سید علی اکبر پرورش از مبارزان اصفهان در دوران نهضت اسلامی بود که با سخنرانی های عمیق و پر شور انقلابی شناخته می شد. وی در دهه چهل و پنجاه از معدود افراد اثرگذاری بود که دستگاه امنیتی رژیم پهلوی مراقبت و کنترل بسیار زیادی بر روی فعالیت ها و اقدامات او داشت.
متن زیر یکی از هزاران برگ سند مبارزاتی استاد پرورش است؛ جایی که او در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 در مسجد سید اصفهان از ضرورت ایستادگی مردم در برابر امریکا سخن می گوید. در این سند از فرمانده گروه اطلاعات به تیمسار فرماندار نظامی اصفهان آمده است:
صبح امروز گروه اطلاعاتی جهت کسب اخبار به مسجد سید و مسجد حکیم اعزام گردیدند و در گزارش گروه اطلاعاتی به فرار زیر به عرض می رسد:
1. یکی از سخنرانان اعلامیه ای از طرف همافران بندرعباس قرائت کرد که در آن همبستگی خود را اعلام کرده بودند (در مسجد سید).
2. در مسجد حکیم امروز اجتماعی به چشم نمی خورد.
3. گروه های پراکنده ای از مردم درحالی که پلاکاردهائی در دست داشتند به مسجد سید می آمدند.
4. سخنران امروز مسجد سید، آقای پرورش بود که به طور مفصل از ساعت 1030 الی 1130 موضع سیاسی مردم را مشخص کرد. آقای پرورش سه موضع برای مردم مسلمان ایران تعیین کرد که نتیجه ی همه آنها به قیام ملت ختم می شد.
موضع یکم: اگر امریکا به کلی ایران را تخلیه نماید، ملت باید قیام کنند اما قیام برای پر کردن خلاهائی که ایجاد گردیده برای جبران اقتصادی در مملکت و غیره.
موضع دوم: در مقابل سیاست امریکا که می گوید هرچه شما خواستید همان می شود، مثلاً نفت به اسرائیل و امریکا ندهید و پورسانتاژهای دیگر. ملت باید قیام بکنند. قیام برای گول نخوردن و برای روشن کردن افکار مردم از امور سیاسی.
موضع سوم: اگر امریکا گفت که ما اصلاً از ایران نمی رویم و آنجا را هم خواهیم گرفت آن وقت است که ملت باید قیام بکنند، قیام برای مسلح شدن. قیام، قیام مسلحانه.
سید علی اکبر پرورش از پیشگامان نهضت اسلامی است که در گزارش های ساواک به عنوان کسی که «فعالیت شدید مذهبی دارد» و ضمن «سخنرانی تحریک آمیز»، «علنا از [امام] خمینی طرفداری می نماید» معرفی می شود. وی همواره زیر ذره بین دستگاه های امنیتی رژیم پهلوی قرار داشت، به طوری ساواک ضمن گزارش های خود، به فعالیت های و روش های مبارزاتی او اشاره می کند. این نوشتار مروری بر مولفه های مبارزاتی مرحوم علی اکبر پرورش در دوره رژیم پهلوی است.
ایراد سخنرانی های انقلابی
گزارشگران ساواک، علی اکبر پرورش را «یکی از افراطیون مذهبی» می خواندند که «در سخنرانی های متعدد خود بارها مطالب خلاف مصالح مملکتی عنوان کرده است.» به تعبیر این گزارش ها پرورش «از طرفداران [امام] خمینی است که در کلیه سخنرانی های خود در واحدهای آموزشی شدیدا از وی یاد می کند». او همچنین در سخنرانی های خود در دروان پهلوی، اوضاع کشور را با زمان معاویه و یزید مقایسه می کرد و «شدیدا علیه رژیم مشروطه» مطالبی بیان می نمود.
در یکی دیگر از گزارش های ساواک با اشاره به سخنرانی های مرحوم پرورش آمده است: «در پوشش سخنرانی های مذهبی نسبت به منحرف کردن افکار جوانان اقدام و شدیداً مظنون به فعالیت های پنهانی است». ساواک سخنرانی های سیدعلی اکبر پرورش را تأثیرگذار قلمداد کرده و می نویسد: «تاکنون تعداد زیادی دانش آموز و دانشجو که در سخنرانی های وی شرکت کرده اند انحراف فکری حاصل و تحت تعقیب قرار گرفته اند.» در گزارش دیگری با اشاره به سخنرانی وی در30 تیر 57 تصریح شده است: «پس از خاتمه اظهارت یادشده، عده ای از جمعیت حاضر در حسینه بعد از خروج شعارهایی به نفع روح الله خمینی و علیه حکومت ایران داده اند».
تربیت نیروی مبارزه
تربیت نیرو برای مبارزه علیه رژیم پهلوی از دیگر مؤلفه های مبارزاتی علی اکبر پرورش به حساب می آید. گزارشگر ساواک در 25 فروردین 1357 با اشاره به فعالیت گروه های مذهبی و ذکر سوابقی از برخی افراد از جمله علی اکبر پرورش، می نویسد: «این عده با همکاری تعدادی دیگر از دبیرستان ها و هنرستان ها و افراد مذهبی افراطی خارج از آموزش و پرورش اخیرا دست به فعالیت» زده و «محصلین را برای فعالیت آماده می سازند.»
