میوه و سبزیجات بهاری در طب سنتی

دکتر سـید مهدی میرغضنفری؛ پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی، رئیس هیأت موسس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران

مراحل تهیه شیره بادام 
تعدادی بادام را به دلخواه، چند ساعت خیس نمایید سپس پوست نازک آن را جدا نموده، در مخلوط‌کن  خرد کنید. می‌‌توانید کمی شکر یا پودر نبات یا عسل نیز به آن بیفزایید. محلول یکدست حاصله شیره بادام است. اصولا هضم موادسفت و سخت برای معده مشکل است، نظیر پوستی که روی مغز بادام وجود دارد، بنابراین وقتی پوسته خارجی آن جدا شده،  خرد هم بشود، عمل هضم آن آسان‌تر می‌‌گردد.

 مراحل تهیه حریره بادام
 مقداری پودر بادام را به همراه کمی شکر و آب حرارت داده تا مخلوط یکنواختی حاصل گردد. ماده حاصله حریره بادام است.غذاییت این ماده زیاد  بوده و از طرفی هضم آن راحت است لذا جزو اولین غذاهایی است که برای کودک  توصیه می‌‌شود. علاوه براین برای افراد ضعیف، افرادی که از کمخونی رنج می‌‌برند، افرادی‌که مزاج یا معده سرد دارند، بچه‌‌های ضعیف، افراد مسن(که جویدن و هضم معدی برایشان مشکل است)،جهت تقویت حافظه، افرادی‌که قصد بارداری دارند ودچار ضعف جنسی هستند وحتی افراد باردار مفید است. 

 برگ تازه درخت بادام
خاصیت مسهل داشته و از آن جایی‌که در فصل بهار توصیه به مصرف مسهل شده است مصرف آن به شرطی که با احتیاط صورت گیرد مناسب است. خاصیت دیگر آن دفع کرم‌ها و انگل‌های احتمالی از بدن می‌‌باشد.
شکوفه بادام نیز خالی از خاصیت نبوده و مصرف مقدار مناسب آن موجب تقویت قوای جنسی در مردان و بالعکس تضعیف آن در خانم‌ها می‌‌شود. معده‌‌های ضعیف قادر به هضم مناسب بادام نبوده بنابراین توصیه می‌‌شود این افراد شیره یا حریره آن را میل نموده یا بعد از مصرف کمی عسل بخورند.

بادام تازه (چاقاله)
گرمی کمتر و تری بیشتری دارد بنابراین برای مزاج‌‌های گرم وخشک بسیار مناسب است .همانطور که در احادیث هم داریم که از میوه‌‌های نوبر حتما استفاده کنید که شاید بخاطر مناسب بودن مزاج آنها با شرایط فصل باشد.چاقاله مقوی معده ،ریشه دندانها و لثه بوده و حرارت زیاد بدن را فرو می‌‌نشاند. 

بادام تلخ
برای خوردن مناسب نیست زیرا دارای سمومی است که مضرند. اما مصرف آن بصورت موضعی (روغن آن) فواید زیادی دارد. اصولا طعم‌‌ها دارای مزاج مشخصی هستند و طعم تلخ مزاج گرم دارد از این رو بادام تلخ هم مزاج گرم وخشک داشته و حرارت بالایی دارد. بنابراین ماساژ روغن بادام تلخ به عضلات و مفاصل مخصوصا در افراد سرد مزاج که دچار اسپاسم و درد عضلانی و یا تورم و درد مفصل (مخصوصا صبحگاهی) هستند بسیار توصیه می‌‌شود. ماساژ این روغن روی شکم و معده برای تقویت معده و روده‌‌های سرد و نفاخ یا یبوست ناشی از کم تحرکی روده‌‌ها بسیار مفید خواهد بود.

روغن بادام شیرین
روغن بادام شیرین همانند بادام که برای اکثر افراد عارضه ایجاد نمی‌کند، مطابق طبع بوده و برای اغلب افراد مفید است. می‌‌توان گفت که شایع‌ترین روغن مورد استفاده در طب سنتی است. به دو صورت خوراکی و موضعی کاربرد دارد. حرارت زیادی نداشته و با اغلب پوست‌ها سازگار است. رطوبت بخش بسیار خوبی است و از آن جاییکه بدن ما به رطوبت کافی نیاز دارد در مواقعی نظیر روزه‌داری، ورزش،استرس‌‌ها، کم خوابی و بیخوابی و فصول گرم سال که پوست و مخاط رو به خشکی می‌‌رود یکی از بهترین راههای کاهش خشکی، مصرف خوراکی روغن بادام شیرین حدود یک الی سه قاشق غذاخوری در روز است. همچنین در مواردی نظیر یبوست یا افرادی که دچار التهاب یا خونریزی دستگاه گوارشی هستند یا زخم مقعد(شقاق) دارند، مصرف آن هر هشت ساعت یک قاشق غذاخوری (نیم ساعت بعد از غذا) توصیه می‌‌شود. 

