مجتبی شیواپور که از 4 سال قبل مدیریت‌عاملی موسسه صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن را بر عهده دارد، معتقد است: افزایش عمق ساخت داخل و تولید انواع سوزن، حضور در پروژه‌های تعمیر و نگهداری سوزن شبکه ریلی، توسعه دامنه فعالیت‌ها در حوزه نیروی کشش با توجه به شرایط تحریم و مشکلاتی که در تامین خارج قطعات به‌وجود آمده اقدامات خوبی درخصوص ساخت داخل و خودکفایی برخی قطعات لکوموتیو و سوزن با استفاده از توان و ظرفیت شرکت‌های معتبر داخلی انجام شده است.
با وی درباره زمینه‌های فعالیت موسسه و مسائل و مشکلات آن گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
درباره شرکت‌های تابعه موسسه و نحوه فعالیت آنها توضیحاتی بفرمایید.
با توجه به ماموریت موسسه که پیش‌تر عنوان شد، فعالیت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که در جهت تامین سود پایدار برای افزایش حق‌السهم و اندوخته سپرده‌گذاران صندوق و ارائه تسهیلات متنوع و ارزان به آنها از طریق سرمایه‌گذاری در صنعت حمل‌ونقل بار ریلی، بازار سرمایه و سایر حوزه‌های اقتصادی صورت گیرد. به‌علاوه، چشم‌انداز موسسه؛ حفظ سهم بازار و حضور در میان 2 شرکت برتر حمل‌ونقل بار ریلی کشور در راستای سند چشم‌انداز 1404 راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و ایفای نقش موثر در بازار سرمایه و سایر حوزه‌های اقتصادی است شرکت وابسته با مدیریت کلان موسسه، وظیفه تحقق ماموریت و چشم‌انداز ترسیم شده و تحقق اهداف بر اساس سیاست‌ها و خط‌مشی‌های تدوین شده را بر عهده دارند.
شرکت «راه‌آهن حمل‌ونقل» به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت تابعه در زمینه حمل انواع مواد معدنی، کالاهای صادراتی، وارداتی و ترانزیتی به مقاصد داخلی و خارجی فعالیت می‌کند. شرکت «ترکیب حمل‌ونقل» دیگر شرکت تابعه است که در زمینه خدمات فورواردری فعال است و در حال‌حاضر کلیه خدمات حمل‌ونقل بار داخلی و ترانزیتی را به‌صورت چندوجهی از بنادر، باراندازها و مراکز تولیدی انجام می‌دهد. از دیگر شرکت‌های تابعه این موسسه می‌توان به شرکت «راه‌آهن کشش» اشاره کرد. این شرکت در زمینه نگهداری و تعمیرات لکوموتیو، واگن و راهبری قطارهای باری فعالیت می‌کند. دیگر شرکت تابعه «گسترش صنایع ریلی ایران (ایرید)» است که برای ارتقای سطح دانش فنی صنعت کشور در خطوط ریلی و جلوگیری از خروج ارز و با توجه به نیاز راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به تولید انواع سوزن ریلی می‌پردازد. همچنین شرکت «خط و ابنیه فلق» ازجمله شرکت‌های تابعه‌ای است که توانایی انجام فعالیت‌هایی نظیر احداث، بازسازی، بهسازی و تعمیر و نگهداری خطوط ریلی و ابنیه فنی راه‌آهن و احداث ساختمان‌های مسکونی و اداری را دارد. شرکت «راه پرواز» دیگر شرکت تابعه است که در زمینه فروش بلیت هواپیما و قطار و نیز اجرای تورهای ایرانگردی و زیارتی و مدیریت مجتمع‌های تفریحی، فرهنگی ورزشی فعال است. شرکت‌های «خدمات بیمه‌ای همراه‌اندیشان فرتاک» و «خدمات بیمه‌ای پوشش جاده‌ابریشم» از دیگر شرکت‌های تابعه موسسه هستند که به ارائه خدمات بیمه‌ای می‌پردازند. شرکت «توسعه بازرگانی پیشتاز راه و شهر» نیز در زمینه حمل خرده بار فعالیت می‌کند.
همچنین سه شرکت «فولاد ریل طوس» با زمینه فعالیت حمل‌ونقل مواد معدنی و فولاد، شرکت «اندیشه راه ورسک» در زمینه خدمات ردیابی آنلاین واگن‌های باری در ایران و 16 کشور آسیای‌میانه و شرکت «رسان ریل پارس» فعال در حوزه حمل‌ونقل ریلی بین‌المللی و حمل‌ونقل ترکیبی به کشورهای CIS، ترکیه و چین از کلیه بنادر، باراندازها، مراکز تولیدی و اقتصادی ایران هستند که بخشی از سهام آنها متعلق به موسسه است.
