دهـــان فقط دندان نیست!

تحریریه دنیای سلامت

وقتی که سخن از سلامت دهان و دندان به میان می‌آید، مهم‌ترین مسأله جلوگیری از کرم‌خوردگی دندان‌هاست، اما سلامت دهان و دندان فقط به این مورد خلاصه نمی‌شود و مراقبت از لثه نیز اهمیت زیادی دارد؛ زیرا لثه نه تنها نقش مهمی در سلامت دهان دارد، بلکه روی سلامت کل بدن نیز اثر می‌گذارد. در اغلب موارد، ورم و خونریزی لثه، علامت بیماری دهان و لثه است؛ اما غیر از این عامل اصلی، عوامل دیگری نیز می‌توانند موجب ورم و خونریزی لثه شوند. به هر حال، علت زخم لثه هر چه که باشد، با رعایت برخی نکات می‌توانید درد و ناراحتی ناشی از آن را به حداقل برسانید.

دلایل زخم، ورم و خونریزی لثه

1- روش نادرست مسواک زدن: ما به منظور پاکیزه نگاه داشتن دندان‌ها، آنها را مسواک می‌زنیم؛ ولی گاهی تصور می‌کنیم که هر چه عمل مسواک زدن را نیرومندتر و شدیدتر انجام دهیم، دندان‌های‌مان تمیزتر می‌شوند. لثه ما بافت بسیار حساس و ظریفی دارد و مسواک زدن به شیوه نادرست به آن آسیب می‌رساند. هنگام انتخاب مسواک (دستی و برقی) دقت کنید که موی نایلونی نرمی داشته باشد و لبه‌های آن تیز و نوک‌دار نباشد. مسواک‌هایی که موی سفتی دارند، به مینای دندان‌ها آسیب می‌رسانند و موجب التهاب و زخم شدن لثه می‌شوند.

در حین مسواک زدن، حرکت دست‌ها باید نرم و دورانی باشد. حرکت رو به جلو و عقب موجب حساسیت لثه و آسیب رسیدن به آن می‌شود و اغلب آن را زخم می‌کند.
2- استفاده نادرست از نخ دندان: همه ما اهمیت استفاده از نخ دندان و تمیز کردن فواصل میان دندان‌ها را می‌دانیم؛ چرا که این قسمت‌ها با مسواک زدن تمیز نمی‌شوند. اما این عادت خوب هرگز نباید موجب تورم و خونریزی لثه شود. در حین استفاده از نخ دندان، آن را به آرامی لابه‌لای دندان‌ها بلغزانید و بین آنها را تمیز کنید.

3- بیماری‌های لثه: بسیاری از مردم (افراد 35 سال به بالا) از بیماری‌های لثه رنج می‌برند و برخی از این افراد مبتلا به بیماری‌های شدید لثه هستند. وقتی که افراد نکات بهداشتی مربوط به دهان را رعایت نمی‌کنند، باکتری‌های داخل دهان روی دندان‌ها، لکه‌هایی را به وجود می‌آورند. این باکتر‌ی‌ها لثه را متورم می‌کنند که معمولاً با سرخی، زخم و خونریزی لثه همراه است. اغلب مواقع این التهابات دردناک نیستند. با رعایت نکات بهداشتی این مسائل به وجود نمی‌آید. عدم درمان این مشکل باعث از بین رفتن دندان‌ها می‌شود.

در صورت بروز هر یک از علائم زیر، حتماً درصدد درمان برآیید

 تغییر در قرار گرفتن دندان‌ها در کنار یکدیگر و یا وقتی که دندان‌های مصنوعی روی لثه جا نیفتند. ایجاد منافذ عمیق بین دندان‌ها و لثه  خونریزی لثه در حین مسواک زدن یا بعد از آن  ‌ افتادن دندان‌ها   مشکل در تنفس و طعم بد دهان   قرمزی، تورم و حساسیت لثه اگر مشکلات و ناراحتی‌های مربوط به دهان برطرف نشود، شرایطی به وجود می‌آید که به لثه‌ها و استخوان‌هایی که دندان‌ها را در جایگاه‌شان نگاه می‌دارند نیز به شدت آسیب وارد می‌شود. باکتری‌های روی دندان‌ها نوعی سم ترشح می‌کنند که می‌تواند به لثه آسیب برساند و آن را عفونی کند.

