تصمیم مجلس برای یارانه‌ها

کمیسیون تلفیق تکلیف یکی از مهم‌ترین تبصره‌های بودجه‌ای را روشن کرد؛ تبصره 14 که با یک جدول، در دو بخش منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و همچنین مصارف آن ازجمله یارانه نقدی تشریح شده است. بررسی جدول این تبصره و تغییرات اعمال شده در مصارف آن از سوی کمیسیون تلفیق نسبت به آنچه دولت در لایحه پیشنهادی خود آورده بود، حاوی چند نکته مهم است. نخست آنکه مجموع مصارفی که دولت در ازای منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها درنظر گرفت و برای سال آتی پیش‌بینی کرده بود، 227 هزار میلیارد تومان بود. این در حالی است که کمیسیون تلفیق، مجموع مصارف ذیل این تبصره را با افزودن 202 هزار میلیارد تومان دیگر، به 429 هزار میلیارد تومان افزایش داده است.

با توجه به آنکه منابع و درآمدهای دولت‌ها در لوایح بودجه یک پیش‌بینی است و میزان تحقق آنها مشخص نیست این سوال مطرح می‌شود که مجلس از کدام محل‌ها منابع و درآمدهای دولت را بیش از آنچه دولت در لایحه تقدیمی خود پیش‌بینی کرده بود، افزایش داده و به تبع این افزایش، بر مصارف در سال آتی نیز افزوده؛ آن هم مجلسی که از ابتدای بررسی لایحه بودجه سال 1400 مدعی است می‌خواهد کسری بودجه را کم کند.

البته با بررسی بخش‌هایی از جداولی که در کمیسیون تلفیق به تصویب رسیده می‌توان به نکته‌هایی در پاسخ به این سوال رسید.

در این باره می‌توان به بخش (ب) مصارف جدول تبصره 14 اشاره کرد؛ بخشی که به مصارف مربوط به انواع یارانه‌هایی می‌پردازد که دولت باید در سال 1400 پرداخت کند.

افزایش دوبرابری یارانه نقدی و معیشت

یکی از مهم‌ترین یارانه‌هایی که دولت می‌پردازد، یارانه نقدی و همچنین یارانه معیشت (طرح حمایت از معیشت خانوارها) است. دولت برای این دو نوع یارانه، به ترتیب 8/ 42 هزار میلیارد تومان و 31 هزار میلیارد تومان پیشنهاد کرده بود. مجموع این دو اما در کمیسیون تلفیق تقریبا دو برابر شد و به رقم 5/ 146 هزار میلیارد تومان رسید؛ یعنی 7/ 72 هزار میلیارد تومان بیشتر از پیش‌بینی دولت.

این اما تنها مورد افزایش مصارف جدول تبصره 14 نیست. کمیسیون تلفیق، هزار میلیارد تومان به پیشنهاد دولت برای پرداخت مستمری کمیته امداد امام خمینی(ره) افزود و رقم آن را از 405 هزار میلیارد تومان در لایحه دولت به 5/ 5 هزار میلیارد تومان در مصوبه تلفیق افزایش داد.

افزایش هزار میلیارد تومانی حق بیمه طلاب

کمیسیون تلفیق همچنین هزار میلیارد تومان هم به بودجه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه برای حق بیمه طلاب و روحانیون غیرشاغل اضافه کرد و بر این اساس، رقم پیشنهادی دولت برای هزینه در این ردیف از 495 میلیارد تومان به 1.495 میلیارد تومان رسید.

از سوی دیگر، کمیسیون تلفیق سه ردیف دیگر هزینه‌ای برای این جدول در نظر گرفت که در پیشنهاد دولت در این جدول وجود نداشت؛ آنها 3/ 1 میلیارد تومان برای تقویت بنیه فرهنگی و فعالیت‌های اجتماعی، 500 میلیارد تومان برای تامین کسری خوراک زندانیان و 200 میلیارد تومان برای کمک به خانواده‌های نیروهای مسلح تحت عنوان طرح حکمت به مصارف این جدول اضافه کردند. در همین سه نقطه،2هزار میلیارد تومان به مصارف دولت در سال آینده افزودند.

همچنین با تصویب کمیسیون تلفیق، 250 میلیارد تومان به بودجه سازمان بهزیستی برای پرداخت مستمری اضافه و 130 میلیارد تومان هم به یارانه مدنظر دولت برای کاغذ کتب درسی افزوده شد.

