کشف دروازه کوروش در نزدیکی تخت‌جمشید

 

هیات مشترک ایرانی ایتالیایی پس از 10 سال و در آخرین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، موفق شدند اثبات کنند کوروش بنیانگذار حکومت هخامنشی، فرمان ساخت دروازه پردیس پارسه را صادر کرده و این دروازه باشکوه در دوره فرزندش کمبوجیه به بهره‌برداری رسیده است.

هیات باستان‌شناسی مشترک ایرانی‌ـ‌ایتالیایی به سرپرستی مشترک پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا و علیرضا عسکری چاوردی از دانشگاه شیراز از سال 1390 تا 1399 طی 10 فصل کاوش باستان‌شناسی مجموعه اسناد و مدارک گسترده باستان شناسی از این محوطه کشف کردند.

دروازه کشف‌شده در محوطه تل آجری واقع در سه کیلومتری شمال‌غرب تختگاه تخت‌جمشید قرار دارد. این دروازه بنایی به ابعاد 30 در 40 متر به ارتفاع تقریبی 12متر بوده است.

 

بنا دارای کریدوری در مرکز بوده که آن را اتاقی مستطیل‌شکل به ابعاد هشت در 12 متر تشکیل می‌داده است و در دورن این اتاق مرکزی چهار صندلی نشیمن وجود داشته است. راهروی مرکزی از دو طرف به سوی پردیس هخامنشی باز می‌شده است.

این دروازه از مواد و مصالح خشت و آجر بنا شده است و سرتاسر نمای داخلی و بیرونی آن مزین به آجر‌های رنگین بوده است.

 

بخش پایین و ازاره دیوار‌ها مزین به گل‌های لوتوس، بدنه و نمای دیوار‌ها مزین به انواع پنل‌های رنگین از حیوانات اسطوره‌ای، نماد‌ها و سمبل‌های اعتقادی ایران باستان، هخامنشیان، عیلامیان و اهالی بین‌النهرین بوده است؛ مهم‌تر اینکه در اتاق مرکزی کتیبه‌هایی به خط و نگارش بابلی و عیلامی وجود داشته است.

علیرضا عسکری چاوردی، باستان‌شناس و سرپرست ایرانی هیات کاوش تل آجری پارسه در گفتگو با ایرنا عنوان کرد: مجموع اسناد نگارشی، مواد و مصالح ساخت بنا، موتیف‌های به‌کار رفته در تزیین نمای بنا، تاریخ‌گذاری کربن 14 و جنبه‌های تقدس و تشرف به این دروازه نشان می‌دهد که این بنا پس از سال 539 قبل از میلاد و به افتخار فتح بابل به دستور کوروش بزرگ ساخته شده است.

استاد دانشگاه شیراز افزود: فرزند کوروش بزرگ همزمان با حکومت پدر در شهر بابل به مدت هشت سال فرمانروا بود و در سال 529 قبل از میلاد به پادشاهی ایران رسید.

 

وی با اشاره به اینکه کوروش هخامنشی به دلیل اهمیت مذهبی و فتح مهمترین شهر دنیای باستان، بابل، دستور ساخت این دروازه را صادر کرده است، ادامه داد: کمبوجیه فرزندش، به دلیل علاقه به شهر بابل، آشنایی دیرینه با بابلی‌ها و پیوند فرهنگی جهان باستان کار ساخت مجموعه بزرگ معماری شهر پارسه به سبک معماری بابلی را ادامه داد و در دوره وی دروازه پردیس شهر پارسه در بخش فیروزی این شهر به بهره برداری رسید.

به گفته عسکری‌چاوردی تلاش هیات باستان شناسی بر تبدیل این محوطه به سایت موزه قابل بازدید برای عموم است و به همین دلیل اقدامات حفاظتی گسترده‌ای از طرف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و موسسه ایزمئو ایتالیا برای حفاظت از سازه‌های خشتی و آجر‌های لعاب دار این دروازه فراهم شده است. برنامه کاوش و ساماندهی این محوطه مهم باستانی تا پایان سال 1399 ادامه دارد.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز از انجام مراحل مختلف کاوش‌های باستان شناسی توسط هیات مشترک ایرانی ایتالیایی در تل آجری سخن گفت و افزود: فصل دهم کاوش در محوطه تل آجری در آذرماه سال جاری کلید خورد و در تکمیل کاوش‌های فصول پیشین، با هدف ساماندهی و آماده سازی محوطه و عرضه شواهد ارزشمند تاریخی آن به بازدیدکنندگان مجموعه تا کنون نیز ادامه دارد.

حمید فدایی این کاوش را اقدامی مشترک با همکاران بین المللی در حوزه باستان شناسی با هدف بهره برداری و معرفی این محوطه، بنا‌ها و آثار تاریخی منحصربفرد دوران هخامنشی به گردشگران و شهروندان دانست و در این زمینه افزود: با توجه به پیشرفت همزمان عملیات اجرای سقف حفاظتی بر روی این محوطه تاریخی، امید می‌رود که در آینده نزدیک این محوطه به عنوان یک "سایت موزه" مهم بتواند به عموم بازدیدکنندگان پارسه عرضه میشود.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با تاکید بر اینکه حفاظت و توسعه مراحل مختلف بهره برداری از این محدوده تاریخی گامی مهم در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری کشور محسوب می‌شود، بیان کرد: این محوطه تاریخی در نزدیکی تخت جمشید شواهد مهمی و ارزشمندی از شهر پارسه را در خود جای داده است و به جهت ارایه درکی ملموس از گستره پایتخت هخامنشیان، می‌تواند در توسعه گردشگری منطقه گام مهمی تلقی خواهد شد.

 

تُل آجری دروازه‌ای است که پیش از تخت‌جمشید و برای کاخ فیروزی که امروز به طور کامل تخریب شده، در محوطه شهر باستانی پارسه ساخته شده‌است. بنایی که در 3 کیلومتری تخت‌جمشید واقع شده، اما قدیمی‌تر از تخت‌گاه (مجموعهٔ تخت جمشید) ساخته شده‌است.

در فصل‌های گذشته، عملیات باستان شناسی در منطقه تل آجری، چندین اثر و بنا‌های تاریخی، دارای آجر‌های لعاب دار با تصاویری از اسطوره‌های ایران که قابل مقایسه با بین النهرین و شوش است، کشف شد.

محوطه تاریخی تل آجری در نزدیکی تخت جمشید قرار دارد و یکی از بنا‌های متعلق به دوران هخامنشیان است که به ثبت ملی رسیده و به لحاظ ارزش‌های تاریخی و هویت محتوایی، میراثی ارزشمند است.

بنا‌هایی که در این محوطه کشف شده به احتمال زیاد پیش از بنای تختگاه تخت جمشید ساخته شده و در واقع کشفیات اخیر، خلاء‌های تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره حکومت کوروش و کمبوجیه و پیش از به قدرت رسیدن داریوش هخامنشی در سال 521 پیش از میلاد را پر می‌کند.

بنای تاریخی تخت جمشید حدود 55 کیلومتری شمال شیراز در محدوده شهرستان مرودشت واقع شده است.