13 روز از وقوع خاموشی‌های غافلگیرکننده در تهران و هفت استان کشور می‌گذرد؛ خاموشی‌های گسترده‌ا‌ی که به گفته متولیان وزارت نیرو به‌دلیل افزایش بی‌سابقه مصرف گاز در بخش خانگی و افت فشار سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها بر سر شهرها سایه انداخت. اما فردای بعد از خاموشیها (24 دیماه)، ابعاد تازه‌ای درمورد خارج شدن نیروگاه‌ها از مدار تولید بیان شد. برخی مقامات عنوان کردند که سیاست‌گذاران به ناچار بین گزینه «اعمال خاموشیها» و «مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها»، دست به انتخاب زده‌اند و با بستن شیر مازوت و گازوئیل (سوخت‌های جایگزین گاز) نیروگاه‌ها، به سمت کاهش انتشار آلودگی‌های سمی در پایتخت و کلان‌شهرها گام برداشته‌اند. آبی شدن آسمان کلان‌شهرها و کنار رفتن آلودگی‌های گوگردی از سقف شهرها بعد از گذشت چند روز از اعمال محدودیت‌ها در مصرف برق (اعمال خاموشی‌های بدون برنامه‌ریزی در صنایع)، گزاره کاهش تولید برق به‌دلیل سوزاندن کمتر مازوت در نیروگاه‌ها را تقویت کرد.
استمرار تنفس پاک در تهران و کلان‌شهرها در حالی همچنان پابرجاست که از اواخر هفته گذشته موج تازه سرما در بسیاری از شهرها به راه افتاد و این موضوع بازگشت آلودگی به آسمان پایتخت و کلان‌شهرها به‌دلیل افزایش مصرف گاز خانگی و عدم تزریق گاز کافی به نیروگاه‌ها را هشدار می‌دهد. شاهد این ادعا اطلاعات سامانه کنترل کیفیت هوای شهر تهران است که نشان می‌دهد هوای پایتخت در 24 ساعت منتهی به قبل از ظهر دیروز نسبت به بازه زمانی مشابه روز قبل آلوده‌تر شده است. شاخص آلودگی هوای تهران در 24 ساعت منتهی به ساعت 15 دیروز (یکشنبه) به لحاظ سطح ذرات با غلظت کمتر از 5/ 2 میکرون به عدد 77 رسیده در حالی که این میزان در روز گذشته آن (شنبه) 64 بوده است.
حالا اما در کنار آنالیز شاخص آلودگی‌ها و مشاهده روند تدریجی افزایش آلاینده‌ها، حکایت افزایش مصرف برق در کشور به‌دلیل برودت هوا دوباره آغاز شده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد مصرف برق کشور که در 10 روز اخیر روند کاهشی داشته است، در ساعت 18:30 روز شنبه دوباره وارد کانال 40 هزار مگاواتی شده و این موضوع نگرانی درباره وضعیت تامین سوخت نیروگاه‌ها و احتمال بازگشت پرونده خاموشیها را به جریان انداخته است. طبق بررسی‌ها روند مصرف برق کشور از 25 دیماه کاهشی شده بود به‌گونه‌ای که 26 دیماه (3 روز بعد از خاموشی‌های گسترده) براساس گزارش شرکت مدیریت شبکه برق ایران به 32 هزار و 705 مگاوات که پایین‌ترین حد در یک ماه و نیم اخیر بود رسید. اکنون براساس تازه‌ترین اطلاعات منتشر شده، روز چهارم بهمن‌ماه میزان مصرف برق به عدد 40 هزار و 10 مگاوات رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (34 هزار و 108 مگاوات برق) رشد بیش از 5 هزار مگاواتی را نشان می‌دهد. همچنین میزان مصرف برق صنایع تا ساعت 18:30 به عدد 3 هزار و 594 مگاوات کاهش یافته که این عدد حاکی است محدودیت‌های مصرف در بخش صنعتی برای جلوگیری از بروز خاموشی در بخش خانگی و مراکز حساس برقرار است. البته میزان مصرف برق در ساعت 11:44 روز چهارم بهمن‌ماه، 38 هزار و 157 مگاوات بوده که بیانگر این موضوع است که هر چه به ساعت‌های عصرگاهی نزدیک شده‌ایم، برودت هوا افزایش و نیاز به برق را دو چندان کرده است.
پرواز مازوت‌سوزی
در حالی در بحبوحه آلودگی‌های تهران و کلان‌شهرها، مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها از سوی برخی متولیان رد می‌شد که آمارهای جدید مدیرعامل شرکت توانیر سند جدیدی از سوزاندن مازوت و گازوئیل در نیروگاه‌ها را نشان می‌دهد. محمدحسن متولی‌زاده با اعلام این خبر که مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری به 620 میلیون مترمکعب رسیده از میزان سوخت مصرفی در نیروگاه‌ها نیز پرده برداشت. طبق ارزیابی‌ها از دیماه تاکنون ترکیب سوخت مصرفی نیروگاه‌ها به 43 درصد گاز، 41 درصد گازوئیل و 16 درصد مازوت تغییر پیدا کرده است. این در حالی است که پیش از این دوره زمانی، 80 درصد برق تولید شده در نیروگاه‌های حرارتی از طریق مصرف گاز، 14 درصد گازوئیل و تنها 6 درصد از طریق مازوت تامین می‌شده است.
