خبرگزاری مهر: مراسم رونمایی از سومین مرحله آزمایش توزیع کلید کوانتومی مبتنی بر درهمتنیدگی فوتون‌ها از سازمان انرژی اتمی ایران تا برج میلاد تهران با حضور مقامات لشکری و کشوری دوشنبه 6 بهمن‌ماه در برج میلاد رونمایی شد. این آزمایش در فاصله 1650 متری و اختلاف ارتفاع 300، با نرخ کلید 90 بیت در ثانیه بین مبدأ و مقصد انتقال یافت.
صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در این مراسم طی سخنانی درباره پیشینه این پروژه عظیم ملی اظهار داشت: فناوری کوانتومی، فناوری بسیار مهمی است که نقشه راه آن در کشورهای پیشرفته صنعتی از اوایل قرن 21 آغاز شده و در دهه اخیر دنیا به‌صورت جدی به این عرصه ورود کرده است. مباحث نظری به 80 سال پیش بازمی‌گردد و اواخر دهه 90 میلادی بود که کشورهای غربی در سطح آزمایشگاهی و سخت‌افزاری به این حوزه وارد شدند. ما نیز از سال 1395 کار عملی را در سازمان انرژی اتمی ایران آغاز کردیم. یکی از مسئولیت‌های عمده ما رصد تحولات علمی در جهان است تا فناوری‌هایی که برای کشور مهم است را در اولویت کار خود قرار دهیم و وارد این حوزه‌ها شویم.
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در خصوص نحوه کار این فناوری گفت: روش کار در این فناوری به این شکل است که ابتدا فوتون‌های درهم‌تنیده را تولید کرده و یک جفت فوتون را از هم جدا می‌کنیم و به مقصد موردنظر می‌فرستیم. هر اتفاقی برای فوتون باقی‌مانده در مبدأ ایجاد شود، فوتونی که در مقصد قرار دارد از آن متأثر است. ازنظر انیشتین این اتفاقی خارق‌العاده است و باوجودی که با محاسبات ریاضی می‌توان این پدیده را نشان داد ولی هنوز ازنظر مفهومی نمی‌توان این پدیده را به‌راحتی درک کرد و می‌توان گفت، این رویداد عجیب و اسرارآمیز یکی از آیات الهی است.
معاون رئیس‌جمهور در خصوص روند پیشرفت این پروژه افزود: بنده در سال 1395 پس از مطالعه کتابی در این حوزه، به پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای دستور دادم تا روی این فناوری کار کنند. در سال 1397 پس از 2 سال تلاش شبانه‌روزی و کار سخت، اولین فوتون‌های درهم‌تنیده در مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران تولید شد. این کار به لطف همکاران جوان، متخصص، غیور و دانش‌آموخته داخلی ما که از لحاظ علمی و اعتقادی انسان‌های وارسته‌ای هستند به ثمر رسید.
وی ادامه داد: ما تصمیم گرفتیم این آزمایش را در فواصل دورتر نیز انجام دهیم. هرچقدر فاصله دورتر شود، استفاده از این فناوری هم معنای بیشتری پیدا می‌کند. در سال 1398 در فاصله 2 متری این فعالیت را انجام دادیم با این تفاوت که نرخ تولید فوتون‌ها را افزایش دادیم و توانستیم چند میلیون جفت فوتون درهم‌تنیده تولید کنیم درحالی‌که در سال 1397 موفق به تولید چندصد فوتون شده بودیم. در خرداد 1399 در فاصله 300 متری در سازمان انرژی اتمی و با نرخ بالا این پروژه را آزمایش کردیم. توانستیم 117 بیت در ثانیه کلید کوانتومی تولید کنیم. در آنجا مجدداً به کمک کلید کوانتومی که به دلیل بهره‌گیری از درهمتنیدگی کوانتومی قابل کپی‌برداری و هک نمی‌باشد، پیام رمزگشایی می‌شود.
صالحی در خصوص نرخ بالای فوتون‌ها این‌گونه توضیح داد: برخی فوتون‌ها در حین آزمایش و در مواجه با هوا از بین می‌روند. فوتون‌ها جذب هوا می‌شوند و هرچه ارتفاع بیشتر می‌شود هوا رقیق‌تر شده و امکان جذب فوتون‌ها نیز کمتر می‌شود. به‌عنوان‌مثال باید میلیون‌ها فوتون در ثانیه تولید شود تا تبدیل به 117 بیت در ثانیه کلید کوانتومی شود.
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره آینده این فناوری در کشور گفت: مرحله بعدی این پروژه بین برج آزادی و برج میلاد است که حدود 7 کیلومتر فاصله دارد و انشاالله تابستان سال آینده انجام می‌شود. مراحل بعدی انتقال اطلاعات نیز در ارتفاعات بالاتر و فواصل بیشتر توسط پهپاد و بالن خواهد بود و سپس آماده می‌شویم تا این تجهیزات را سوار ماهواره کنیم.
معاون رئیس‌جمهور با اشاره به روش‌های انتقال اطلاعات در این فناوری گفت: فوتون‌ها را از طریق فیبر نوری نیز می‌توان انتقال داد. امیدواریم ظرف 1 الی 2 سال آینده بتوانیم از طریق فیبر نوری از سازمان انرژی اتمی ایران در تهران به سایت شهید علی‌محمدی در فردو انتقال داشته باشیم. اگر بتوانیم 90 الی 100 بیت در ثانیه در این فاصله انتقال دهیم قادر خواهیم بود ارتباطات بین این دو سایت را بصورت کوانتومی رمزگذاری نمائیم.
صالحی در مورد حوزه‌هایی که این فناوری کاربرد دارد افزود: به‌طورکلی هر کجا که نیاز به انتقال اطلاعات به‌صورت رمزدار باشد این فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ازجمله این حوزه‌ها می‌توان به مخابرات، دفاعی، ارتباطات بانکی، پزشکی، کامپیوتر، تصویربرداری، هوش مصنوعی، حسگرها، ساعت اتمی، رادار، بیولوژی و زیست‌شناسی و… اشاره کرد.
رئیس سازمان انرژی اتمی از راه‌اندازی رشته دانشگاهی فناوری کوانتوم با همکاری چند دانشگاه طراز اول کشور خبر داد و گفت: در حال تدوین مطالب عملی و کتب درسی در این حوزه از دبیرستان تا دانشگاه و تحصیلات تکمیلی هستیم. با چند دانشگاه قرارداد بستیم و امکانات، بودجه و سیلابس درسی را در اختیار آنها قرار دادیم تا در این رشته دانشجو بگیرند.
معاون رئیس‌جمهور در رابطه با تجاری‌سازی این فناوری گفت: به بحث تجاری‌سازی ورود نمی‌کنیم ولی با وزارت دفاع، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات قراردادهایی بستیم تا فناوری را به آنها انتقال دهیم و کار تجاری‌سازی با آنها می‌باشد.
صالحی در خصوص کشورهایی که از این فناوری استفاده می‌کنند تأکید کرد: در غرب آسیا نیز تاکنون کشوری این آزمایش را انجام نداده است. در دنیا کشورهای معدودی مانند اتریش، آمریکا، چین، روسیه، هند، انگلیس، اتحادیه اروپا و کانادا موفق به انجام فعالیت در این حوزه شده‌اند و سرمایه گذاری عظیمی در فناوری‌های کوانتومی شده است.
