آمریکا در چاهی افتاد که ده‌ها سال است برای کشورهای دیگر می‌کَند

سرویس جهان مشرق - 24 آگوست 1814 میلادی (23 مرداد 1193)، یعنی بیش از دویست سال پیش، در جریان «جنگ سال 1812 [1] » میان «ایالات متحده آمریکا» و «پادشاهی متحد بریتانیا و ایرلند»، نیروهای بریتانیایی به شهر واشینگتن («واشینگتن‌دی‌سی» فعلی) پایتخت آمریکا حمله کردند و ساختمان‌های دولتی از جمله عمارت ریاست‌جمهوری («کاخ سفید» فعلی) و ساختمان کنگره را به آتش کشیدند [2] . از آن زمان تا کنون هرگز پایتخت آمریکا توسط نیروهای خارجی اشغال نشده است، اما طی ساعات گذشته در آمریکا صحنه‌هایی رقم خورد که آن را با به آتش کشیده شدن کاخ کنگره آمریکا در سال 1814 مقایسه می‌کنند [3] . اتفاقاتی که روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز آن‌ها را «یک روز زشت در آمریکا [4] » توصیف می‌کند.

 تصویری هالیوودی از حمله معترضان به ساختمان کنگره آمریکا (+)

تجمع معترضان آمریکایی مقابل کنگره پیش از عبور از موانع امنیتی و ورود به ساختمان کنگره (+)

افرادی که ظاهراً طرفداران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، بودند، در اعتراض به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته میلادی (2020) به ساختمان کنگره آمریکا حمله کردند و ضمن تسخیر و تخریب بخش‌هایی از این ساختمان با نیروهای امنیتی درگیر شدند. این شورش مدنی، «ماسک» از چهره دموکراسی در آمریکا برداشت. کشوری که دولتش در نقاط مختلف جهان به بهانه انتخابات، آشوب به پا کرده بود، اکنون خودش دچار آشوب به بهانه/دلیل انتخابات شده بود... به عبارتی همان ماجرای «بهرام و گور».

پایگاه اینترنتی روزنامه نیویورک‌تایمز طی گزارشی در همین‌باره، تحت عنوان «ابراز وحشت دوستان و دشمنان آمریکا همزمان با حمله‌ای به کاخ کنگره که «جهان را لرزاند» [5] »، در عین تلاش برای کوچک‌نمایی ابعاد این فاجعه و انداختن تمام تقصیرها به گردن دونالد ترامپ و جمهوری‌خواهان [6] ، برخی از واکنش‌های بین‌المللی به رویدادهای اخیر در آمریکا را بازگو کرده است. آن‌چه در ادامه می‌آید مهم‌ترین نکات متن گزارش نیویورک‌تایمز است.

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای غربی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

با حمله اوباش خشمگین به قلب قدرتمندترین دموکراسی جهان، بقیه‌ی جهان با دلهره و ناباوری (و نگرانی عمیق درباره معنای این آشفتگی همزمان با قدرت گرفتن نیروهای استبدادی در سراسر دنیا) شاهد شکل گرفتن صحنه‌هایی در واشینگتن بود که زمانی حتی قابل‌تصور هم نبودند. بسیاری از افرادی که تماشاگر پخش زنده‌ی اقدامات آشوبگران مسلحی بودند که با زور وارد کاخ کنگره می‌شدند، این صحنه‌ها را هشداری خطیر و وحشتناک برای همه‌ی دموکراسی‌های جهان دانسته‌اند: اگر این اتفاق ممکن است در آمریکا بیفتد، پس در هر جای دیگری هم ممکن است بیفتد. «پیتر بایر» هماهنگ‌کننده امور فرااطلس [روابط اروپا-آمریکا] در دولت آلمان می‌گوید: «در حال حاضر شاهد حمله‌ای علیه اصلِ بنیادهای ساختارها و نهادهای دموکراتیک هستیم. این مسئله، صرفاً یک مسئله‌ی ملی آمریکایی نبود، بلکه تمام جهان را لرزاند؛ دست‌کم همه دموکراسی‌های جهان را.»

