ساعت تفریح در ایران و جهان

سهم گذران اوقات فراغت ایرانی‌ها در 24 ساعت زندگی اندکی بیش از 4 ساعت برآورد شده است به‌طوری‌که استفاده از رسانه‌های گروهی بیشترین سهم را در بین سایر فعالیت‌های تفریح و فراغت به خود اختصاص داده است. در مقایسه با دیگر کشورها فعالیت‌های تفریحی و ورزشی و سرگرمی سهم بسیار کمتری را کسب کرده است و این درحالی است که در کشورهای پیشرو استفاده از رسانه‌های جمعی کمترین زمان را به خود اختصاص می‌دهد. مرکز آمار ایران طرح گذران وقت را با هدف دستیابی به شیوه گذران وقت افراد جامعه، شناخت نوع و مدت زمان فعالیت‌ها طی 3 دوره زمانی 88-1378، 94-1393 و 99-1398 به اجرا درآورده است. در آخرین آمارگیری این طرح که بازه زمانی فصول پاییز 98 تا تابستان 99 را دربرمی‌گیرد سهم اوقات فراغت که باعنوان فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی و تمرینات ورزشی درنظر گرفته شده در طول شبانه‌روز به‌طور میانگین 4 ساعت و 19 دقیقه ارزیابی شده است. این فعالیت‌ها شامل بازدید از رویدادها و مکان‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی، سرگرمی‌ها، شرکت در ورزش‌ها، استفاده از رسانه‌های گروهی، مطالعه در اوقات فراغت، تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، سفر مرتبط با فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی و تمرین‌های ورزشی و... است. این درحالی است که در آمارگیری طرح 94-1393 میزان گذراندن اوقات فراغت با احتساب زمان گذراندن در رسانه‌های گروهی حدود 3 ساعت بوده است که از این میان سهم فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی و تفریحی در مجموع 30 دقیقه بوده و استفاده از رسانه‌های جمعی 2 ساعت و 7 دقیقه را به خود اختصاص داده است و زمان باقی مانده نیز برای سایر امور تفریحی و فراغت مورد استفاده قرار گرفته است. باتوجه به اینکه استفاده از رسانه‌های جمعی (عمدتا شبکه‌های مجازی) طی 5 سال اخیر بسیار گسترش یافته و افراد زمان بیشتری را به این امر اختصاص می‌دهند می‌توان سهم استفاده از رسانه‌های جمعی را که به‌ویژه پس از شیوع کرونا افزایش چشمگیری داشته است در طرح جدید بیش از 3 ساعت در طول شبانه‌روز برآورد کرد همچنین باتوجه به بسته شدن بسیاری از مراکز فرهنگی، ورزشی و تفریحی سهم برخورداری از این امور هم قطعا کاهش یافته و تماشای تلویزیون، مطالعه و سرگرمی‌های خانگی افزایش یافته است.

این درحالی است که میانگین سهم اوقات فراغت در جهان در طول 24 ساعت حدود 5 ساعت و 20 دقیقه برآورد شده است که بیشترین میزان آن به تماشای تلویزیون با حدود 2 ساعت و 50 دقیقه اختصاص می‌یابد. پس از آن گذراندن وقت در رسانه‌های جمعی با حدود 40 دقیقه قرار دارد که در مقایسه با ایران سهم بسیار کمی را به خود اختصاص داده است. فعالیت‌های ورزشی و تفریحی حدود 30 دقیقه از شبانه‌روز را به خود اختصاص داده و سهم مطالعه حدود 25 دقیقه، استفاده از کامپیوتر و بازی‌های کامپیوتری حدود 15 دقیقه، استراحت و تفکر حدود 25 دقیقه و باقی زمان متعلق به سرگرمی است. در سال 2015 زمان گذران اوقات فراغت افراد در جهان کمتر از 5 ساعت بوده است که یکی از دلایل افزایش اوقات فراغت را می‌توان در کاهش زمان کاری بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته دانست. هلند با اصلاح ساعات کاری و افزایش زمان فراغت شهروندان خود ساعت کاری را به 29 ساعت در هفته رسانده است که این امر ضمن تعطیلات بیشتر در آخر هفته منجر به گذراندن اوقات فراغت روزانه بیشتری برای شهروندان این کشور شده است. سهم اوقات فراغت شهروندان آمریکایی، به‌عنوان اقتصاد برتر جهان به‌طور میانگین حدود 5 ساعت و 19 دقیقه است و این رقم در کشورهای اروپایی حتی به 7 ساعت نیز می‌رسد.

نکته قابل‌توجه در گذران اوقات فراغت کشورهای پیشرفته اختصاص دادن زمان بیشتر به فعالیت‌های ورزشی و تفریحی و فرهنگی است و استفاده از رسانه‌های جمعی در بسیاری از این کشورها کمتر از یک ساعت را به خود اختصاص می‌دهد.

 فعالیت‌‌های ورزشی، گذراندن وقت در پارک‌ها و مراکز تفریحی، شرکت در تئاتر، سینما و کنسرت موسیقی، باغبانی و مطالعه سهم بیشتری در گذران اوقات فراغت دارند. البته بیشترین سهم از این زمان متعلق به تماشای تلویزیون به‌ویژه در آمریکا است.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» از عمده دلایل استفاده بهتر کشورهای پیشرفته از زمان اوقات فراغت را علاوه بر کاهش ساعت‌های کاری به زیر 40 ساعت و البته آخرهفته دو روزه، باید در سطح درآمدی آنها دانست که حداقل درآمد در بسیاری از کشورها بیش از 2500 دلار در ماه است که این امر فرصت بهتر و بیشتری را برای استفاده بهتر از اوقات فراغت فراهم می‌کند تا زمان کمتری را در رسانه‌های جمعی بگذرانند و زمان بیشتری را به تفریح، ورزش، مطالعه و فعالیت‌های فرهنگی اختصاص دهند. مجموع این عوامل منجر به تقویت و توسعه بازار گردشگری این کشورها شده که سهم قابل‌توجهی از این بازار را در جهان به خود اختصاص داده‌اند که باتوجه به آمارهای سازمان جهانی گردشگری 10 کشور گردشگرپذیر و گردشگرفرست جهان متعلق به کشورهایی است که سهم بیشتری در گذران اوقات فراغت دارند. البته در سال 2020 به دلیل شیوع کرونا و گذراندن زمان بیشتری در خانه سهم استفاده از رسانه‌های جمعی تا 40 درصد در جهان افزایش یافته است. گذراندن وقت در شبکه‌های مجازی در آمریکا حدود 2 ساعت و 8 دقیقه و در چین حدود یک ساعت و 58 دقیقه ارزیابی شده است و انگلستان و آلمان نیز با یک ساعت و 40 دقیقه و یک ساعت و 30 دقیقه افزایش چشمگیری داشته‌اند و در مجموع سهم استفاده از اینترنت و رسانه‌های جمعی به 2 ساعت و 22 دقیقه رسید.