دکتر ساسان اریس؛ فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه
درگیری کلیه در فشار خون
آمار جهانی می‌گوید حدود 25 درصد افراد بالغ دچار افزایش فشار خون هستند و این عدد به 90 درصد در دیابتیک‌ها می‌رسد و باز آمار می‌گوید 3-2 درصد افراد بالغ دچار ازتمی هستند (کراتنین بیش از 5/1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) و از این عده 70 درصد دچار فشار خون بیش از 90/140 می‌باشند. برای تشخیص اینکه فشار خون عامل ضایعه کلیوی است نیاز به دقت در مسائل زیر است (سابقه چندین ساله فشار خون همراه ازتمی اخیر که به آهستگی سیر پیشرونده دارد- همراه پروتئینوری به مقدار کم- گاهی اندازه کلیه‌ها کوچک‌تر از طبیعی است.
عوارض فشار خون در اعضای دیگر از جمله رتینوپاتی، هیپرتروفی بطن چپ و سابقه ضایعات عروقی) علت ایجاد ضایعات کلیوی، نشستن ماده هیالن شکل در بافت گلومرول، در جدار عروق کوچک و متوسط کلیوی و در بافت بینابینی است که به سالیان طول می‌کشد و ایجاد نفرواسکلروز می‌کند که آن را نفرواسکلروز خوش‌خیم نیز می‌گویند، این نفرواسکلروز بتدریج به ایسکمی منجر خواهد شد.
بیماری‌های کلیه و فشار خون
فشار خون در اکثر بیماری‌های کلیه دیده می‌شود یعنی فشار خون می‌تواند علامتی از بیماری کلیه باشد. فشار خون کلیوی یا به علت درگیری پارانشیم کلیه هستند و یا به علت درگیری عروق بزرگ کلیه است که به نام رنوواسکولر، معروف هستند.
الف- فشار خون در بیماری‌های حاد کلیه
فشار خون در گلومرولو نفریت‌ها و واسکولیت‌ها شایع است. در این دسته از بیماری‌ها، فشار خون به همراه پروتئینوری، هماچوری، ادم، الیگوری، ازتمی جزئی از علائم بیماری هستند. فشار خون در بیماری‌ها گلومرولی اولیه کلیه شایع‌تر است. در نفریت‌های بینابینی هم دیده می‌شود ولی در بعضی از بیماری‌ها شایع‌تر و در بعضی شیوع کمتری دارد.
مثلا بیشترین شیوع در FSGS (فوکال سگمنتال گلومرولواسکلروز) دیده می‌شود که در حدود 85- 80 درصد این بیماران دچار HTN هستند. در گلومرولونفریت حاد استرپتوککی (PSGN) نیز فشار خون دیده می‌شود که همراه هماچوری، پروتوئینوری حدود یک گرم، ادم شدید، الیگوری، ازتمی است. گاهی هم با بزرگی قلب همراه است که درمان با دیورتیک به تنهایی پاسخگوی خوبی در اکثر بیماران است. مکانیسم ایجاد فشار خون در بیماری‌های حاد کلیه دقیقا مشخص نیست.
ب- فشار خون در بیماری‌های مزمن کلیه
می‌دانیم شایع‌ترین علت‌های Chronic Kidney Disease، بیماری های دیابت و فشار خون هستند. علل دیگر CKD عبارتند از:
گلومرولونفریت‌ها (اولیه و ثانوی)، نفریت بینابینی، واسکولیت‌ها، بیماری کیستیک کلیه، بیماری مادرزادی، توکسین‌های داخلی و خارجی، عفونت‌های مزمن و بیماری‌های انسدادی کلیه. اعتقاد بر این است که چه در بیماری‌های ذکر شده فوق و چه در دیگر بیماری‌ها که CKD اتیولوژی مشخصی ندارد، اگر فشار خون خوب کنترل شود، سیر بیماری به طرف End Stage Renal (ESRD) Disease بسیار کند بوده و عوارض کمتری ایجاد خواهد شد، از جمله عوارض قلبی و عروقی.در CKD معمولا سدیمان ادراری غیرفعال بوده و گاهی ازتمی دیده می‌شود. پروتئینوری کمتر از یک گرم تا مقدار زیاد (مثلا 20 گرم در دیابت) وجود دارد.
از نظر مقدار فیلتراسیون گلومرولی (GFR) بیماری را می‌توان به سه دسته (با آسیب کم، متوسط، ESRD) تقسیم کرد. دو دسته اول بیماران به جهت عوامل ریسکی مختلف می‌توانند اورمیک و یا توکسیک شده و ادم حاد ریه، کریز فشار خون و اختلال الکترولیتی ایجاد شود و ممکن است بیمار نیاز به دیالیز داشته باشد ولی معمولا این بیماران به حال اولیه خود برمی‌گردند متاسفانه در چنین مواردی بیماران محکوم به دیالیز دائم و نگهدارنده می‌شوند در حالی که این بیماران ESRD نیستند. مهم‌ترین علت توکسیک شدن بیماران، فشار خون کنترل نشده در آنهاست، آمار نشان می‌دهد که 86 درصد بیمارانی که به ESRD زود هنگام می‌رسند دچار فشار خو‌ن‌های کنترل نشده هستند.
توصیه شده است که فشار خون این بیماران در حد 75/125 نگه داشته شود. ناگفته نماند که افزایش هماتوکریت هیچ نقشی در افزایش فشار خون ندارد. به علت ایجاد فشار خون توسط اریتروپوئتین اعتقاد بر این است که تا وقتی فشار خون این بیماران در حد قابل قبولی کنترل نشده است از تزریق ارپتروپوئتین خودداری شود.