یکی از معترضان آمریکایی پشت میز «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، نشسته است (+)

مقامات سراسر جهان، یک‌به‌یک، با همان نوع بیانیه‌هایی به این اتفاق واکنش نشان دادند که قبلاً وقتی کشورهای دیگر در خشونتِ سیاسی فرو می‌رفتند، وزارت خارجه آمریکا صادر می‌کرد. «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، روز پنج‌شنبه گفت: «تصاویر، من را عصبانی و ناراحت کردند. عمیقاً متأسفم که پرزیدنت ترامپ، از ماه نوامبر [و پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات] به این سو شکست را نپذیرفت، و دیروز هم دوباره از انجام این کار اجتناب کرد.» [ترامپ که می‌گفت هرگز شکست در انتخابات را نخواهد پذیرفت [7] ، پس از حوادث کنگره، از طریق حساب کاربری «دن اسکاوینو» معاون رئیس ستاد ارتباطات کاخ سفید، بیانیه‌ای [8] صادر کرد [9] و تلویحاً شکست در انتخابات را پذیرفت [10] ؛ اگرچه همین بیانیه هم کاملاً دوپهلو بود و جنجال‌آفرین شد [11] . حساب‌های کاربری دونالد ترامپ در شبکه‌های اجتماعی توئیتر و فیس‌بوک موقتاً مسدود شده‌اند و وی امکان انتشار مطلب در آن‌ها را ندارد.]

«بیانیه دونالد ترامپ درباره تأیید انتخابات: «اگرچه کاملاً با نتیجه انتخابات مخالفم، و واقعیت‌ها هم حرف من را اثبات می‌کنند، اما با این حال 20 ژانویه انتقال [قدرت] به شکلی منظم انجام می‌شود. من همیشه گفته‌ام ما به جنگ برای تضمین این که تنها آرای قانونی شمرده شده‌اند، ادامه خواهیم داد. اگرچه این [انتقال قدرت] به معنای پایان بهترین دوره‌ی اول در تاریخ ریاست‌جمهوری [آمریکا] است، اما تازه آغاز جنگ ما برای «دوباره آمریکا را عالی کنید!» است.»»؛ بیانیه ترامپ در پذیرش تلویحی شکست که توسط «دن اسکاوینو» معاون رئیس ستاد ارتباطات کاخ سفید منتشر شد (+)

«اسکات موریسون» نخست‌وزیر استرالیا، خشونت را محکوم و اتفاقات داخل ساختمان کنگره را «بسیار نگران‌کننده» توصیف کرد. «جاسیندا آردرن» نخست‌وزیر نیوزیلند، گفت خودش و افراد دیگر در کشورش از این حوادث «خرد» شده‌اند. خانم آردرن در صفحه توئیترش نوشت: «حق مردم در استفاده از رأی‌شان، شنیده شدن صدای‌شان، و سپس تأیید مسالمت‌آمیز تصمیم‌شان، هرگز نباید توسط اوباش سلب شود [12] .» «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو، در اقدامی بسیار غیرمعمول به اظهارنظر درباره یک مسئله داخلی در یکی از اعضای این ائتلاف، نوشت: «باید به نتیجه این انتخاباتِ دموکراتیک احترام گذاشته شود.» حتی شماری از پرسروصداترین طرفداران آقای ترامپ هم از خشونتِ رخ داده فاصله گرفتند. «ماتئو سالوینی» رهبر حزب ملی‌گرای «لیگ» در ایتالیا، در صفحه توئیترش نوشت: «خشونت هرگز راه‌حل نیست، هرگز.» و «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند، خواستار «انتقال منظم و مسالمت‌آمیز قدرت» شد.