به این ترتیب، مقایسه اعداد ارائه شده نشان می‌دهد سهم مازوت از تامین سوخت نیروگاه‌ها در این دوره 6/ 2 برابر (افزایش 166 درصدی)، سهم گازوئیل 3 برابر (افزایش 292 درصدی) و سهم گاز از تامین سوخت نیروگاه‌ها نصف شده و به کمتر از 54 درصد رسیده است. به گفته متولی‌زاده در دیماه به‌دلیل افزایش مصرف یکباره گاز در بخش‌های خانگی و تجاری، این روند تغییر کرده است. طبق ارزیابی‌ها مجموع گاز مصرفی روزانه بخش خانگی و تجاری کشور برابر 620 میلیون متر مکعب است و در این میان برای تامین نیاز برقی کشور در نیروگاه‌های حرارتی نیز روزانه به 145 میلیون متر مکعب گاز نیاز است. به گفته مدیرعامل توانیر در دیماه آلوده امسال به منظور تامین گاز مصرفی در نیروگاه‌ها روزانه 83 میلیون مترمکعب تزریق شده و باقی نیاز سوخت مورد نیاز از طریق گازوئیل و مازوت تامین شده است.
متولی‌زاده در زمینه جمع‌آوری مراکز غیرمجاز رمز ارز نیز با اشاره به اینکه نقش مراکز رمز ارز مجاز را باید به اندازه خود آنها در نظر گرفت، از بزرگنمایی‌های صورت گرفته در فضای مجازی انتقاد کرد و گفت: هم‌اکنون در کشور 24 مرکز استخراج رمز ارز مجاز وجود دارد که مصرف آنها مجموعا 310 مگاوات است که البته در این شرایط و با توجه به نیاز کشور، با این مراکز نیز همانند سایر مشترکان تجاری و صنعتی، برخورد و محدودیت‌ها اعمال شد که همچنان نیز ادامه دارد. طبق ارزیابی‌ها مجموعا 1600 مرکز غیرمجاز استخراج رمز ارز شناسایی شده که از این طریق بیش از 90 مگاوات در مصرف برق صرفه‌جویی شده است.
کرونا دلیل افزایش مصرف گاز
اما در آنسو متولیان گاز کشور درخصوص شرایط فعلی گازرسانی به مشترکان خانگی و نیروگاه‌ها نظر دیگری دارند. روز گذشته مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران با اشاره به استقرار موج سرما در کشور اعلام کرد که در روزهای اخیر مصرف گاز بخش خانگی به 650 میلیون مترمکعب در روز رسیده اما شبکه گاز همچنان پایدار است. او میزان تولید گاز در مقایسه با سال گذشته را افزایشی می‌داند اما متناسب با آن اعلام می‌کند که از ابتدای امسال تاکنون مصرف گاز 11 میلیارد مترمکعب بیشتر شده است. حسن منتظر تربتی در گفت‌وگو با «ایرنا» شیوع کرونا را عمده‌ترین دلیل کمبود گاز در بخش نیروگاهی و خانگی دانست. به اعتقاد او این کمبود ناشی از کمبود تولید گاز نیست و برنامه موازنه توزیع گاز تغییر یافته و در بخش‌های دیگر محدودیت‌هایی ایجاد شده است. به گفته تربتی قرار بود مصارف سوخت در نیروگاه‌ها معادل 180 میلیون مترمکعب در روز باشد؛ اما با این حال مصرف در نیروگاه‌ها به 193 میلیون مترمکعب افزایش پیدا کرد. این در حالی است که مدیرعامل توانیر روز گذشته اعلام کرد برای تامین نیاز برقی کشور در نیروگاه‌های حرارتی روزانه به 145 میلیون مترمکعب گاز نیاز است. عددی که طبق ارزیابی‌ها از یک فاصله 48 میلیون مترمکعبی میان اظهارات این دو مسوول حکایت دارد. فارغ از مسائل حاشیه‌ای درخصوص نقش سوخت‌های مختلف در نظام نیروگاهی ایران به نظر می‌رسد لازم است نهادهای متولی از جمله وزارت نفت و نیرو در راستای شفافیت اذهان عمومی به ارائه اطلاعات دقیق و منسجم درخصوص میزان نیاز نیروگاه‌ها به گاز و سهم سایر سوخت‌ها در چرخه تولید برق بپردازند.