گزارش گر ساواک در 13 بهمن 56 نیز می نویسد، پرورش «از معلمین مذهبی افراطی» است که «علنا از [امام] خمینی طرفداری می نماید» و محصلین را سازماندهی می کند. در گزارش دیگری درباره پرورش آمده است: «وی فعالیت خود را از اصفهان به شهرهای دیگر مانند آبادان، شیراز و کرمانشاه گسترش داده و در این شهرستان ها نیز عواملی را تحت تبلیغ مضره قرار داده است.»
ترغیب مردم به ادامه مبارزه
بنا به گزارش های ساواک علی اکبر پرورش «علنا از [امام] خمینی طرفداری می نماید و شمشیر و انقلاب را دو جزء اصلی اسلام می داند و می گوید عضویت و عرفان اول و شمشیر و انقلاب دوم می باشد». ساواک در گزارش دیگری با تأکید بر «فعالیت های مضره ضد رژیم و تحریک مردم به آشوب و انقلاب مسلحانه علیه رژیم به صورت بسیار گسترده و زیرکانه» توسط سیدعلی اکبر پرورش می نویسد: «آنان را راهنمایی و توجیه نموده است و خواستار حکومت اسلامی شده است.»
گزارش دیگر از ساواک اضافه می کند: وی «در شب های شنبه و یک شنبه 16 و 17 اردیبهشت ماه [1357] در سالن دانشکده نفت آبادان در جمع حدود 850 نفر از دانشجویان و دبیران و جوانان شهر آبادان» سخنرانی ایراد کرد و «مردم را به مبارزه و قیام له نظام توحیدی دعوت می کرد».
گزارش 18 آذر 1357 ساواک با موضوع «مسجد مصلی و تصمیمات اخلالگران» نشان از آن دارد که سید علی اکبر پرورش «مردم را دعوت به قیام» کرد. و به اتفاق دو نفر دیگر اظهار داشتند: «تا سرنگونی رژیم و کسب موفقیت فقط یک قدم فاصله داریم و فردا در مسجد جامع اجتماع کرده و راهپیمایی خواهیم کرد.»
ساواک در گزارش دیگری با اشاره به سخنرانی سیدعلی اکبر پرورش در مسجد سید، نوشت: «مردم به هیچ وجه گول نخورید و الان موقع استراحت نیست و راهی را که ماها در پیش گرفته ایم باید تا نتیجه نهایی طی کنیم». همین گزارش اضافه می کند وی مردم را به قیام دعوت کرد و گفت: «باید قیام کرد و خستگی را علاوه بر این که به خود راه نداد به دیگران نیز نباید بازگو کرد که باعث تخریب روحیه مردم می شود.»
برقراری پیوند میان انقلابیون و روحانیون مبارز
تلاش برای پیوند قشر جوان انقلابی با روحانیت مبارز از دیگر فعالیت های سیدعلی اکبر پرورش در دوران نهضت اسلامی است که باعث حساسیت ساواک شد، به طوری که در گزارشی آمده بود: «مرتبا در منزل [آیت الله]خادمی رفت و آمد و کلیه دانش آموزان هنرستان ها و سایر دبیرستان هایی را که در آن تدریس می کنند را به خانه آیت الله خادمی کشانده و برای آنان سخنرانی های تحریک آمیز می کنند». گزارشگر ساواک هشدار می دهد: «با توجه به این که از عوامل [امام] خمینی است» چنانچه «سریعاً اقدام نشود، تحریکات آنان در بین دانش آموزان و جوانان در سطح شهر ضایعات جبران ناپذیری در بر خواهد داشت.»
ارتباط با انقلابیون
بنابر اسناد ساواک، سیدعلی اکبر پرورش برای گسترش نهضت اسلامی همواره با انقلابیون سایر شهرها در ارتباط بود. گزارش 2 دی 1348 حاکی از این است که وی «به شهرکرد عزیمت و در مدرسه امامیه آن شهرستان ضمن اشاره به این موضوع (تشکیل جلسه در اصفهان) مطالبی پیرامون اتحاد و اتفاق مسلمانان و بر پا نمودن انقلاب عنوان» نمود.
گزارش دیگر تأکید می کند که وی در تاریخ 12 فروردین 1349 «از طریق اصفهان به قریه سامان از توابع چهارمحال وارد و در مسجد جامع قریه مزبور برای اهالی تبیلغ مذهبی می نماید.» در گزارشی با موضوع «مهندس مصحف» به تاریخ 27 تیر 57 آمده است: «نامبرده بالا و شخصی به نام پرورش اهل اصفهان مرتب به وسیله رابط و تلفن با متعصبین مذهبی کازرون... در ارتباط می باشند.»
گزارش های متعدد دیگری از حضور وی در آبادان حکایت دارد، به عنوان نمونه بنابر گزارش 25 خرداد 56 وی «برای افتتاح کتابخانه حسینیه اصفهانی ها به آبادان دعوت شده و دوشب سخنرانی نموده است». در گزارش 13 اردیبهشت 57 هم آمده است: «قرار است اکبر پرورش که از دبیران متعصب مذهبی می باشد... برای سخنرانی در دانشکده نفت با هواپیما از اصفهان به تهران و از آن جا به آبادان مسافرت کند» چون «مشارالیه از دبیرن سازنده و محرک می باشد.»
بنابر اسناد «تشکیل جلسات مذهبی»، «تشویق محصلین به مطالعه کتب مذهبی و خلاصه کردن کتاب ها»، «تشکیل کنفرانس در هنرستان»، «حضور در تحصن»، «حضور در راهپیمایی های اخلال گرایانه» و...از دیگر محورهای مبارزاتی سیدعلی اکبر پرورش در دوران نهضت اسلامی بود.