معترضان آمریکایی با لباس‌های بعضاً عجیب‌وغریب وارد ساختمان کنگره شده‌اند (+)

نمای نزدیک‌تر از یکی از معترضان آمریکایی که با ظاهری عجیب‌وغریب وارد کاخ کنگره شده است (+)

حمله به کاخ کنگره (آن هم کم‌تر از یک روز پس از دستگیری بیش از 50 فعال دموکراسی‌خواه توسط پلیس هنگ‌کنگ [13] ) سیلیِ محکمی به اعتبار جهانی آمریکا تلقی می‌شود و انتقاد آمریکا از رهبران مستبد در سراسر جهان را که روی ارزش‌های دموکراتیک پا می‌گذارند، سخت‌تر کرده است. «یوسی ملمان» نویسنده روزنامه اسرائیلی هاآرتص در صفحه توئیترش می‌نویسد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، آیت‌الله خامنه‌ای رهبر عالی ایران، و کیم جونگ‌اون، رهبر کره شمالی، «حتماً الآن غرق شادی و نشاط هستند [14] .» «سوک ایسان» سناتور و سخنگوی «حزب خلق» حاکم بر کامبوج، با استناد به ادعای آقای ترامپ مبنی بر این‌که انتخابات آمریکا دستکاری شده، می‌پرسد: «اگر انتخابات در آمریکا دچار تقلب و فساد است، پس کدام کشور انتخابات سالم‌تری دارد؟»

 

در همین‌باره بخوانید:

›› بازتاب کلیدواژه رهبر انقلاب درباره انتخابات آمریکا در رسانه‌های بین‌المللی

بسیاری تقصیر را مستقیماً متوجه رئیس‌جمهور آمریکا دانستند. «استفان سجورنه» عضو پارلمان اروپا و متحد نزدیک «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، در صفحه توئیترش نوشت: «وقتی تخمِ نفرت بپاشید، همین اتفاق می‌افتد. بیایید از دموکراسی‌مان دفاع و حفاظت کنیم، چون نمی‌توان قدر آن را ندانست [15] .» مرکل، صدراعظم آلمان، که در کشورِ کمونیست آلمان شرقیِ بزرگ شده، و سال 2016 با یادآوری اصول دموکراسی به پرزیدنت ترامپ به استقبال ریاست‌جمهوری او رفته بود، نظر خود را درباره اتفاقات اخیر در آمریکا کاملاً شفاف بیان کرد. وی گفت: «[ترامپ] به تردیدها درباره نتیجه انتخابات دامن زد و همین کارش فضایی را ایجاد کرد که حوادث شب گذشته را ممکن کرد.»

ورود معترضان آمریکایی به ساختمان مجلس سنای آمریکا (+)

«چارلز سانتیاگو» یکی از اعضای حزب مخالف در مجلس مالزی و رئیس کمیته پارلمانی حقوق بشر در آسه‌آن، گفت آقای ترامپ هم به فهرست رهبران جهانی‌ای اضافه شده که به دنبال «براندازی دموکراسی و اراده‌ی مردم» هستند. وی دیگر اعضای این فهرست را «هون سن» نخست‌وزیر کامبوج، و «رودریگو دوترته» رئیس‌جمهور فیلیپین دانست. سانتیاگو گفت: «آمریکا جایگاه اخلاقی‌اش برای تبلیغ دموکراسی و حقوق بشر در کشورهای دیگر را از دست داده است. این کشور اکنون بخشی از مشکل شده است [به جای آن‌که بخشی از راه‌حل باشد].» «مرضیه رستمی» فعال حقوق زنان در افغانستان، اخبار حوادث آمریکا را همزمان با حمله نیروهای طالبان به یک پایگاه نظامی در نزدیکی خانه‌اش در شهر «قندوز» در شمال افغانستان خواند. وی گفت: «می‌بینم که در آمریکا گفت‌وگو جای خود را به هرج‌ومرج داده است» و سپس توصیف کرد که چگونه همین‌طور که اخبار آمریکا را در اینترنت دنبال می‌کرده، صدای انفجار و تیراندازی را از دور می‌شنیده است. رستمی گفت: «در کشور من، چهل سال است که این‌طور است، و اکنون ناکامی آمریکا در این کشور اوضاع را برای ما بدتر کرده است.»