کاهش یارانه دارو و شیرخشک

نکته دیگر در اعداد و ارقام مصوب کمیسیون تلفیق در مصارف جدول تبصره 14، به ردیف مربوط به بودجه وزارت بهداشت برای پرداخت «یارانه دارو و شیرخشک، درمان بیماران خاص و صعب‌العلاج و...» بازمی‌گردد. کمیسیون تلفیق بودجه از بودجه در نظر گرفته شده برای این ردیف، 3/ 1هزار میلیارد تومان کاست و به این ترتیب، پیشنهاد 3/ 26 هزار میلیارد تومانی دولت برای این ردیف، به 25 هزار میلیارد تومان کاهش یافت.

افزایش هزینه‌های یارانه‌ای از کجا؟

آنچه در بالا به آن اشاره شد، تنها بخشی از افزایش مصارف و هزینه‌هایی است که کمیسیون تلفیق در جدول تبصره14، برعهده دولت قرار داده است. این جدول بخش‌های هزینه‌ای دیگر ازجمله «حمایت از تولید و اشتغال» و «اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای» نیز دارد که بررسی آنها نشان می‌دهد کمیسیون تلفیق به افزایش ردیف‌هایی از این بخش‌ها نیز مبادرت کرده است.

با این حال، در این گزارش تنها بر افزایش مصارف یارانه‌ای متمرکز شده‌ایم و با بررسی همان بخش، همچنان این سوال مطرح است که با توجه به شرایط اقتصادی کشور و احتمالات موجود برای سال آینده، مجلس منابع تامین مالی این هزینه‌های افزوده شده را از کدام محل‌ها پیش‌بینی کرده است؟

بنابر بررسی‌های صورت گرفته به نظر می‌رسد که بخش زیادی از این هزینه‌ها به‌زعم اعضای کمیسیون تلفیق قرار است از محل تسعیر نرخ ارز تامین شود.

پیش از این، «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان«حذف و اضافه درآمدهای بودجه» به بررسی اعداد جدولی از مصوبات کمیسیون تلفیق در افزایش و کاهش برخی ردیف‌های درآمدی دولت در سال 1400 پرداخته بود؛ جدولی که در ردیفی از آن، به انتقال 106 هزار میلیارد تومان به جدول هدفمندی یارانه‌ها (تبصره 14) اشاره شد؛ در واقع این رقم بر اساس حساب و کتاب کمیسیون تلفیق، قرار است از محل تسعیر نرخ ارز تامین شده و برای مصارف جدول تبصره 14 هزینه شود.

ماجرای تسعیر نرخ ارز در لایحه بودجه 1400 هم به تصمیم کمیسیون تلفیق در حذف نرخ ارز 4200 تومانی بازمی‌گردد. دولت در لایحه دو نرخ 4200 تومان و 11 هزار و 500تومان را درنظر گرفته بود؛ اما کمیسیون تلفیق، معیار نرخ ارز در محاسبات درآمد‌های بودجه‌ای (فروش نفت) سال آینده را بر 17 هزار و 500 تومان تنظیم کرد. اگرچه با اعتراض دولت به این اقدام مجلس، مجلسی‌ها و در راس آن محمدباقر قالیباف تعیین کف یا سقفی برای نرخ ارز در این لایحه را رد کردند اما سخنگوی کمیسیون تلفیق چند بار از در نظر گرفتن دلار 17 هزار و 500 تومانی برای فروش نفت سخن گفت.

البته با همه آنچه گفته شد، تامین منابع از محل تسعیر نرخ ارز نمی‌تواند تنها منبع برای مصارف افزایش‌یافته در تبصره 14 باشد؛ زیرا مجلس برای جدول هدفمندی یارنه‌ها 106 هزار میلیارد تومان از محل تسعیر نرخ ارز در نظر گرفت، اما رقم مجموع مصارف جدول تبصره 14، حدود 202 هزار میلیارد تومان نسبت به پیش‌بینی دولت بالا رفته است. سوالی که باید کمیسیون تلفیق آن را به‌صورت شفاف پاسخ دهد، این است که منابع تامین هزینه‌های اضافه شده، غیر از محل تسعیر نرخ ارز کجاست؟

جزئیات یارانه نقدی و معیشت

همچنان که گفته شد، کمیسیون تلفیق 3/ 72 هزار میلیارد تومان به بودجه مربوط به یارانه نقدی و یارانه معیشت خانوار افزود. بر اساس مصوبه این کمیسیون، دولت مکلف می‌شود که در سال آینده ماهانه 267 هزار تومان برای 10 میلیون نفر (مددجویان کمیته امداد و بهزیستی)، 188 هزار تومان برای 25میلیون نفر اقشار ضعیف و دریافت‌کنندگان یارانه معیشتی، 136هزار تومان برای یارانه بنزین به 23 میلیون نفر و 91هزار تومان یارانه نقدی هدفمندی یارانه‌ها به 20 میلیون نفر پرداخت کند.