دکتر پروانه صفایی مقد‌م : متخصص رو انشناسی بالینی
تحریریه زندگی آنلاین : چنانچه والدین از روش‌های غیر قابل قبول دست بردارند و در مورد فرزندان خود قوانین تربیتی درستی را اعمال کنند، و به شرط آنکه روش‌های جدید ثابت و مستمر باشد، می‌توان امید داشت که این روش‌ها به تدریج مؤثر واقع شوند. اگر کودک نوپا یا پیش‌دبستانی دارید که نشانه‌هایی از رفتار لوس‌مآبانه از خود بروز می‌دهد، چندین روش برای متوقف کردن آن وجود دارد.
جبهه متحد تشکیل دهید
شما، همسرتان و کسی که از بچه مراقبت می‌کند (مثلا پرستار بچه) در مورد موقعیت‌هایی که نیاز به قاطعیت یا نرمش دارد، باید مقررات واحدی داشته باشید. کاپ می‌گوید: «اگر یکی از والدین قاطع و دیگری بسیار مداراگر باشد، کودک در مورد آنچه می‌تواند داشته باشد و آنچه نمی‌تواند داشته باشد، بسیار گیج می‌شود و وقتی کمی بزرگ‌تر بشود، برای به دست آوردن چیزی که می‌خواهد، از سیاست یکی از والدین علیه دیگری سوءاستفاده می‌کند».
نقش تشویق و تنبیه در تربیت کودک
تشویق و تنبیه دو روش متفاوت تربیتی هستند و باید ویژگی‌هایی داشته باشند تا مؤثر واقع شوند. این دو روش چنانچه به موقع و با اصول درست اعمال گردند، می‌توانند از لوس شدن کودکان جلوگیری کنند. معمولا کودکان لوس، والدین تسلیم‌شونده دارند. آنها در مقابل خواسته‌های کودک فورا تسلیم می‌شوند و هر آنچه که او طلب کند، برایش فراهم می‌کنند. در خانواده‌ای که کودک لوس پرورش داده می‌شود، اثری از روش‌های تنبیهی مناسب دیده نمی‌شود، یعنی چنانچه کودک کار اشتباهی مرتکب شود یا این که بخواهد تعیین‌کننده باشد و به والدین خود دستور دهد یا این که با داد و فریاد و عصبانیت حرف خود را به کرسی بنشاند، در این خانواده هیچ‌گونه روش مناسبی برای جلوگیری از این رفتارها و جهت‌دهی به آنها وجود ندارد. این نوع خانواده‌ها از لحاظ روانشناسی به خانواده‌های محبت‌کنندهِ افراطی آزاد‌گذارنده معروفند؛ خانواده‌هایی که بی‌نهایت توجه، محبت و محافظت در مورد فرزندان خود دارند و در عین حال آنها را برای انجام هرگونه عملی آزاد می‌گذارند. این مسئله بسیار اهمیت دارد که میزان مقاومت، ایستادگی و انعطاف خود را در برابر فرزندانمان مورد بررسی قرار دهیم. بعضی از والدین پس از مقاومتی کوتاه در مقابل تقاضاهای فرزند، تسلیم می‌شوند و خواسته‌های کودک را به همان شکلی که او می‌خواهد برآورده می‌کنند. محبت در حد متعادل، توجه به نیازها و برآوردن آنها در حد معقول و داشتن روش‌های مناسب و علمی برای تشویق و تنبیه کودکان از جمله مواردی است که باید در خانواده وجود داشته باشد.
والدینی محبت‌کننده و در عین حال قاطع باشیم.
همه چیز به موقع و در زمان خود باید انجام پذیرد
چنانچه کودکان از قوانین خانواده پیروی نکنند و حتی خلاف آن عمل کنند، برای مثال در جمع فامیل رفتاری از آنها سر بزند که مطابق با موازین تربیتی نباشد، آیا لازم است که مثلا در جمع مورد تنبیه یا سرزنش قرار گیرند؟ مسلما نه؛ یادآوری نکات تربیتی و قوانین مورد نظر به کودک باید در منزل و به طور خصوصی صورت گیرد. کودکان برای قضاوت دیگران راجع به خودشان اهمیت فراوانی قائلند و چنانچه در حضور دیگران مورد توبیخ قرار گیرند، رنجیده خاطر می‌شوند و در پاره‌ای موارد رفتارهای تلافی‌جویانه از آنها سر خواهد زد. چنانچه حریم خانواده امنیت و اطمینان لازم را برای کودک فراهم کند، او به راحتی می‌تواند اشتباهات خود را بپذیرد و هر موردی را که به او تذکر داده شود، تغییر دهد.
نگران «حرف مردم» نباشید
بسیاری از مواقع، لوس شدن محصول موقعیت‌هایی است که بچه در محیط‌های عمومی با والدین کلنجار می‌رود و مایه شرمساری آنها می‌شود. با خود عهد کنید که بلافاصله از چنین وضعیت‌هایی خارج شوید تا برای تسلیم شدن در برابر لوس کردن بچه و مدارای بیهوده با او، وسوسه نشوید.
به‌تدریج تغییر رویه دهید
اگر کودک شما قبلا رفتار لوس‌مآبانه‌ای داشته که می‌خواهید آن را تغییر دهید، رویه ضد لوس کردن خودتان را به آرامی پیش ببرید که به بچه شوک وارد نشود. برای مثال، اگر بچه شما عادت دارد وقتی با هم به سوپر مارکت می‌روید، چندین شکلات و آبنبات چوبی و بیسکویت بردارد، به مرور تعداد آبنبات‌هایی که اجازه می‌دهید بردارد، کم کنید تا زمانی که تنها اجازه داشته باشد یک شکلات یا آبنبات انتخاب کند.
از تقویت مثبت استفاده کنید
دکتر تامسون می‌گوید: قبل از این که با هم به میهمانی یا خرید بروید، به کودک بگویید: «می‌دونم که وقتی من و تو با هم بریم خرید، تو پسر خیلی خوبی خواهی بود.» و اگر کودک واقعا رفتار خوبی داشت، او را تحسین کنید، و پیش دوستان و فامیل به نحوی که به گوش خودش برسد، از او تعریف و تمجید کنید، مثلا به این شکل: «نمی‌دونین مریم توی سوپر مارکت چه قدر رفتارش خوب بود، من بهش افتخار می‌کنم.»
بینش کودک را تقویت کنید
کمک کردن به بچه‌های نیازمند، باعث می‌شود آنها قدردان چیزهایی که دارند باشند.
نتیجه‌گیری
رفتارهایی که از کودکان سر می‌زند و در واقع سبک زندگی آنان را نشان می‌دهد، آموختنی و اکتسابی است، بنابراین آنچه در مورد شخصیت، عادات، تجربیات و یادگیری کودکان مشاهده می‌کنیم، همه نشأت‌گرفته و تأثیرپذیر از محیط زندگیشان است. روش‌هایی که والدین در قبال فرزندان اعمال می‌کنند، از جمله روش‌های تشویقی و تنبیهی، قوانین و مقررات در خانواده، نحوه اجرای قوانین خانواده، انعطاف‌داشتن، سختگیر، قاطع و یا تسلیم شونده بودن در ساخت فکری کودکان و رفتارهای آنان بسیار مؤثر است.