نحوه تعامل موسسه به‌عنوان یک هلدینگ با شرکت‌های زیرمجموعه خود چگونه است و از چه سازوکاری جهت مدیریت آنها استفاده می‌شود؟
به‌طورکلی موسسه با تدوین برنامه راهبردی، استراتژی‌ها، سیاست‌ها، اهداف، طرح‌ها و برنامه‌های اصلی هریک از شرکت‌ها را مشخص و ابلاغ می‌کند. در همین راستا به‌عنوان مجمع شرکت‌های تابعه با ایجاد سیستم اطلاعات مدیریت در سطح موسسه و برگزاری مجامع شرکت‌ها به‌صورت فصلی، تلاش می‌کند تا با کنترل و نظارت منظم و مستمر، فعالیت شرکت‌ها را در راستای استراتژی‌ها و اهداف موسسه و تحقق طرح‌ها و برنامه‌های آنها و نیز تحقق عملکرد شرکت‌ها بر اساس بودجه‌های مصوب سالانه را رصد کند.
با توجه به تدوین سند برنامه راهبردی موسسه، نقاط ضعف و قوت موسسه برای استفاده از فرصت‌های پیش‌رو و تبدیل تهدیدها به فرصت و بهره‌برداری از آنها جهت موفقیت موسسه را در چه می‌دانید؟
ازجمله نقاط قوت موسسه می‌توان به داشتن اعتبار و وجهه مناسب در حمل‌ونقل ریلی کشور، دارا بودن شرکت‌های چابک و فعال در زمینه‌های کاری خود، برخورداری از منابع مالی مستمر از طریق دریافت سهام اعضا و نیز سود حاصل از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تابعه و بازار سرمایه، داشتن دارایی‌های ثابت مناسب نظیر انواع لکوموتیو، واگن و تجهیزات خطوط ریلی، شناخت و آشنایی کامل با حوزه‌های کاری مرتبط با راه‌آهن، دارا بودن شرکت‌های تخصصی در حوزه حمل‌ونقل، دارا بودن زنجیره کامل حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی و ناوگان موردنیاز و داشتن نیروهای با سابقه و باتجربه اشاره کرد. در مقابل باید اذعان داشت که ضعف‌هایی هم در موسسه و شرکت‌های تابعه آن وجود دارد که اقداماتی برای برطرف کردن آنها در حال انجام است که باید در اجرای آنها تسریع شود. ازجمله این نقاط ضعف به‌روز نبودن تحلیل بازار و رقبا، عدم مقایسه عملکرد موسسه با شرکت‌های داخلی و خارجی دارای فعالیت‌های مشابه، کمبود منابع مالی برای توسعه زیرساخت‌ها، ضعف در ساختار محاسبات قیمت تمام‌شده با توجه به نرخ رشد ارز در سال‌های گذشته، کمبود نیروی متخصص و همچنین آموزش‌های تخصصی مرتبط با بازار پول و سرمایه هستند.
با توجه به تدوین سند برنامه راهبردی موسسه، چه فرصت‌ها و تهدیدهایی در خصوص موقعیت موسسه در سال‌های آتی شناسایی شده است؟
کلا صنعت حمل‌ونقل ریلی دارای فرصت‌های بسیار مناسبی برای توسعه زیرساخت‌ها و گسترش شیوه حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی در کشور است. در همین راستا موسسه به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بزرگ این صنعت، فرصت‌های بسیار مناسبی برای توسعه خود دارد که به‌اختصار برخی از آنها را بیان می‌کنم: افزایش تقاضـای حمل‌ونقل ریلی در ایران، موقعیت مناسب ترانزیت بار، ارتباط نسبتا مناسب با راه‌آهن و زیرمجموعه‌های آن، عضویت در انجمن حمل‌ونقل ریلی و اطلاع از آخرین تحولات این صنعت، افزایش ظرفیت خطوط ریلی کشور، عرصه جدید تعمیرات ناوگان ریلی و ورود به بازارهای سرمایه و ایجاد کسب‌وکارهای جدید. در مقابل مواردی هست که موقعیت موسسه را مورد تهدید قرار می‌دهد و امیدواریم بتوانیم تا حد امکان آنها را برطرف و حتی تبدیل به فرصت‌هایی جهت استمرار موفقیت‌های موسسه کنیم. ازجمله می‌توان به مواردی نظیر سرعت کم‌حرکت ناوگان باری ریلی، قیمت پایین تعرفه حمل بار، عدم ثبات قیمت ارز، وابستگی صنعت به تامین تجهیزات خارجی، تحریم و محدودیت‌های سیاسی، عدم ثبات قیمت‌ها در بازار و عدم وصول به‌موقع مطالبات از مشتریان اشاره کرد.