نیروهای امنیتی مجلس نمایندگان با اسلحه‌های کشیده، آماده‌اند تا در صورت عبور معترضان از مانع امنیتی و ورود آن‌ها به ساختمان، به آن‌ها شلیک کنند (+)

نیروهای امنیتی ساختمان مجلس نمایندگان آماده هستند تا در صورت ورود معترضان به آن‌ها شلیک کنند (+)

برای بسیاری از رهبران خارجی، صحنه‌های اتفاقات آمریکا یادآور حملات سیاسی اخیر علیه دموکراسی در داخل کشور خودشان نیز بود. «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان، حمله به کاخ کنگره آمریکا را با اقدام اخیر اوباشِ راستِ افراطی در آلمان برای ورود به «رایشس‌تاگ» ساختمان پارلمان آلمان [16] ، مقایسه کرد. آقای ماس در صفحه توئیترش نوشت: «حرف‌های آتش‌افروزانه منجر به اقدامات خشونت‌آمیز می‌شود؛ ابتدا روی پله‌های رایشس‌تاگ و اکنون در کاخ کنگره. تحقیر نهادهای دموکراتیک، پیامدهای فاجعه‌باری دارد. دشمنان دموکراسی از این صحنه‌های باورنکردنی در واشینگتن خوشحال خواهند شد [17] .»

تجمع ماه آگوست سال 2020 معترضان آلمانی مقابل ساختمان پارلمان این کشور،  موسوم به «رایشس‌تاگ» (+)

واقعاً هم همین‌طور بود. در روسیه، خشونت‌های آمریکا دقیقاً مناسبِ پروپاگاندای کرملین درباره فروپاشی دموکراسی آمریکا بود. شبکه خبری دولتی روسیا-24، صحنه‌های بحران در کاخ کنگره آمریکا و هرج‌ومرج خشونت‌بار در واشینگتن را در یک طرف تصویر و مراسم جشن کریسمسِ ارتدوکس‌های روسی را در طرف دیگر تصویر پخش کرد. «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا، در تلویزیون دولتی این کشور درباره فضایل دموکراسی خطاب به وزرایش سخنرانی کرد. رسانه‌های رسمی دولتی ایران هم اخبار آمریکا را به صورت لحظه‌به‌لحظه پوشش دادند و نقش آقای ترامپ در دامن زدن به خشونت‌ها با طرح ادعای دروغین درباره تقلب در انتخابات را پررنگ کردند.

«اشلی بابیت» معترض آمریکایی که در ساختمان کنگره توسط نیروهای امنیتی هدف گلوله قرار گرفت؛

در همین‌باره بخوانید:

›› جستجوگرهایی که نمی‌یابند/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران

«هوآ چون‌یینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین، تعمداً به ابراز حمایت آمریکا از اعتراضات بزرگ در هنگ‌کنگ اشاره کرد، که در مقطعی در سال 2019 منجر به تسخیر ساختمان پارلمان هم شدند. وی یکی از بیانیه‌های «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، را یادآوری کرد که به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و اعتراضات در هنگ‌کنگ را «منظره‌ای زیبا و تماشایی» توصیف کرده بود. این مقام چینی روز پنج‌شنبه در پکن گفت: «شاید هنوز اظهارات آن زمانِ مقامات آمریکایی، نمایندگان کنگره و برخی رسانه‌های این کشور را یادتان باشد؛ درباره هنگ‌کنگ چه عبارت‌هایی را به کار می‌بردند؟ الآن درباره آمریکا از چه عبارت‌هایی استفاده می‌کنند؟»

