تقابل دو نگاه به FATF

دو صاحب‌نظر اقتصادی در یک میزگرد، دور هم نشستند‌ تا برای مخاطبان توضیح دهند منافع یا مضرات الحاق یا عدم‌الحاق به کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) چیست. عباس آخوندی، وزیر پیشین راه و شهرسازی در این گفت‌وگو الزامات پیروی از توصیه‌های این سازمان را تشریح کرد. از نگاه او، عدم الحاق به این کارگروه به رشد اقتصاد زیرزمینی، افزایش معاملات غیرشفاف و محدود‌شدن روابط تجاری کمک می‌کند. در مقابل، غلامرضا مصباحی‌مقدم معتقد است که ضرر تحریم‌ها بسیار بیشتر از عدم‌الحاق به FATF است و نباید تمام مشکلات اقتصادی را از جانب این موضوع دانست. او البته در صحبت‌های خود تاکید کرد که با رفع تحریم‌ها می‌توان به سمت الحاق به FATF پیش رفت.

تحمیل هزینه 20 میلیارد دلاری؛ نتیجه عدم الحاق به FATF

عباس آخوندی، وزیر سابق مسکن و شهرسازی و غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت در مناظره‌ای در «اکو ایران» به بررسی جوانب پذیرش و عدم‌پذیرش لوایح FATF پرداختند.

عباس آخوندی معتقد است که باید موضوع پذیرش توصیه‌های FATF را در چارچوب منافع ملی بررسی کرد؛ در حالی‌که به‌نظر می‌رسد برخی به دلایل منافع گروهی با پذیرش آن مخالفت می‌کنند. از نگاه آخوندی عدم‌پذیرش FATF «تجارت را در ایران متوقف کرده است و انسداد تجارت، باعث کاهش سرمایه‌گذاری ملی و فقر عمومی شده و منجر به یک نوع تورم بالا شده است. انسداد مبادلات مالی و انسداد تجارت قطعا اثر مهمی در سفره مردم داشته است.» به گفته او « تجارت ما در حدود 40میلیارد دلار واردات و 40 میلیارد دلار صادرات در حالت کمینه قرار دارد. اگر در شرایط عادی حدود صد میلیارد دلار مبادله مالی جهانی داشته باشیم، حداقل هزینه عدم‌الحاق به‌ FATF چیزی حدود 15درصد و در برخی موارد بالای 25 درصد است.»

محاسبات این صاحب‌نظر اقتصادی نشان می‌دهد که عدم‌الحاق به FATF حدود 20میلیارد دلار هزینه در هر سال دارد که از جیب مردم هزینه می‌شود. از نظر او: «اکنون روند سرمایه‌گذاری رو به تنازل است و افزایش قیمت‌ها را شاهد هستیم و قطعا یکی از عناصر بسیار مهم آن عدم‌الحاق است؛ بنابراین اگر ما مفهوم منافع ملی را مبنا قرار دهیم و منافع گروهی را مبنا قرار ندهیم، آن‌وقت می‌فهمیم که چقدر در این 7، 8 سال لطمه خوردیم. من تمام داستان را در این می‌بینم که شاید کسانی که به مجمع تشخیص مصلحت گزارش می‌کنند، واقعا صلاحیت فنی و تخصصی گزارش‌کردن را ندارند. معتقد هستم در پی همه این گزارش‌ها، منافع وجود دارد. اگر قرار باشد بخواهیم بدون بحث منفعت به داستان نگاه کنیم، حداقل بحث این است که کارشناسانی که این گزارش‌ها را کردند، اساسا صلاحیت گزارش کردن نداشتند. »