ریواس(ریباس)
مزاج ریواس سرد و خشک (در درجه متوسط) است. این گیاه خودرو در اواسط بهار (معمولا اردیبهشت ماه) به دست می‌آید و بهترین زمان مصرف آن بهار و تابستان است زیرا دراین زمان، امکان غلبه صفرا زیاد است و مزاج انسان روبه گرمی می‌‌رود که از نشانه‌‌های آن بروز جوش‌های پوستی است. از این رو در فصل بهار، بدن انسان نیاز به خنکی‌جات بیشتری دارد. مصرف ریواس جلوی عوارض ناشی از گرمی را می‌گیرد و مخصوصابرای کسانی که کبد گرم دارند، دهان آنها تلخ است و عطش زیادی دارند،بسیار مفید است. خشکی دهان، آفت دهان، زردی چهره، تندی رنگ ادرار، آلرژی‌های پوستی ممکن است نشانه کبد گرم باشد.

کنگر

گیاهی است با مزاج گرم و خشک که از مهم‌ترین خواصش  مدر بودن آن است. ازاین رو برای کسانی که سنگ کلیه دارند، مفید است زیرا منجر به شستشوی سیستم کلیوی و ادراری می‌شود. خاصیت گرم بودن آن باعث از بین رفتن نفخ می‌شود و افرادی که بر اثر مصرف خورش‌های حاوی سبزیجات مختلف دچار نفخ می‌شوند می‌توانند بدون نگرانی از خورش کنگر استفاده کنند چون قاعدتاً‌ نفخ را از بین می‌‌برد. برای هضم غذا هم خوب است. اصولا موادی که دارای مزاج گرم هستند (مثل ادویه‌جات)، شیرینی‌جاتی نظیر نبات و عسل برای هضم غذا مفیدند و توصیه می‌شود بعنوان چاشنی و دسر بعد از غذا مصرف شوند. البته مواد دارای طبع گرم نظیر کنگر در صورتی‌که درمصرف آن زیاده‌روی شود (بخصوص کسانی که طبع گرم دارند) تولید صفرا را زیاد می‌کند که حالاتی نظیر تهوع  را بدنبال خواهد داشت.

کرفس
دارای طبیعت گرم و خشک است. ضد نفخ بوده و خوشبو کننده دهان است (بعد از مصرف سیر اگر کمی برگ کرفس را بجویدبوی بد دهان  را کم می‌‌کند همانند گیاهانی چون ترخون و جعفری ). ازگیاه کرفس یا عرق آن امروزه جهت کاهش وزن استفاده می‌کنند. این گیاه  تعریق رانیز زیاد می‌کند.

گوجه سبز
یکی از میوه‌های فصل بهار است که مزاج سرد و خشک دارد و هر چه مزه آن ترش‌تر باشد سردی و خشکی آن بیشتر است. تقریبا نکاتی را که برای چاقاله گفتیم در مورد این میوه نیز صدق می‌‌کند. برای رفع صفراو اعتدال مزاج (گرم) خوب است به طوری‌که فرد گرم مزاج از خوردن آن نفع بیشتری می‌برد. برای کاهش سردی آن، می‌توان از نمک (که طبع گرم دارد) بهره جست. افرادی که دچار ضعف معده هستند باید در مصرف آن احتیاط کنند یا در صورت مصرف، آن را خوب بجوند. آلوهایی که در این فصل در بعضی مناطق کوهستانی به دست می‌آیند و شبیه گوجه سبز بوده و ترش هستند، سردتر از سایرآلوها می‌‌باشند وبهتر است حتما بامصلح مصرف شوند.

چاقاله زردآلو
طبع زردآلو خنک است چاقاله زردآلو هم سرد و تر است و اگر ترش باشد به سمت سردی و خشکی می‌‌رود. مواردی که برای گوجه ‌سبز گفتیم در این مورد نیز صادق است. مصرف پودر زیره، گرمی‌جات، نبات و عسل، سردی آن را تعدیل می‌‌کند.