داری که معترضان روبه‌روی ساختمان کنگره آمریکا برپا کرده‌اند (+)

این حس سرخوشی در نقاط دیگری از جهان هم ظاهر شد که قبلاً درباره حکومت‌داریِ خوب از واشینگتن توصیه شنیده بودند. «مموسی میمنه» رهبر سابق مخالفان در آفریقای جنوبی، در صفحه توئیترش نوشت: «ما آفریقایی‌ها آمریکایی‌ها را دعوت می‌کنیم که به دموکراسی احترام بگذارند، به قانون احترام بگذارند، و اجازه‌ی انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را بدهند. از الگوی کشورهای باشکوهِ دموکراتیکِ مانند آفریقای جنوبی پیروی کنید که به نتایج انتخابات احترام می‌گذارند.»

یکی از معترضان از بالکن ساختمان مجلس سنا آویزان شده است (+)

در میان این ابراز نگرانی‌ها، صداهای امیدواری هم وجود داشتند که تأکید می‌کردند این آخرین تشنجِ دوره ریاست‌جمهوری ترامپ است، نه آغازِ پایانِ دموکراسی غربی؛ و این‌که ریاست‌جمهوری بایدن ورق را برخواهد گرداند. «پدرو سانچز» نخست‌وزیر اسپانیا، در توئیتی نوشت: «من به قدرت دموکراسی آمریکا اعتماد دارم. ریاست‌جمهوری جدید جو بایدن بر این دوره‌ی تنش غلبه، و مردم آمریکا را متحد خواهد کرد.» «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا، نیز در توئیتی خوش‌بینانه نوشت: «دموکراسی در آمریکا باید حفظ شود؛ و خواهد شد [18] .»

معترضان آمریکایی از دیوار منتهی به ساختمان مجلس سنا بالا می‌روند (+)

با این حال، افراد دیگری هشدار دادند که بحران دموکراسی در آمریکا فراتر از آقای ترامپ است و چه‌بسا ترمیم دموکراسی در این کشور سال‌ها طول بکشد. در آلمان، کشوری که یک بار در آن پس از یک دهه ناآرامی در نتیجه جنایتگریِ شبه‌نظامیان راست افراطی و کودتاهای نافرجام، دموکراسی تسلیم حکومت نازی‌ها شد، تصاویر حمله‌ی یک گروه مسلح به ساختمان [میزبان نمایندگان] قدرت ملی در آمریکا، یادآور خاطرات تلخ تاریخی بود. «آندریاس میکائلیس» سفیر آلمان در انگلیس، می‌گوید: «ما آلمانی‌ها پس از شکست فاجعه‌بارمان در قرن بیستم، از آمریکا یاد گرفتیم چگونه نهادهای قدرتمند دموکراتیک بسازیم. این را هم یاد گرفتیم که دموکراسی فقط متکی به نهادها نیست؛ بلکه به فرهنگ سیاسی هم برمی‌گردد.»

ورود معترضان آمریکایی به بخش مرکزی ساختمان کنگره (+)

در کنار این واکنش‌ها، عده‌ای هم طنز تلخی در رویدادهای آمریکا دیدند. «کارل شارو» کمدین لبنانی-بریتانیایی، مقایسه‌ی طنزآمیزی میان حمایت آقای ترامپ از اوباش حمله‌کننده به کاخ کنگره از یک سو، و سابقه‌ی آمریکا در کمک به سرنگونی رهبران کشورهای دیگر از سوی دیگر، کرد. وی در صفحه توئیترش نوشت: «کاری که ترامپ کرد، اساساً واردات سیاست خارجیِ آمریکا به داخل خود آمریکا بود.» «فیلیپه نتو» کارشناس مشهور سیاسی برزیلی، نیز از آمریکا انتقاد کرد و در صفحه توئیترش نوشت: «منتظرم آمریکا به آمریکا حمله کند تا بتوانند «دموکراسی را مجدداً برقرار کنند.» [19] »