به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، رسته توپخانه صحرایی یکی از مهم ترین بخش ها در هر نیروی زمینی به حساب می آید و بار اصلی پشتیبانی آتش از نیروهای پیاده و زرهی در میدان نبرد بر عهده این بخش قرار گرفته است. زمانی که به صورت کلی از توپخانه صحبت می کنیم، بسیاری صرفا به یاد توپ های گلوله زنی در کالیبرهای مختلف می افتند اما باید گفت که راکت ها و موشک نیز بخش مهمی از این رسته به حساب می آیند.
در اصل نام کامل این رسته " توپخانه صحرایی و موشک ها" است. در نیروی زمینی ارتش نیز در اصل، در کنار واحد های توپخانه گلوله زنی، واحد های راکت و موشک انداز زمین به زمین وجود دارد و در اصل اولین واحدهای پرتابگر راکت و آنچه در نهایت به موشک های بالستیک ختم شد، در نیروی زمینی ارتش کار خود را آغاز کرد.
بیشتر بخوانید:
اما به نظر می رسد در این بخش نیز با جهش و ارتقاء چشمگیر قدرت نیروی زمینی ارتش مواجه هستیم و این نیرو، اخیرا یک موشک جدید با برد 300 کیلومتر را آزمایش کرده است. امیر حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش در خصوص این سلاح جدید گفته است: " یگان موشکی نزاجا در یکی از مناطق کشور در حال تست موشک با برد 300 کیلومتر است. این موشک در رده برد متوسط نزاجا است که امروز به لحاظ دقت و قدرت، اندازه‌گیری می‌شود.
امیر حیدری در خصوص مختصات عملیاتی این موشک نیز گفته است: "این موشک از قابلیت‌های نقطه زنی، هوشمندی و اتوماسیون برخوردار و آماده دفاع از مرز و بوم جمهوری اسلامی ایران را در شرایط جوی مختلف دارا می باشد و تلاش می‌کنیم تا تسلیحاتمان در این حوزه اولا هوشمند و ثانیا از قابلیت اتوماسیون برخوردار باشند و ثالثا نقطه زن باشند. "
روایتی از راکت های نزاجا؛ از گراد تا زلزال
شروع بحث راکت های توپخانه ای در ایران با سامانه BM-21 گراد ساخت شوروی سابق بوده که بیشتر مردم از ایام جنگ آن را به اسم سامانه قدیمی ساخت شوروی سابق یعنی کاتیوشا می شناسند. این راکت انداز 122 میلی متری هنوز هم در بسیاری از ارتش های جهان مشغول خدمت بوده و طرح های ارتقایی زیادی نیز در نقاط مختلف جهان برای آن عرضه شده است.
راکت انداز گراد متعلق به نیروی زمینی ارتش
این راکت انداز در حجم بالایی در زمان جنگ تحمیلی توسط ایران مورد استفاده قرار گرفته است و هم اکنون نیز در داخل کشور همچنان تولید و مورد استفاده قرار می گیرد. بحث بعدی مربوط نسل بعدی راکت های سنگین تر است که وارد خدمت نزاجا شده است. راکت های سری فجر، نازعات و زلزال به ترتیب سه عضو دیگر خانواده راکت انداز ها در اختیار رسته توپخانه نزاجا هستند.
سری جدید توپخانه راکتی ایران که با عنوان "فجر" وارد میدان شده، چند مدل دارد اما دو سری از راکت فجر از جمله معروف ترین این راکت‌ها هستند که فجر 3 و فجر 5 نام دارند. راکت فجر 3 یک پرتابه تک مرحله با کالیبر 240 میلیمتر، طول 5.2 متر و جرم 407 کیلوگرم بوده و به برد 43 کیلومتر می‌رسد. سرجنگی 90 کیلوگرمی این سلاح که 45 کیلوگرم آن ماده منفجره است قدرت تخریبی خوبی برای انهدام اهدافی چون مراکز فرماندهی و پشتیبانی، مراکز تجمع، پادگان‌ها، فرودگاه‌های نزدیک خطوط رزمی و سایر اهداف دارد.
راکت انداز فجر 3
پرتابگرهای این راکت با تحرک بالا برای اجرای حجم آتش بالا و نسبتاً دقیق روی مواضع دشمن نقش مفیدی ایفا می‌کنند. تجهیز یگانهای توپخانه ای به این راکت اندازها امکان پوشش منطقه‌ای نسبتاً وسیع را در مدت کوتاهی بوجود آورده و با توجه به سرعت مناسب خودروی حامل قدرت تحرک یگانهای عملیاتی را به میزان زیادی افزایش داده و در عین حال آسیب پذیری واحدها در برابر آتش متقابل دشمن را کاهش می‌دهند.
مدل اولیه راکت انداز فجر 5
راکت فجر 5 هدایت شونده
روی سقف کابین این پرتابگرها آنتن‌های مخابراتی دیده می‌شود که نشان دهنده وجود امکان عملکرد شبکه ای این یگان‌ها است که به نوبه خود دقت آتش کلی را افزایش داده و می‌تواند برای توزیع بهتر اهداف در منطقه بین آتشبارهای موجود به کار رود. فجر 5 نوع دوربردتر و مؤثرتری از خانواده فجر بوده که دارای کالیبر 333 میلیمتر، جرم 915 کیلوگرم که 175 آن مربوط به سرجنگی و 90 کیلوگرم آن ماده منفجره است. این راکت 6485 میلیمتری در بیشترین برد، به 75 کیلومتر می‌رسد. خودروی پرتابگر این راکت از همان نوع مربوط به راکت فجر 3 است ولی با پرتابگر 4 لوله‌ای است.
