دکتر محمد افشاریان؛ جراح و متخصص بیماریهای کلیه و مجاری ادرار
ضرورت دیالیز چیست؟
اگر مواد سمی و اضافی بدن توسط کلیه‌ها از بدن دفع نشوند، انسان نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.
افرادی که کلیه‌هایشان به درستی کار نمی‌کند یا به طور کلی از کار افتاده است دچار انباشتگی مواد سمی در بدن خود می‌شوند.
اگر فرد دیالیز نشود، میزان این سموم آنقدر زیاد می‌شود که فرد به کما رفته و پس از مدتی می‌میرد.
همودیالیز و دیالیز صفاقی
هر بیمار با توجه به شرایط و نوع بیماری‌اش باید تحت یک درمان خاص قرار گیرد. تحقیقات نشان می‌دهند که نمی‌توان یک نوع دیالیز را برای همه بیماران تجویز کرد.
همودیالیز چیست؟
در این روش، خون در خارج از بدن بیمار تصفیه می‌شود. در واقع خون وارد یک دستگاه که دارای فیلترهای خاص است می‌شود و در آنجا تصفیه می‌شود. خون از طریق لوله‌های باریک و انعطاف‌پذیری که وارد رگ می‌شوند از بدن خارج شده و به دستگاه منتقل می‌شود. فیلترهای موجود در دستگاه در واقع کار کلیه‌ها را انجام می‌دهند. آنها مواد سمی خون را دفع می‌کنند.
سپس خونی که تصفیه و پاک شده است توسط یک لوله دیگر دوباره وارد بدن بیمار می‌شود. در واقع با این روش، گویی بیمار به یک کلیه مصنوعی متصل شده است.برای انجام همودیالیز، بیمار باید از قبل آماده شود. یکی از رگ‌های بیمار باید بزرگ شود تا لوله‌ها راحت‌تر وارد رگ شوند. این کار طی یک عمل جراحی صورت می‌گیرد. همودیالیز هفته‌ای 3 الی 4 ساعت زمان می‌برد.
مدت زمان هر دوره بستگی به میزان سلامت کلیه‌ها و میزان مایعاتی است که در بدن بیمار جمع شده است. در اکثر مواقع همودیالیز در مراکز خاص و بیمارستان‌ها انجام می‌شود ولی در برخی موارد نیز این فرایند در خانه صورت می‌گیرد. افرادی که می‌خواهند در خانه خود همودیالیز شوند باید در این رابطه اطلاعات کافی داشته باشند و در عین حال دچار بیماریهای دیگر نباشند. افرادی که علاوه بر اختلالات کلیوی بیماریهای دیگری هم دارند ممکن است در طول فرایند همودیالیز دچار مشکلاتی شوند که حضور پرستاران و پزشک را در کنار آنها ضروری می‌کند.
دیالیز صفاقی چیست؟
در این روش یک محلول استریل و غنی از املاح و گلوکز وارد محفظه صفاقی، محفظه‌ای که در شکم اطراف روده قرار دارد، می‌شود. غشا و پوسته این محفظه عملکردی شبیه غشا نیمه نفوذپذیر دارد. شکم قسمتی بین سینه و ران‌ها است. معده، روده کوچک، روده بزرگ، کبد، کیسه صفرا، لوزالعمده و طحال در شکم قرار دارند.
در روش دیالیز صفاقی، از توانایی طبیعی صفاق برای تصفیه خون استفاده می‌شود. در واقع روش دیالیز صفاقی از قسمت زیرین شکم برای تصفیه خون استفاده می‌کند.هر چند که دیالیز صفاقی به اندازه همودیالیز تاثیر گذار نیست، اما می‌توان از این روش برای مدت طولانی‌تری استفاده کرد. میزان آب و نمکی که توسط این روش تصفیه می‌شود تقریبا با روش همودیالیز برابر می‌باشد.
دیالیز صفاقی را می‌توان در خانه نیز انجام داد. اما پیش از انجام دیالیز صفاقی بیمار باید تحت یک عمل جراحی انجام گیرد تا یک لوله کوچک در شکم او قرار گیرد. این لوله برای انجام عمل تصفیه ضروری است.روش دیالیز صفاقی برای افرادی که همودیالیز به نظرشان خیلی طولانی و خسته کننده می‌آید، مانند افراد کهنسال، کودکان و نوزادان، بسیار مناسب است. این روش را حتی می‌توان در حال سفر و یا در حال حرکت نیز انجام داد. به همین دلیل افراد پر مشغله‌ای که باید در محل کار خود حاضر شوند نیز از این روش بهره بیشتری می‌برند.
دیالیز نمی‌تواند جایگزین کامل کلیه‌ها باشد
هر چند که دیالیز برای افرادی که کلیه‌هایشان از کار افتاده است روشی خوب و حتی ضروری است، اما این روش کارایی کلیه‌ها را ندارد. علاوه بر این، بیمارانی که دیالیز می‌شوند باید مراقب میزان غذاها و نوشیدنی‌هایی که مصرف می‌کنند باشند. همچنین افراد دیالیزی باید همیشه داروهای خاصی مصرف کنند. خانم‌هایی که دیالیز می‌شوند نمی‌توانند باردار شوند. علت این امر بالا رفتن میزان مواد سمی در بدن آنها ایجاد اختلال در فرایند باروری است. خانم‌هایی که باردار می‌شوند باید در طول دوران بارداری بیش از سایر مواقع دیالیز شوند.
