تحریریه پزشک امروز
هرگاه رادیوگرافی با اشعه X از برخی بافت‌ها، به دلیل نزدیکی چگالی و ضخامت آنها نتواند وضوح کافی برای تشخیص ایجاد کند، از مواد حاجب (کنتراست) استفاده می‌شود. در چنین حالتی، جزییات برخی از اندام‌ها نظیر غده تیروئید و کبد نمی‌تواند از طریق رادیوگرافی آشکار شود. علاوه بر این، استفاده از کنتراست مصنوعی در رادیوگرافی موجب جابه‌جایی یا تخریب ساختار طبیعی بافت می‌شود، بنابراین اطلاعات کافی به دست نمی‌آید.
از آنجا که تکنیک‌های رادیوایزوتوپی بلافاصله هرگونه تغییر فعالیتی را نشان می‌دهند، پس قادر هستند شرایط پاتولوژیک را خیلی زودتر از تکنیک‌های دیگر آشکار کنند. در گذشته، برای اندازه‌گیری و تعیین جزییات توزیع یک ماده در سیستم مورد نظر، از شمارنده سنتیلاسیونی (جرقه‌زن)، استفاده می‌شد که به‌جز یک روزن کوچک که به خوبی با سرب پوشیده شده در یک لحظه تمام منطقه قسمت کوچکی از بدن را می‌شد دید. این شمارنده بر روی اندام مورد نظر به آرامی و در خطر راست به طرف جلو وعقب حرکت می‌کرد و از این طریق تمام منطقه اسکن می‌شد و مدت زیادی می‌برد.
در ابتدا از آشکارسازی‌های آنژه‌ای که قطر میدان دید آنها تقریبا 25سانتی‌متر بود، استفاده می‌شد. ولی در سال‌های اخیر این میدان وسیع‌تر شده و کریستال‌های با قطر قابل استفاده تا c60 و بیشتر نیز تهیه شده‌اند. این افزایش ابعاد میدان دید، به همراه بهبود قدرت تفکیک و سرعت سیستم، آشکارسازهای سنتیلاسیون را یک دستگاه تشخیصی همیشگی ساخته است.
ساختار فیزیکی مکانیکی دستگاه
دوربین گاما به شناسایی و شمارش فوتون‌های منشاگرفته از عضو هدف و نگاره‌برداری از تک‌تک سنتیلاسیون‌های ایجادشده در یک تشکیل فضایی می‌پردازد. دتکتورهای دستگاه با توجه به ساختار مکانیکی بدنه آن و استفاده از سیستم‌های کنترلی و اتوماتیک در زوایای مختلف 360، 180، 90 درجه به دور بیمار در چرخش هستند و وابسته به نوع تصویربرداری از 32 الی 64 فریم از زاویه‌های مختلف تصویربرداری می‌کنند.
از توالی تصاویر به‌دست آمده از جهت‌های مختلف، تصویری بازسازی می‌شود. در این بازسازی اطلاعات غیرمطلوب و اضافی حذف و برای هر یک از نماها، تصویر بازسازی‌شده دوبعدی، سه‌بعدی ایجاد می‌شود، سپس نماهای دوبعدی زوایای مختلف، با یکدیگر ترکیب شده و به یک ماتریس موجود روی یارانه منعکس می‌شود. از ترکیب آنها، تصاویر سه‌بعدی از بافت و یا محدوده مورد نظر، تهیه می‌شود. دوربین گاما به‌طور کلی شامل دو قسمت سر و کنسول است. سر دستگاه به عنوان آشکارساز اشعه گاما است و شامل اجزایی است.
این قسمت اشعه گامای ورودی را جذب و علایم الکتریکی مطابق با همان محل‌هایی که جذب انجام شده، تولید کرده و این علایم را به کنسول می‌فرستد. در کنسول، علایم یادشده به‌طور الکترونیکی ظاهر می‌شوند و جهت ایجاد تصویر روی صفحه مانیتور به کار می‌روند.
دوربین گاما شامل قسمت‌های زیر است
کلیماتور که اغلب شامل قطعات خیلی بزرگ سربی و دارای روزن‌هایی هستند. این روزن‌ها به موازات هم قرار گرفته و طوری ساخته شده‌اند که فقط پرتوهایی را عبور می‌دهند که به موازات روزن‌ها حرکت می‌کنند. در واقع پرتوهای نشرشده از عضوی که ماده رادیواکتیو را جذب کرده به کلیماتور برخورد می‌کنند و از آن طریق، به کریستال می‌رسند. به بیان دیگر، عمل کلیماتور در اینجا نظیر استفاده از گرید در سیستم‌های تصویری اشعه X است. اشعه‌هایی که در جهت غیرموازی با حفره‌ها حرکت یا به سرب برخورد می‌کنند، در ایجاد تصویر دخالتی ندارند.
کریستال‌های مورد استفاده (همان دتکتورها) که انواع مختلفی دارند، کریستالی که اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد (Na) از یدورسدیم تشکیل شده است که مقدار کمی ناخالصی (تالیم) به همراه دارد. این جسم به نور حساس است و با جذب اشعه فوتون‌های نورانی تابش می‌کند. این فوتون‌ها طول موجی در حدود nm 410 دارند که در انتهای پایین طیف مرئی است. با کشف نیمه‌هادی cdZnTe می‌توان مراحل تولید تصویر را کاهش داد. نوع دیگری از کریستال starbrite است. در این نوع کریستال شیارهایی وجود دارد، شیاردارکردن کریستال باعث می‌شود اندازه کانون نوری روی «PMT»ها کاهش یافته، پراکندگی کانون نوری روی شیشه گم شود و تداخل بین جرقه‌ها کاهش یابد...
برای خواندن بخش دوم- آشنایی با دوربین گاما- کلیک کنید.