در سالهای دهه 90 شمسی و با توجه به حرکت بخش موشکی به سمت حوزه افزایش دقت این بحث در راکت ها نیز مورد توجه قرار گرفته و چندین مدل از راکت های هدایت شونده برای خانواده فجر 5 نیز توسعه پیدا کرد.
راکت های نازعات یکی از اولین راکت های تولید شده سنگین ایران است که می توان از آنها به عنوان پاسخی به راکت های فراگ در اختیار رژیم بعثی عراق یاد کرد. راکت های نازعات بردی بین 100 الی 120 کیلومتر دارند. وزن آنها در حدود 1830 کیلومتر بوده و وزن سر جنگی آنها نیز 230 کیلوگرم است. راکت های این سری نیز از سوخت جامد بهره می برند. نیروی زمینی ارتش در طی پروژه ای به اسم لبیک 1 این راکت ها را ارتقاء داده و پیش از این در تمرین ها و رزمایش های خود مورد آزمایش و استفاده نیز قرار داده است. در طرح «لبیک-1»، برای راکت های نازعات یک بلوک هدایت، کنترل و ناوبری دارای 4 بالک آیرودینامیکی به شکل مثلثی با نوک بریده به بخش جلویی راکت اضافه شده بود.
در رونمایی نیروی زمینی ارتش، این بالک ها بر خلاف طرح های قبلی مشاهده شده در موشک های خانواده فاتح و سایر انواع راکت های هدایت شونده ساخت داخل که عموماً به شکل مثلثی ساده یا مثلثی با نوک بریده شده بودند، از طرح ظاهری متفاوتی بهره می برند. بر اساس تصاویر در این مجموعه هدایتی از سیستم های هدایت اینرسیایی و ماهواره ای جی پی اس یا گلوناس بهره گرفته می شود و همچنین تصویر مربوط به آزمایش این راکت جدید نشان می دهد که خطای راکت سری نازعات در ارتقاء جدید برای علیه یک هدف ثابت تقریبا صفر است.
اصابت دقیق مدل هدایت شونده راکت نازعات به هدف ثابت
راکت بعدی نزاجا زلزال است که در حقیقت ریشه و اساس خانواده معروف فاتح 110 است. برد این راکت نیز بین 200 تا 250 کیلومتر است و با قطر 610 میلی متری از سر جنگی به وزن 600 کیلوگرم بهره می برد. در سالهای اخیر برنامه هایی برای افزایش دقت این راکت نیز انجام شده و اخیرا در جریان رزمایش پیامبر اعظم (ص) 15 سپاه مشخص شد که دقت این راکت ها شدیدا افزایش پیدا کرده و به مرحله نقطه زنی بر علیه اهداف ثابت رسیده اند.
راکت زلزال هدایت شونده و اصابت دقیق در جریان رزمایش اخیر سپاه
چرا موشک 300 کیلومتری مهم است؟
تا به این جا تقریبا تمامی موجودی راکتی و موشکی نزاجا بردی کمتر از 300 کیلومتر داشته اند. بنا به یک استاندارد عمده، واحدهای راکت انداز توپخانه ای جهان در برد 300 کیلومتر حضور دارند. برای نمونه می توان به موشک های سری ATACMS ساخت آمریکا، موشک های سری Predator Hawk ساخت رژیم صهیونیستی و همچنین نسل جدید راکت های در توسعه برای پرتابگرهای سری Polonez ساخت بلاروس اشاره کرد.
تمامی این راکت های هدایت شونده یا موشک های بالستیک کوتاه برد (در زمینه تعریف این کلاس از پرتابه ها بین کارشناسان روایت های مختلفی وجود دارد) از دقت بالایی برخوردار بوده و به نوعی در حال حاضر نهایت دسترسی یگان های توپخانه راکتی هستند.
موشک آمریکایی ATACMS در حال پرتاب از سامانه M270
اما اگر نگاهی به تعاریف امیر حیدری داشته باشیم شاید بتوانیم یک تصویر از موشک جدید نزاجا ترسیم کنیم. با سلاحی رو به رو هستیم که 300 کیلومتر برد داشته، متحرک بوده و قابلیت نقطه زنی را دارد و از سیستم های بارگذاری و هدف گیری دیجیتالی نیز بهره می برد.
تمامی کارکترهای لازم برای رسیدن به این کلاس سالهاست که در کشور ما وجود دارد می توان چندین گزینه را برای این سیستم تسلیحاتی ناشناخته مطرح کرد. توسعه یک مدل بر اساس سری زلزال با برد بیشتر، به خدمت گیری یک مدل از موشک های خانواده فاتح 110 (در سال 1392، امیر پوردستان فرمانده وقت نزاجا اشاره ای به افزایش طرح افزایش برد موشک فاتح 110 داشتند که احتمال در اختیار داشتن این موشک توسط نزاجا را تقویت می کند) یا داشتن یک طراحی به کلی جدید را شاید بتوان سه گزینه قابل طرح در حال حاضر برای سلاح جدید توپخانه نزاجا طرح کرد.
موشک فاتح 110
هر آنچه که مصداق این ارتقاء مهم و قابل توجه باشد، با وارد شدن این سیستم سلاح به خدمت یگان های توپخانه ای نیروی زمینی ارتش در حوزه راکتی، این نیرو به استاندارهای مهمی در حوزه برد خواهد رسید و دقت بدست آماده در موشک ها و راکت های ایرانی نیز پیش از این امری ثابت شده بوده است که ترکیبی از این برد و دقت بالا، بخش راکتی رسته توپخانه ارتش را در کنار قدرت های جهانی قرار خواهد داد.