اتصال گذشته به حال: فواید یادآوری خاطرات

جان کانز، پایه گذار موسسه ملی یادآوری خاطرات در امریکا می گوید، “هربار که یک فرد درمورد داستان زندگی خود صحبت می کند، آنهایی که به حرفهای او گوش می دهند مثل آیینه ای می مانند که زندگی او را تایید و منعکس می کند.”

یادآوری خاطرات یک پروسه فکری آرام درمورد فکر کردن و حرف زدن از تجربیات قبلی برای تجدید یاد اتفاقات مهم زندگی است. همه ما در زمان حال زندگی می کنیم اما گذشته مان را در تمام طول عمر با خودمان حمل می کنیم. همه ما بخشی از تاریخ غنی هستیم که باید حفظ و با دیگران تقسیم شود. داستانهایی که ما درمورد زندگی هایمان می گوییم، منبع بسیار خوبی برای شناخت هویت خود وارتباط دادن گذشته با حال می باشد.

افراد مسن تر معمولاً چیزهایی که تعریفشان می کند را از دست می دهند: خانواده، همسر، دوستان، کار، و حتی خانه هایشان. برای اینکه بتوانند خود امروزیشان را تعریف کنند باید به یاد بیاورند که در گذشته که بودند. مرور خاطرات این فرصت را فراهم می آورد که یک بازبینی روی زندگی خود داشته باشیم، اتفاقات و موفقیت هایی که در گذشته به دست آورده ایم را به یاد آوریم و زندگی خود را ارزیابی کرده و به آن اعتبار دهیم. در مشاوره های روانشناسی هم برای آنها که به دنبال پیدا کردن معنا و مفهوم در زندگی، حل مشکلات و گذشتن از درگیری های احساسی هستند، این روش فراوان مورد استفاده قرار می گیرد.

پاتریک مورلی، نویسنده، در این مورد می گوید، “یکی از ذاتی ترین نیازهای انسان این است که مهم تلقی شود، متفاوت باشد و معنا و مفعوم زندگی خود را پیدا کند.”

تحقیقات و مطالعات بسیاری در زمینه یادآوری خاطرات و مرور زندگی در سراسر جهان، به خصوص ایالات متحده، اروپا و ژاپن انجام گرفته است. هفتمین کنفرانس دوسالانه یادآوری خاطرات در سانفرانسیسکو برگزار شده و متخصصین بسیاری درمورد تحقیق، آموزش و شیوه های مختلف این عمل به بحث و بررسی  پرداختند. این مباحثات پیرامون استفاده از یادآوری خاطرات در موسیقی، شعر، نمایش، مشاوره فردی، سلامت روانی، هنر درمانی، مراقبت های بیمارستانی، روابط بین فرهنگی، تاریخ شفاهی، خاطرات نویسی و نگارش شرح زندگی شخصی می باشد.

چطور شروع کنیم:

یاد آوردن گذشته می تواند آگاهی تازه ای درمورد زمان حال به ما بدهد. برای ارزش گذاری بر تجربیات شخصی هر فرد، می توان به طرق مختلف خاطرات را کاوش کرد. برای جویا شدن از خاطرات گذشته هر فرد و بیرون کشیدن آن می توان از انگیزش های مختلفی استفاده کرد. بهترین انگیزش ها آنهایی هستند که روی 5 حس فرد اثر گذاشته و آنها را تحریک می کند: چشایی (دستپخت ماردبزرگ)، بویایی (بوی نان تازه)، لامسه (بافت های مختلف) شنوایی (موسیقی) و بینایی (عکس). حرکات مربوط به تجربیات کاری قدیمی، رقص، یا آداب ور سوم خانوادگی هم می توانند به یادآوری خاطرات کمک کنند. فعالیت های خاطره پردازی می توانند فرصتی برای روابط اجتماعی حول تجربیات مشابه ایجاد کنند. نمونه هایی از این فعالیت ها عبارتند از: خانه دوران کودکی و خانواده، زندگی در مزرعه، روزهای مدرسه، فعالیت ها و بازی ها، ماهیگیری و شکار، ازدواج و عشق، شغل ها، سالهای جنگ، مراسم های فرهنگی و جشن ها.