این مسأله با تورم و درد لثه همراه است و گاه خونریزی لثه را نیز در پی دارد. در صورت عدم درمان، به از بین رفتن دندان‌ها نیز می‌انجامد.
4- زخم‌های کوچک دهان: وقتی که لثه دردناک می‌شود، دلیل اصلی آن زخم دهان است. این زخم‌های کوچک دردناک می‌توانند در همه جای دهان به وجود آیند و پخش شوند؛ اما غالباً روی لثه ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها در مرکز خود نقطه کوچک سفیدی دارند و اطراف این نقطه قرمز است. پژوهشگران دلیل واقعی این زخم‌های بسیار کوچک را نمی‌دانند. افرادی که بیماری‌های خودایمنی خاص دارند، بیش از دیگران با این مشکل روبه‌رو می‌شوند. این زخم‌ها خود به خود به وجود می‌آیند، مدتی طول می‌کشد تا از بین بروند و بعد دوباره ظاهر می‌شوند.

شیمی درمانی: شیمی درمانی همواره عوارض جانبی ناخوشایندی نیز در پی دارد؛ مثل درد، تورم و خونریزی لثه. افرادی که به خاطر بیماری سرطان تحت درمان هستند، معمولاً در لثه‌های‌شان زخم‌های کوچک دردناک ایجاد می‌شود.
5- مصرف محصولات دخانی: مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی ضررهای بسیار زیادی برای دهان دارد. افراد سیگاری بیشتر در معرض بیماری‌های دهان و دندان هستند. عادت به مصرف سیگار موجب حساسیت لثه‌ها، خونریزی آنها و به وجود آمدن زخم‌های کوچک دردناک در دهان، می‌شود.  

6- تغییرات هورمونی: برخی از زنان در دوران بلوغ، قاعدگی، بارداری و یائسگی، دچار برخی بیماری‌ها و مشکلات دهان و دندان می‌شوند. افزایش هورمون‌ها در دوران بلوغ، موجب تشدید جریان خون در لثه‌ها و قرمزتر شدن آنها می‌شود. در دوران قاعدگی‌، لثه‌ها قرمز‌تر می‌شوند و احتمال خونریزی لثه در این روزها بیشتر است.

این مسأله با اتمام قاعدگی‌، فروکش می‌کند. در دوران بارداری، حساسیت‌های لثه و دندان‌ها از ماه دوم و سوم آغاز می‌شود و تا ماه هشتم نیز ادامه دارد. در این مدت احتمال تورم و خونریزی لثه‌ها بیشتر است. استفاده از قرص‌های ضدبارداری نیز موجب به وجود آمدن این وضعیت می‌شود. برخی از زنان در دوران یائسگی نیز لثه‌های‌شان به شدت خشک می‌شود و بیشتر در معرض تورم و خونریزی لثه هستند.  

نکته برای جلوگیری از زخم، تورم و خونریزی لثه‌ها

1- هر روز دست‌کم دو بار دندان‌های خود را با شیوه صحیح مسواک بزنید.

2- هر روز دندان‌های‌تان را با نخ دندان تمیز کنید.

این کار چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد، اما همین کار کوچک، مؤثرترین راه برای جلوگیری از مشکلات لثه است.

3- رژیم غذایی متناسبی را دنبال کنید. یک رژیم غذایی متعادل، حاوی انواع ویتامین‌ها (خصوصاً ویتامین C و کلسیم) احتمال بیماری‌های لثه را به حداقل می‌رساند.

4- مقدار زیادی آب بنوشید. نوشیدن آب کافی، خصوصاً بعد از غذا خوردن، به شستشوی دندان‌ها کمک می‌کند.
5- از هرگونه دود پرهیز کنید. اگر سیگار می‌کشید، باید عواقب آن را نیز تحمل کنید. بنابراین اگر به سلامتی دندان‌ها و لثه خود می‌اندیشید، از همین امروز اقدام به ترک آن نمایید.

6- از خوردن غذاهای بسیار سرد و بسیار گرم خودداری کنید. وقتی که از بیماری‌های لثه رنج می‌برید، در می‌یابید که با خوردن غذاهای ولرم چقدر بیشتر احساس راحتی می‌کنید.

7- راحت و آرام باشید. اضطراب باعث افزایش ترشح هورمون استرس (کورتیزول) و در نتیجه افزایش التهاب بدن، از جمله لثه می‌شود.