از زندان وسواس رها شوید

 رکسانا خوشابی

یکی از بزرگترین موانع رشد ما انسانها، این است  که مشکلات کوچک یا بزرگ خود را ، مشکل جدی یا اصولا حتی «مشکل » نمی‌‌دانیم و در نتیجه به دنبال حل آن یا یافتن روشی برای رفع آن بر نمی‌‌آییم. تجربه ی من در کار کردن با مراجعین وسواسی‌‌ام خبر از این دارد که متاسفانه برخی از افراد وسواسی که مراجع‌‌های ما مشاوران را تشکیل می‌‌دهند،  وسواس خود را مشکل یا مسئله تلقی نمی‌‌کنند و می‌‌گویند ما وسواسی نیستیم، ما فقط تمیز هستیم ! در واقع  این افراد ناآگاهانه مشکل خود را انکار می‌‌کنند و در نتیجه هرگز موفق به رفع آن نمی‌‌شوند. گاهی اگر به آنها بگوییم که خود را با بقیه مقایسه کنند و تفاوت‌‌ها را ببینند به ما می‌‌گویند دیگران کثیف و نامرتب هستند و اصول پاکی و تمیزی را رعایت نمی‌‌کنند ! من از مراجع‌‌های وسواسی‌‌ام مطالبی شنیده‌‌ام که گاه حتی باور کردن آنها سخت است. با اجازه‌ی خود مراجعانم، تعدادی از این رفتار‌‌ها را از زبان خود آنها برایتان نقل می‌‌کنم:

وسواس یعنی چه؟ 

وسواس یک ایده، فکر، تصور، احساس یا حرکت مکرر یا مضر است که با نوعى احساس اجبار و ناچارى ذهنى و علاقه به مقاومت در برابر آن همراه است. در بسیاری از موارد بیمار در ته دل خود متوجه بیگانه بودن حادثه نسبت ‏به شخصیت‏ خود بوده از غیرعادى و نابهنجار بودن رفتار خود آگاه است ، هر چند که ممکن است به ظاهر آنرا نپذیرد . روان شناسان وسواس را نوعى بیمارى از سرى نِوروزهاى شدید می‌‌‏دانند که تعادل روانى و رفتارى را از بیمار سلب می کند و او را در سازگارى با محیط دچار اشکال می‌‌‏سازد و این عدم تعادل و اختلال داراى صورتى آشکار است. روانکاوان نیز وسواس را نوعى غریزه واخورده و ناخودآگاه معرفى می‌‌‏کنند و آن را حالتى می‌‌‏دانند که در آن، فکر، میل، یا عقیده‏‌‌ای خاص، که اغلب و هم‌آمیز و اشتباه است آدمى را در بند خود می‌‌‏گیرد، آنچنان که اختیار و اراده را از او سلب می کند.

نکته مهم در مورد وسواس

وسواس  همیشه شامل نوعی شک و تردید است که معمولا به این شکل است  «امکان دارد این ...اتفاق بیفتد.» این شک بصورت تصور کردن یک حادثه هولناک یا تفکر در مورد آن تکرار می‌‌شود. برای مثال:

ممکن است  در خانه را باز گذاشته باشم و کسی بیاید و مرا بدزدد.

ممکن است در هنگام رانندگی کسی رازیرگرفته باشم و متوجه نشده باشم.

ممکن است حرفی زده باشم و کسی ناراحت شده و من متوجه نشده باشم.

ممکن است اطو را از برق نکشیده و در منزل را قفل نکرده باشم!

حتما وسواس خود را تشخیص دهید 

گرچه علائم بالینی وسواس برای روانشناسان و مشاوران شناخته شده و بارز است لیکن برای آن دسته از دوستانی که به وسواسی بودن خود شک دارند تستی را در نظر گرفته‌‌ام که می‌‌توانند در منزل انجام دهند و به سادگی بفهمند که آیا وسواس دارند یا خیر؟ این تست ، برای استفاده در منزل است و از جمله ی تست‌‌های هنجار شده به شمار نمی‌‌رود. در عین حال ساده و برای همه قابل فهم و اندازه‌گیری است.

تشخیص وسواس به کمک یک  تست ساده:

1- آیا مدت زیادی راصرف تنظیم کاغذها و یادداشت‌هایتان می‌کنید تا اگر روزی به آنها احتیاج داشتید دقیقا بدانید که کجاست؟ 2-  اگر پیشامد غیرمنتظره ای مو جب به هم خوردن برنامه‌‌ها و عادات روزانه شود. ازاین بابت دلخور می‌شوید؟ 3-  آیا نظم و نظافت همه چیز برایتان اهمیت دارد؟ 4-  آیا قبل ارخواب کارهای شخصی خاصی انجام می‌دهید که درصورت تغیر برنامه خوابتان مختل شود؟ 5-  آیا معمولا پیش از آنکه در را به روی کسی بازکنید موها و لباستان را مرتب می‌کنید؟ 6-  آیا همیشه تمام قرارهای ملاقات و کارهایی را که باید انجام بدهید در دفتری می‌نویسید؟ 7-  اگر احتیاج به چیزی داشته باشید آنرا از کسی قرض نمی‌کنید تا منت دیگران را نکشید؟ 8-  درصورتیکه خانه‌ای که درآن زندگی می‌کنید بهم ریخته و کثیف بشود ناراحت می‌شوید؟ 9-  آیا چیزهای بدرد نخور را برای روز مبادا نگه می‌دارید‌؟ 10-  آیا بیشتر اوقات کارها را خودتان انجام می‌دهید و آنرابه کسی واگذار نمیکنیدچون می‌خواهید به نحو احسن انجام دهید؟ 11-  آیا همیشه مراقب هستید تا جزیی‌ترین بدهی‌‌ها را جبران کنید؟ 12-  آیا ازاینکه در اماکن عمومی به میکروب‌های سایرین آلوده شوید احساس ناراحتی زیادی می‌کنید؟ 13-  آیا تمام پولهایی را که خرج می‌کنید به دقت حساب می‌کنید؟ 14- اگر درخانه کس دیگری اقامت داشته باشید آیا تمامی راه‌های امنیتی را بررسی می‌کنید تا درصورت بروز حوادث غیرمترقبه به آن متوسل شوید؟ 15-  آیا نسبت به قفل کردن در پنجره یاخاموش کردن چراغ‌‌ها یا گاز وسواس بخرج می‌دهید؟ 16-  آیا بعضی عقاید خرافی را باور دارید و به آنها عمل می‌کنید؟ 17-  آیا بعضی اوقات وقتی دست‌هایتان تمیز است نیاز به شستن آنها می‌یابید؟ 18-  آیا گاهی اوقات در ذهن‌تان آنقدر فکر و خیال هست که می‌خواهید آنها را متوقف کنید؟

جواب تست

در این تست اگر 10 سئوال یا بیشتر جواب مثبت داده اید یعنی از وسواس رنج می‌برید. هرچه میزان جواب‌های بله بیشتر باشد یعنی شما فردی مراقب و با وجدان و منضبط جدی و مشکل پسند هستید و درصورت مشاهده بی‌‍نظمی و بی‌نظافتی درمحیط اطرافتان ناراحت و عصبانی می‌شوید. در صورتی که تعداد جواب‌های مثبت شما کمتر از 10 باشد یعنی فردی راحت هستید و نیاز به نظم و انضباط درشما وجود ندارد.