با استفاده از تفکر خلاق می توان خاطرات گذشته را به زندگی برگرداند. در زیر به چند نمونه از ایده های موثر آن اشاره می کنیم:

· آلبوم عکس
 · آثار هنری (نقاشی، طراحی،…)
 · عناصر تاریخی و اشیاء مهم (اسباب بازی، اشیاء عتیقه، لباسها)
 · تاتر و نمایش (بازی کردن صحنه های کوتاه از تجربیات قدیم)
 · موسیقی
 · دفتر خاطرات
· جعبه های خاطرات

یادآوری خاطرات و پرستاران

برای خیلی از مراقبان و پرستاران زندگی تغییر می کند و همین مسئله ارتباطات و روابط آنها را تغییر می دهد. پرستاران افراد مسن و سالخورده گاهی احساس تنهایی می کنند و نمی توانند با کسانی که دوست دارند در ارتباط باشند. یادآوری خاطرات برای آنها فواید بسیار زیادی دارد. اینکار باعث می شود بتوانند بر تنهایی خود غلبه کنند و همراه و همدمی برای خود داشته باشند. اعتماد به نفس را بالا می برد و به فرد کمک میکند خود را بعنوان یک انسان قبول کند. این می تواند فرصت خیلی خوبی برای این افراد باشد که از یادآوری خاطرات بعنوان ابزار مهمی برای ایجاد ارتباط، تقویت ابراز خود، و به خاطر آوردن خاطرات باارزش استفاده کنند. و آخر اینکه، یادآوری خاطرات می تواند تجربه ای بسیار لذت بخش هم برای فرد پرستار و هم فردی که از او پرستاری می شود باشد.

مهارت های زیر می تواند به این افراد (مخصوصاً آنها که مبتلا به زوال عقل هستند) برای استفاده از تکنیک یادآوری خاطرات کمک کند:

· از همدیگر درمورد داستانهایی از زندگی و تجربیات گذشته خود سوال کنید.

· با دقت به حرفهای طرف مقابل گوش دهید و به خاطرات او علاقه نشان دهید.

· درمورد چیزهایی که شنیده اید نظر دهید.

· با طرفتان همدلی کنید، مخصوصاً زمانیکه خاطرات دردناکی می شنوید.

· به همه تلاشهای کلامی و غیرکلامی طرف مقابل برای ایجاد ارتباط به طرزی مثبت واکنش دهید.

یادآوری خاطرات و زوال عقل

اکثر آدمها تصور می کنند که زوال عقل یک بدبختی بزرگ است که در آن حافظه فرد از بین می رود و هیچ کاری برای آن نمی شود کرد. اما افراد مبتلا به این مشکل گاهی اوقات خیلی راحت می توانند خاطرات شخصی خیلی قدیمی را به یاد آورند این در حالی است که جزئیات اتفاقات زمان حال به سرعت از ذهنشان می رود. مخزن انبار خاطرات ذهن یک فرد را یک جعبه دربسته تصور کنید که محتویات آن فقط با یک کلید قابل دسترس هستند و آن کلید هم گرفتار زوال عقل است. شاید بتوان با سوال کردن که باعث می شود جریان تجربیات قدیمی دوباره برای فرد رو بیاید، یک کپی از آن کلید تهیه کرد. یادآوری خاطرات اعتماد به نفس را بالا برده و مهارت های فرد را تقویت می کند. همچنین باعث می شود فرد دوباره به زمانی از زندگی خود که فعال، سالم و مفید بوده برگردد. درنتیجه، فرد شنونده می تواند بیشتر درمورد زندگی فرد بفهمد و نتیجتاً بهتر می تواند رفتارهای کنونی او را درک کند.

بااینکه زندگی کردن با مشکل زوال عقل می تواند منجر به تنهایی فرد و کناره گیری او از اجتماع شود، اما با درمیان گذاشتن خاطرات زندگی با پرستار خود می تواند زندگی اجتماعی را دوباره به خود برگرداند و از علایق و موفقیت خود در زندگی برای کسی صحبت کند.

یادآوری خاطرات تکنیکی مفید در آسایشگاه ها

استفاده از یادآوری خاطرات را می توان در آموزشهای پرستاران و مراقبان از افراد پیر و بیمار اضافه کرد. این تکنیک می تواند فرصت خوبی برای برقراری ارتباط بین پرسنل، درمان جوها، و ساکنان باشد. همچنین با متصل کردن افراد به هم توسط خاطراتشان بین آنها  راحتی و صمیمیت برقرار می کند. به نمونه زیر که توسط دختر یکی از بیماران نوشته شده توجه کنید:

“بزرگترین ترس مادر من زندگی کردن در یک اسایشگاه بود. وضعیت او طوری شده بود که شبها در خواب راه می رفت، می افتاد، گم می شد و من را با افرادی از گذشته دورش اشتباه می گرفت. دیگر هیچ امنیتی در خانه نداشت و در آخر به آسایشگاه سپرده شد. از این مسئله ترسیده بود و کنترل او توسط پرسنل آسایشگاه خیلی مشکل شده بود.

