امروز اما شرایط تغییراتی کرده است: خرید و فروش کالاهای مختلف، روز به روز رونق بیشتری پیدا می‌کند که اقتصاد خانوار مهم‌ترین دلیل آن است. بهره‌مندی از تنوع با کمترین هزینه نیز یکی از دلایل این رونق به‌حساب می‌آید. نزدیک به سه دهه پیش البسه و بوت و انواع کفش کتانی که مرجوعی انبارهای همسایه‌های شرقی (پاکستان) و غربی (ترکیه) بود یا به‌عنوان کالای دورریختنی با قیمت بسیار ارزان به مرزها رسید، کرکره فروشگاه‌هایی با عنوان تاناکورا بالا رفت و استفاده از کالای مصرفی معمول در فرهنگ جامعه ایرانی جا خوش کرد. گرچه این فروشگاه‌ها نه نیازی به گرفتن جواز از اتحادیه و صنفی داشتند و نه ضمانتی برای محصول فروخته شده اما تنوع و قیمت ارزان نسبت به کالای نو باعث افزایش ریسک‌پذیری مشتریان می‌شد و در فروش خوب و موفق آنها تاثیرگذار بود. این رویه چنان در جامعه رشد کرده که فروشنده و خریدار از قبل بیشتر شده اما نه فروشندگان از سر بی‌نیازی می‌فروشند و نه خریداران دیگر فقط اقشار ضعیف جامعه هستند. همه مردم به‌طور همزمان هم خریدارند و هم فروشنده. یک تغییر مهم دیگر هم رخ داده است؛ امروز دیگر فقط مغازه‌های سمساری نیستند که معامله‌ها را جوش می‌دهند. زمانه، زمانه سمساری‌های آنلاین است؛ از پوشاک تا لوازم خانگی و الکترونیکی در فضای مجازی رونق خوبی دارد.
پایان یک شغل
قدیم‌تر یکی از کسب‌وکارهایی که باید مورد اعتماد اهل محله باشد و پا در اندرونی خانه‌ها بگذارد تا روی اجناس قیمت‌گذاری کند، سمسارها بودند. وقتی شخصی فوت می‌کرد، بازماندگان بخشی یا همه لوازم و اثاثیه او را به سمسار می‌فروختند و بعضی تکه‌ها را هم خیرات می‌دادند تا امانت‌فروش آن را به نیازمندی برساند. امروز از یکسو فضای مجازی بر همه روابط و آمد و شدها، غالب شده و از سوی دیگر توان خرید بسیاری از کالاها به‌صورت نو از بخش زیادی از جامعه سلب و در مواقع اضطرار با خرید کالای دست‌دوم جایگزین شده است. به گفته رئیس اتحادیه سمساران و امانت‌فروشان، این شرایط کاسبی این صنف را از رونق انداخته و این روزها، کرونا هم شرایط را سخت‌تر از همیشه کرده است. داوود عبداللهی‌فرد، رئیس اتحادیه سمساران و امانت‌فروشان تهران با اشاره به‌دلایل رکود فعالیت در صنوف تحت پوشش اتحادیه متبوع خود می‌گوید: با شیوع کرونا در تمام دنیا بسیاری از مشاغل کاملا راکد و غیرفعال شدند. اعضای اتحادیه امانت‌فروشان طبق دستورالعمل وزارت بهداشت ماه‌ها، واحدهای صنفی خود را تعطیل کردند و امروز حتی پس از بازگشایی و فعالیت دوباره کسب‌وکارها شرایط به وضعیت عادی برنگشته است. وی توضیح می‌دهد: به‌دلیل نگرانی‌های بهداشتی و عدم‌اعتماد مردم، کسب اجازه برای ورود به بسیاری از منازل و محیط‌های کار برای خرید اجناس و کالاهای دست دوم، سخت شده و همین مساله عامل مهمی در رکود و حتی خروج برخی اعضا از این صنف شده است.
عبداللهی‌فرد مشکلات اقتصادی را دیگر عامل تاثیرگذار در ایجاد این شرایط می‌داند و ادامه می‌دهد: شرایط سخت مردم برای کسب درآمد باعث شده کالاهایی که قبلا به‌عنوان دست دوم فروخته می‌شدند تا با کالای نو جایگزین شوند، با تغییر و تعمیر در خانه‌ها ماندگار شوند و برای مدت طولانی‌تری مورد استفاده قرار گیرند. به اعتقاد او، امروز مردم یا پول کافی برای خرید ندارند یا ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را با کمی تدبیر به سرمایه تبدیل کنند و در مسائل اقتصادی دورنگری داشته باشند.