او برای عدم‌صلاحیت فنی کارشناسانی که به مجمع تشخیص مصلحت گزارش می‌دهند، به این نکته اشاره می‌کند که «FATF چهل توصیه دارد. در مذاکراتی که با ایران داشته،‌ چهل و یک اقدام از طرف ایران در اکشن‌پلن مدنظرشان بود. بنابراین چهل و یک اقدام موضوع کاملا متفاوت است و چهل توصیه FATF یک بحث مجزا است که همین نشان می‌دهد این گزارش درست صورت نگرفته و گزارش چهل و یک توصیه با گزارش برنامه عمل ایران مخلوط شده است. در چهل و یک برنامه عملی که می‌گویند همه آن اجرا شده است، اصلا اینطور نیست؛ در این چهل و یک مورد دوازده مورد اصلا اجرا نشده است، بیست و سه مورد نیاز به تکمیل دارد و فقط به 6 مورد آن عمل شده است و این گزارش‌هایی که در رسانه‌ها داده می‌شود که ایران به تمام توصیه‌ها عمل کرده، کاملا گزارشی اشتباه است.» علاوه‌بر این، عباس آخوندی با اشاره به اینکه در موثر بودن تحریم‌ها شکی نیست، به این نکته اشاره می‌کند که پیوستن به FATF موانع تجارت را رفع می‌کند؛ اما معجزه‌ای رخ نمی‌دهد و معجزه در تولید و کار است. به‌علاوه او تاکید دارد که «دیگران بودند که می‌گفتند تحریم‌ها کاغذ‌پاره هستند وگرنه ما از روز اول می‌گفتیم که تحریم‌ها موثر هستند و شما باید در تدبیرهایتان کاری کنید که دچار تحریم نشویم. در سال 85 این اتفاق رخ داد و آن آقایانی که رفتند و 6 ‌‌قطعنامه علیه ایران در یک سال دشت کردند و آوردند و به ملت ایران تحمیل کردند، آنها باید پاسخ دهند.»

از سوی دیگر، عضو سابق کابینه دولت دوازدهم معتقد است که اگر تحریم‌ها برداشته شود و بعد بخواهیم به FATF بپیوندیم، یک فرآیند حداقل 3 ساله را باید طی کنیم. او تاکید دارد که باید کف جامعه را دید که دلار، تورم و اقلام خوراکی در چه وضعیتی هستند و همه اینها معلول تدابیر اشتباهی است که به‌نام مصلحت انجام می‌شود. علاوه‌براین او در استدلال اینکه چرا باید لوایح FATF را بپذیریم، تاکید دارد که: «‌FATF می‌گوید ما پولشویی را محکوم کنیم و تامین مالی تروریسم نکنیم، مگر ما نمی‌گوییم که بزرگ‌ترین قربانی تروریسم در جهان هستیم؟ مگر نمی‌گوییم که سالم‌ترین کشور جهان هستیم؟ پس چرا از مبارزه با پولشویی می‌ترسیم؟ بنابراین هیچ دلیلی ندارد که جلوی منطق جهانی بایستیم. مقاومت در برابر منطق جهان در هیچ مجمعی، نه آکادمیک، نه حرفه‌ای، نه صنفی، نه سیاسی و در هیچ‌جای جهان قابل‌توجیه نیست که ما نمی‌خواهیم به کنوانسیون‌های ضد‌تروریستی و کنوانسیون‌های ضد‌پولشویی بپیوندیم، ما از خودمان تصویری برای دنیا ایجاد می‌کنیم که تصویر یک مشت قاچاقچی است، چرا ما چنین تصویری از ایران ایجاد می‌کنیم؟‌« آخوندی تاکید کرد که مغلطه بسیار بزرگی انجام شده که گفته می‌شود اگر عضو FATF باشیم تجارت انجام نمی‌گیرد. در حالی‌که «‌FATF رفع منع می‌کند و آن‌چیزی که حل می‌کند تولید و اقدام و کار است، FATF موانع تجارت و موانع مبادله مالی را حل می‌کند. آیا با وجود موانع در حوزه تجارت و مبادله مالی می‌شود تولیدی انجام داد؟ حتما نمی‌شود تولید کرد. تحریم آمریکا سر جای خودش بسیار ضربه‌زننده است؛ اما بدون FATF نیز نمی‌توان در سطح جهان رقابت کرد.»