من برای اینکه پرسنل آسایشگاه را بیشتر با مادر آشنا کنم و خاطرات او را هم برایش زنده نگه دارم، داستان زندگی او را نوشتم و در کنارش عکس های مرتبط قرار دادم و همه آنها را در پوشه ای بسته بندی کردم. این برای پرسنل خیلی مفید بود چون به آنها کمک می کرد که چطور باید با مادر رفتار کنند. مادر هم یادآوری خاطراتش را با این دفترچه خیلی دوست دارد و از این طریق اطمینان می یابد که خاطراتش از بین نرفته اند.

من همچنان این کار را ادامه دادم و اولین کریسمسی که مادر در آسایشگاه گذرانده بود، اولین روز تولدش در آسایشگاه و سایر مناسبات را هم به دفترچه اضافه کردم. حتی به دنیا آمدن نوه ها، حیوانات مورد علاقه اش را هم یادداشت کردم.

به شما هم اگر موقعیتی مشابه ما دارید، توصیه می کنم که اینکار را انجام دهید. یکی دیگر از فواید آن این است که این دفترچه خاطرات برای نسل های آینده هم می ماند. ما تقسیم کردن خاطرات زندگی با مادر، فهمیدم که مادر را از دست نداده ام. “

یادآوری  خاطرات و مشاوره

یادآوری خاطرات گاهاً در مشاوره درمانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در فرایند مرور زندگی، افراد با نگاه با گذشته گاهی احساس شکست و پشیمانی می کنند. اتفاقات منفی یا دردناک در گذشته فرد هم ممکن است تجدید شود.

عقیده بر این است که یادآوری خاطرات می تواند رشد شخصی را تقویت کرده و درکنار از بین بردن خاطرات دردناک، نتایج مثبتی برای فرد به ارمغان بیاورد. این درصورتی است که یادآوری خاطرات در موقعیتی مطمئن مثلاً در مشاوره های روانشناسی صورت گیرد. این جلسات مشاوره بسیار مفید هستند و این فرصت را برای افراد فراهم می کند که باحضور یک شنونده خوب به تفکر درمورد زندگی خود بپردازند. علاوه بر این تجدید خاطره درمورد یک تجربه سخت به فرد کمک می کند که رویکرد جدیدی به آن اتفاق پیدا کند، خودشان یا دیگران را ببخشند، به اتفاقات قدیم زندگی خود دوباره معنا و مفهوم ببخشند. درمان از طریق تجدید خاطرات اطمینان و اعتماد به نفس فرد را نیز بالا می برد.

پام شوایتزر می گوید، “از تجدید خاطرات می توان برای یادآوری احساسات اعتماد به نفس و توانایی ها به افراد استفاده کرد. با ارزش دادن به خاطرات آنها در گذشته، به آنها نشان می دهیم که در زمان حال نیز افراد ارزشمندی هستند.”

یادآوری خاطرات و پایان زندگی

افرادیک با بیماری های خطرناک و کشنده دست به گریبان هستند نیاز شدیدی به کشف معنا و مفهوم زندگی خود احساس می کنند. اریک اریکسون رونشناس توصیه می کند که با نزدیک شدن به پایان زندگی، لازم است که رشته های زندگی خود را کنار هم بیاوریم. اکثر افراد آرزو دارند طوری بمیرند که در خور زندگیشان باشد.

همانطور که ویکتور فرانکل می گوید، “همه ما نیاز داریم که همه کارهایی که انجام داده ایم، چیزهایی که دوست داشته ایم، چیزهایی که می خواهیم پشت سر بگذاریم، و چیزهایی که به آن اعتقاد داشته ایم را بشناسیم.”

آسایشگاه ها یا پرستاران افراد سالخورده یا بیمار، با یاد آوری خوشی های زندگی فرد و خاطرات او، نقش بسیار مهمی در این فرایند بازی می کنند. در آخر، چیزی که موقع مرگ باید بدانیم این است که داستان زندگی مهمی داشته ایم. اینکار را می توان از طریق نوشتن خاطرات، ضبط صدا، جشن کرفتن زندگی یک فرد قبل از مرگش یا نوشتن یک وصبنامه اخلاقی که شامل درس هایی است که در طول زندگی آموخته ایم، انجام داد.

هنری دیوید تورو گفته سات، “اکثریت مردم زندگی هایی توام با نومیدی دارند.” یادآوری خاطرات به فرد کمک می کند افکار و احساسات خود را تجدید کند و به آنها حس تداوم ببخشد. این می توند تجربه ای بسیار رضایت بخش برای تقویت روابط باشد. مرور خاطرات به ما کمک می کند از زندگی خود راضی و خوشنود باشیم و گذشته مان را به زمان حال و به نسل های بعد منتقل کنیم.