در یک ساعت گذشته چند بار تلفن همراه خود را برداشتید و به آن نگاه کردید، در 24 ساعت گذشته چطور؟ بنا بر یک پژوهش اخیر، بریتانیایی‌ها به طور متوسط هر 12 دقیقه یکبار به صفحه‌ٔ موبایل خود نگاه می‌کنند. آیا شما هم همینطور هستید؟ آیا برای شما هم سخت است که هر چند دقیقه یک بار نگاه نکنید ببینید دوستان در اینستاگرام یا توییتر چه کرده‌اند؟
آیا به پیام‌ها و "نوتیفیکیشن‌ها" همان لحظه که می‌رسند جواب می‌دهید؟ اگر اینطور است بدانید که تنها نیستید، شاید جالب باشد که بدانید سازندگان موبایل‌ها و اپلیکیشن‌هایی که بر آن‌ها نصب شده‌اند آن‌ها را طوری طراحی کرده‌اند که چنین رفتاری را در افراد ایجاد کنند.
آنا بیتمن، مشاور بهداشت روانی توضیح می‌دهد چرا برای ما سخت است موبایل خود را کنار بگذاریم.
چه چیزی باعث می‌شود که مدام به موبایل خود نگاه کنیم؟
تلفن‌های همراه ما پر از چیز‌هایی است که ما خودمان انتخاب کرده‌ایم نه چیز‌هایی که دیگران برای ما انتخاب کرده‌اند. یعنی ما با تلفن خودمان و آنچه در آن است ارتباط نزدیک‌تری برقرار می‌کنیم تا با برنامه‌های تلویزیونی.
با کوچکترین احساس بی‌حوصلگی فقط از روی عادت، موبایل خود را نگاه می‌کنید. سازندگان اپلیکیشن‌ها نمی‌خواهند که فقط وقتی بیکار و بی‌حوصله می‌شوید سراغ آن‌ها بروید آن‌ها توجه کامل شما را می‌خواهند. برای مثال، پیام‌ها و نوتیفیکیشن‌ها باعث می‌شوند که مدام سراغ موبایل خود بروید تا ببینید چه خبر تازه‌ای هست، که مبادا از چیزی بی‌خبر مانده باشید.
به احتمال زیاد اعتیاد‌آورترین جنبه‌ی همه اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های اجتماعی همان روش روانی است که به آن "برنامهٔ تقویت نسبت متغیر" می‌گویند. برای مثال هر بار که دگمهٔ شروع بازی را فشار دهید، ممکن است برندهٔ جایزهٔ کلان یا جایزهٔ کوچک شوید یا هیچ‌چیز نصیب شما نشود.
ممکن است دوباره دگمه را فشار دهید یا گردونه را بچرخانید به این امید که شاید این بار جایزهٔ بزرگ را ببرید. نمی‌دانید چه زمانی جایزه را می‌برید، فقط می‌دانید اگر به این کار ادامه دهید ممکن است جایزه را ببرید. این روش چه ربطی به تلفن‌های همراه دارد؟ وقتی شما برای مثال پست‌های اینستاگرام را می‌بینید و بالا و پایین می‌کنید، نمی‌دانید چه خواهید دید، هرچه هست اتفاقی است.
بعضی از مطالب و پست‌ها تکراری است و بعضی ممکن است جالب باشد.
ممکن است مطلب تازه‌ای باشد که توجه ما را جلب کند یا ممکن است به دلیل پستی که در شبکه‌های اجتماعی گذاشتیم تعداد زیادی لایک دریافت کنیم. این اتفاقی بودن آنچه ممکن است بیابیم باعث می‌شود که مکرر به طرف تلفن همراه رویم و آن را نگاه کنیم تا ببینیم این بار چه پیدا می‌کنیم.
با هر 'لایک ' در مغز ما چه اتفاقی می‌افتد؟
وقت پاداش دریافت می‌کنیم: مثل لایک یا فالوور جدید یا کامنت یا کسی مطلب ما را به اشتراک می‌گذارد، باعث ایجاد هیجان در مغز ما می‌شود و ماده‌ای شیمیایی که شاید نامش را شنیده باشید به نام دوپامین آزاد می‌شود. این مادهٔ شیمیایی باعث ایجاد " احساس خوب" نسبت به این پاداش‌ها می‌شود.
چون احساس خوبی پیدا می‌کنیم وسوسه می‌شویم که فعالیتی که باعث به وجود آمدن این احساس خوب شده است را تکرار کنیم. پس از ورزش و فعالیت بدنی، احساس صمیمیت با دیگری، وقتی غذای خوبی می‌خوریم یا می‌خندیم یا از روابط اجتماعی خوشایندی لذت می‌بریم، مقدار زیادی دوپامین در بدن ما آزاد می‌شود.
روشن است که این آزاد شدن دوپامین اعتیاد‌آور است، چون ما را بر‌می‌انگیزد که دوباره به طرف تلفن‌های خود برویم و در مطالب و پست‌های شبکه‌های اجتماعی بچرخیم تا پاداش دریافت کنیم و آن احساس خوشایند ناشی از دوپامین هم همراه آن بیاید.
این چرخه‌ٔ اعتیاد‌آور یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که ما هر 12 دقیقه تلفن همراه خود را چک می‌کنیم؛ علاوه بر دردسترس‌بودن و قابل حمل بودن خود دستگاه تلفن همراه.
چطور می‌توانیم از این چرخه رها شویم؟
چه روش‌هایی برای رهایی از این چرخه اعتیاد‌آور وجود دارد تا زندگی واقعی خودمان را از دست ندهیم؟
اولین کار این است که تمام پیام‌ها و نوتیفیکیشن‌های تلفن همراه خود را خاموش کنید تا با پیام‌های فریبنده وسوسه نشوید یا حواس‌تان پرت نشود.
کار دیگری که می‌توانید بکنید این است که تلفن همراه خود را جایی دور از چشم بگذارید، برای مثال در کشوی میز یا در اتاقی دیگر. این کار به‌ویژه وقتی می‌خواهید درس بخوانید یا پروژه‌ای را به انجام برسانید، مفید است.
اپلیکیشن‌هایی هست که در این تلاش به یاری شما می‌آیند و سرانجام در پی این باشید که موقعیت‌هایی برای خود فراهم کنید که دوپامین را از راه‌های دیگری به دست بیاورید برای مثال از طریق ورزش و فعالیت بدنی یا موسیقی.