دلایل عدم پیوستن به FATF

غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت‌نظام در این مناظره تاکید دارد که «نپیوستن ما به این دو کنوانسیون پالرمو و CFT، هرگز روی ملاحظات سیاسی، ملاحظات جریانی و جناحی نیست، بلکه روی ملاحظات مصالح نظام است. به اعتقاد ما اگر به این دو کنوانسیون بپیوندیم، خودمان را شدیدتر تحریم کرده‌ایم و اگر نپیوندیم مقداری می‌توانیم صادرات و واردات داشته باشیم (البته با دور زدن تحریم‌ها و با پرداختن هزینه‌ها).» علاوه‌براین او به این نکته اشاره دارد که «هیچ گونه منفعتی از اینکه به این دو کنوانسیون ملحق نشویم نداریم، آن چیزی که برای ما مطرح است صرفا مساله مصلحت ملی است، مصالح ملی ما اقتضا کرده تا ما نسبت به این دو کنوانسیون نظر دیگری داشته باشیم. اگر بخواهیم الحاق پیدا کنیم باید شرایط آن فراهم باشد که الان این شرایط فراهم نیست. اینکه می‌فرمایند ما داریم برای سرمایه‌گذاری نکردن خارجی‌ها در کشور و خیلی از مسائل دیگر هزینه می‌دهیم، اینها همه و همه معلول تحریم آمریکا است، حتی من از بعضی از اعضای اتاق بازرگانی پرسیدم که شما یک مورد گزارش کنید که می‌خواستید تجارتی کنید اما مشکلی از ناحیه FATF پیش آمده باشد که تاکنون یک مورد هم پیش نیامده است. آنچه گزارش شده، فقط از ناحیه تحریم آمریکا است. این تحریم‌های آمریکا است که مانع الحاق ما به این دو کنوانسیون شده است.»

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است که اگر کشور حدود 160 میلیارد دلار در این 8 سال هزینه داده، به‌دلیل تحریم‌هاست نه به‌دلیل نپیوستن به FATF. او در تشریح صحبت‌های خود می‌گوید:« آنچه موجب شده ما به این دو کنوانسیون نپیوندیم تهدیدهای آمریکا است. تهدید به تحریم شرکت‌ها و بانک‌هایی که با ایران همکاری کنند. اگر ما به این دو کنوانسیون الحاق پیدا کردیم و معلوم شد که برای 40 میلیارد دلار صادراتمان و 40 میلیارد دلار وارداتمان با فلان شرکت‌ها در دنیا همکاری می‌کنیم، آن شرکت‌ها مورد تحریم قرار می‌گیرند. تحریم‌های آمریکا 10 برابر تهدیدهای FATF اثرگذار است و هرگز قابل مقایسه با هم نیستند. اصلا FATF هیچ گونه داغ و درفشی ندارد و این کشورهای عضو FATF هستند که ممکن است تجارت کنند یا نکنند. ما الان 40 میلیارد دلار صادرات و واردات داریم. بیشترین صادرات ما به چین است یا نیست؟ بیشترین واردات ما از چین است یا نیست؟ پس ما تجارت می‌کنیم و اگر بنا باشد ما به این دو کنوانسیون الحاق پیدا کنیم، دقیقا خودمان را دم تیغ تحریم‌های آمریکا قرار داده ایم.»

او توضیح می‌دهد که «در حال حاضر معاملاتی که می‌کنیم تحت پوشش است، یعنی پوششی است. این‌طور نیست که معامله شفاف باشد. در حال حاضر هم لایحه کنوانسیون CFT و هم لایحه پالرمو، هر دو می‌گوید هر گونه معامله‌ای که یک طرف یا دو طرف آن پوششی باشد، مصداق عنوان پولشویی و مصداق عنوان تامین مالی تروریسم است. ما ناچار هستیم در شرایط تحریم‌های آمریکا پوششی عمل کنیم. 40 میلیارد دلار صادرات و 40 میلیارد دلار واردات انجام می‌دهیم که تحت پوشش است؛ نفتی که صادر می‌کنیم، بخش مهم آن غیر‌رسمی صادر می‌شود. زمانی که سایر فرآورده‌ها مثل بنزین، گاز و پتروشیمی و.. را صادر می‌کنیم، همه اینها تحت شرکت‌های پوششی است و شرکت‌های پوششی یعنی از فردای الحاق به FATF، قابل شناسایی طرف مقابل خواهد بود، چون پوشش دیگر امکان ندارد. » او تاکید کرد که « اگر به CFT و پالرمو الحاق پیدا کنیم، باید قبول کنیم که معاملات ما باید شفاف باشد. اگر شفاف شد، طرف تجارت ما هر کجا که باشد را تعطیل می‌کنند. ما فقط می‌توانیم با کشورهای مورد تحریم آمریکا کار کنیم. » بنابراین از نگاه او « عدم پیوستن ما به این دو کنوانسیون، نه به‌دلیل این است که می‌خواهیم پولشویی مرتکب شویم، نه اینکه بخواهیم تامین مالی تروریسم کنیم.» اما اگر تحریم‌های آمریکا حذف شود، مجمع مجددا لوایح را بررسی می‌کند و در این صورت رای آن مثبت است.