رابطه خرید و فروش با کرونا
شرایط اقتصادی دوران کرونا روزهایی جدید برای همه مردم دنیا رقم زد و در ایران نیز بر همه رابطه‌ها و خرید و فروش‌ها تاثیر زیادی گذاشت. سایت‌های خرید و فروش کالا هم این کاهش معاملات را شاهد بودند. مدیر روابط عمومی سایت شیپور می‌گوید: از ابتدای کرونا میانگین درج آگهی در سایت کاهش چشمگیری داشت و مردم به‌دلیل نگرانی‌های بهداشتی برای بیرون آمدن از خانه یا پذیرفتن افراد دیگر در منازلشان سختگیر بودند، اما از اردیبهشت و بازگشایی تدریجی کسب‌وکارهای حضوری، استقبال از آگهی‌ها افزایش یافت و بسیاری از مردم بعد از 3 ماه تعطیلی مشاغل و نبود درآمد، فروش کالا را به‌عنوان راهکاری برای کسب درآمد برگزیدند.
مهدی محب‌علی در پاسخ به این سوال که آیا کاهش قدرت خرید مردم را دلیلی بر رونق معاملات کالای دست دوم می‌داند یا خیر، می‌گوید: خرید و فروش کالای دست دوم در تمام دنیا امری جاافتاده، مرسوم و اقتصادی است و در ایران تنها به‌دلیل فرهنگ مصرفی مردم، تمایل به خرید اجناس نو بیشتر است. با این حال این فرهنگ در ایران هم رو به گسترش است و بسیاری از مردم وقتی می‌بینند جنس دست دوم با کیفیتی در حد کالای نو و با قیمتی بسیار مناسب‌تر، می‌تواند نیازشان را برطرف کند، ترجیح می‌دهند کمتر هزینه و اقتصادی‌تر رفتار کنند. به اعتقاد وی، کاهش قدرت خرید شاید تا حدودی در این زمینه تاثیرگذار بوده باشد اما تغییر رفتار مردم و تفکر اقتصادی عامل تعیین‌کننده‌تری بوده کما اینکه بسیاری از خریداران و مشتری‌های سایت از اقشار مرفهی هستند که به‌راحتی می‌توانند اجناس نو را خریداری کنند اما تنوع و خرید آسان و اقتصادی را مدنظر قرار می‌دهند. محب‌علی یکی دیگر از عوامل گرایش مردم به این سایت‌ها را ایجاد فروشگاه اینترنتی برای کالاهای نو در هردو این سایت‌ها می‌داند که با ایجاد گستره وسیع‌تری از کالا، امکان انتخاب را برای خریدار افزایش داده و مشتری می‌تواند در کنار دست‌دوم‌ها خریدهای بیشتری داشته باشد.
ترویج تبلیغات کذب
ریسک خرید کالاهای دست دوم شاید در بوت و لباس اندک باشد اما در لوازم برقی و خانگی بسیار بالاست. علی جمالی رئیس اتحادیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و تعمیرکاران صنایع برودتی، تهویه مطبوع، لباسشویی و قطعات یدکی درباره اوضاع بازار خرید و فروش کالای دست دوم به‌ویژه در حوزه قطعات یدکی به «دنیای‌‌اقتصاد» می‌گوید: وضعیت اقتصادی اغلب مشتریان را ترغیب به تعمیر می‌کند تا تعویض. قبلا مردم با خرابی یک قطعه از لوازم خانگی و برقی درخواست تعویض داشتند اما امروز درخواست تعمیر دارند. او یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی شهروندان را عدم هماهنگی و تعامل گمرک با اتحادیه می‌داند و توضیح می‌دهد: مواد اولیه مانند کمپرسور، موتور و گاز باید باکیفیت و مرغوب باشد و همه کس اجازه واردات نداشته باشد. سال گذشته با دولت وارد تعامل شدیم تا جنس بی‌کیفیت وارد نشود و هر کالایی وارد می‌شود با اتحادیه هماهنگ باشد اما متاسفانه از مسیر گمرک وارد کشور شده و گمرک به ما نمی‌گوید چه کالا و محصول چه برندی وارد شده است. این کالاهای بی‌کیفیت و متفرقه به لوازم شهروندان آسیب می‌زند و هزینه‌های زیادی به آنها تحمیل می‌کند.
جمالی تبلیغات کذب را یکی از عوامل فریب شهروندان می‌داند. به گفته او بعضی افراد با چندین خط تلفن در خانه مسکونی تبلیغات گسترده کرده و تعمیرکارانی که مورد وثوق اتحادیه نیستند را راهی منازل مردم می‌کنند که جز ضرر و هزینه برای شهروندان چیزی ندارد. درحالی‌که شهروندان باید تعمیرکارها را از اتحادیه استعلام کنند تا دچار خسارت‌های سنگین نشوند.