موسسه در چهار سال اخیر چه سرمایه‌گذاری‌هایی را جهت توسعه شرکت‌ها انجام داده است؟
یکی از راهبردهای اصلی موسسه در سند برنامه راهبردی «توسعه دامنه فعالیت‌ها در حوزه حمل‌ونقل بار ریلی و ترکیبی» است که در همین راستا می‌توان به خرید و در سیر قرار دادن تعداد 200 دستگاه واگن لبه‌بلند، 196 دستگاه واگن مخزن‌دار، 75 دستگاه واگن لبه‌کوتاه، 21 دستگاه واگن توشه به‌منظور توسعه حمل خرده بار، 20 دستگاه کانتینر 40 فوت فله‌بر و نیز خرید 300 دستگاه واگن لبه‌بلند توسط شرکت فولادریل طوس، که 49 درصد سهام این شرکت متعلق به موسسه است، اشاره کرد. از دیگر راهبردهای موسسه تامین امکانات و تجهیزات لازم جهت حضور در پروژه‌های زیرسازی، روسازی و نگهداری خطوط و ابنیه ریلی است که در همین رابطه یک دستگاه جرثقیل ریلی، 5 دستگاه درزین و یک دستگاه CNC دروازه‌ای برای ماشین‌کاری سوزن نیز خریداری و مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. همچنین سعی شده نسبت به توسعه فضاهای اداری موردنیاز برخی شرکت‌ها سرمایه‌گذاری لازم صورت گیرد که خوشبختانه این امر با خرید دو واحد ساختمان اداری توسط شرکت بیمه‌ای همراه اندیشان فرتاک، یک واحد ساختمان اداری توسط شرکت بیمه‌ای پوشش جاده ابریشم در تهران و دو واحد به‌وسیله شرکت‌های راه‌آهن حمل‌ونقل و ترکیب حمل‌ونقل در ساختمان شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی اسکله شهید رجایی تحقق‌یافته است. در همین رابطه سرمایه‌گذاری‌های مناسبی نیز جهت احداث، بازسازی یا بهسازی اماکن رفاهی و ورزشی در دو مجتمع پارمیس و اکباتان و نیز احداث 14 سوئیت یک و دو اتاقه در ایستگاه مشهد باهدف ارائه خدمات بیشتر به اعضای صندوق انجام‌شده است.
در خصوص ساخت داخل و خودکفایی برخی قطعات و مجموعه‌ها در دو شرکت ایرید و راه‌آهن کشش توضیحاتی ارائه دهید.
بر اساس دو راهبرد اصلی دیگر موسسه «افزایش عمق ساخت داخل و تولید انواع سوزن و حضور در پروژه‌های تعمیر و نگهداری سوزن شبکه ریلی»، «توسعه دامنه فعالیت‌ها در حوزه نیروی کشش» و با توجه به شرایط تحریم‌ها و مشکلاتی که در تامین خارج قطعات به وجود آمد، اقدامات خوبی در خصوص ساخت داخل و خودکفایی برخی قطعات لکوموتیو و سوزن با استفاده از توان و ظرفیت شرکت‌های معتبر داخلی انجام‌شده است. به‌عنوان مثال ساخت تکه مرکزی سوزن موردنیاز خطوط ریلی شبکه راه‌آهن برای اولین بار به‌طور کامل و ساخت اولین نمونه‌های زبانه و ریل پهلویی هم طی این مدت با اتکا به نیروهای توانمند شرکت ایرید و استفاده از توان شرکت‌های داخلی در داخل کشور صورت گرفته است. در همین راستا تعدادی از قطعات پرمصرف موردنیاز لکوموتیوهای شرکت راه‌آهن کشش هم‌ساخت داخل شده و این روند در مورد برخی قطعات دیگر هم در دست اقدام است. خوشبختانه علاوه بر قطع وابستگی به این‌گونه قطعات و رفع مشکل تامین، صرفه‌جویی ارزی خوبی هم حاصل‌شده است. از طراحی و تولید سوزن 37 تنی هم می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از موفقیت‌های نیروهای توانمند داخل کشور یادکرد.
