بلوغ زودرس و نحوه درمان آن (۱)

 دکتر ایرج ایرانزاد؛ فوق‌تخصص غدد کودکان؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران

بلوغ زودرس (Precocious Puberty) هنگامی است که قبل از رسیدن به سن بلوغ صفات ثانویه جنسی بروز نماید. حداقل سن شروع بلوغ معمولا در پسران 9 سال در دختران 8 سال است. از نظر کلینیکی بلوغ زودرس را می‌توان به دو دسته بلوغ زودرس حقیقی (true) و بلوغ زودرس کاذب (Pseudo Precocious puberty) تقسیم کرد.

در بلوغ زودرس حقیقی علت بلوغ فعالیت هیپوفیزی و افزایش ترشح گونادوتروپین به‌طور زودرس و در نتیجه فعالیت زودرس ولی طبیعی گونادهاست. در صورتی که در بلوغ کاذب فعالیت طبیعی سیستم هیپوفیزی- گونادی موجود نیست.

بلوغ زودرس کاذب

بلوغ زودرس کاذب را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود: بلوغ زودرس ایزوسکوال (Iso sexuall) و بلوغ زودرس هتروسکوآل (Heterosexual) که در نوع ایزوسکوآل بروز صفات جنسی ثانویه منطبق با جنس بیمار (پسر یا دختر) و در نوع هتروسکوآل مربوط به جنس مخالف بیمار است. بلوغ زودرس همچنین ممکن است کامل و یا ناکامل باشد در نوع ناکامل بعضی از صفات ثانویه جنسی ظاهر می‌شود که عبارتند از قاعدگی زودرس در دخترها- رشد زودرس موهای زائد در پسر یا دختر و بزرگ شدن پستان‌ها.

علل بلوغ زودرس

مهم‌ترین علل بلوغ زودرس حقیقی عبارتند از:

‌ ضایعات مغزی: از قبیل تومورهای مغزی به دنبال عفونت‌ها و تروماهای مغزی و بعضی از سندرم‌ها از قبیل نوروفیبروماتوز و مکون آلبرایت (Macune Albright) و‌هامارتوما. ‌

تومورهای ترشح‌کننده گونادوتروپین: از قبیل تراتوما و کوریوایپتلیوما و هپاتوبلاستوما (در پسرها) ‌هیپوتیروییدی درمان‌نشده تجویز گونادوتروپین، ایدیوپاتیک به‌طور کلی بلوغ زودرس در پسرها حدود 50 درصد و در دخترها حدود 80 درصد موارد ایدیوپاتیک است. اشکال ایدیوپاتیک فامیلیال بلوغ زودرس در مواردی در پسرها دیده می‌شود.

مهم‌ترین علل بلوغ زودرس کاذب ایزوسکوآل عبارتند از:

الف-‌ علل مربوط به غده آدرنال مانند سندرم آدرنوژینیتال (بخصوص در پسرها) تومور ترشح‌کننده آندوژن (در پسرها) و استروژن (در دخترها)

ب-‌ علل مربوط به گونادها

تومور تخمدان بخصوص تومور سلول گرانولوزا و سلول تکای تخمدان و تراتوم (در دخترها) و تومور بیضه (در پسرها)

ج-‌ تجویز هورمون‌های جنسی

مهم‌ترین علت بلوغ زودرس کاذب هتروسکوال عبارتند از:

الف-‌ در پسرها تومورهای مونث‌کننده آدرنال (Adrenal Feminizing) و تجویز استروژن

ب-‌ در دخترها سندرم آدنوژنیتال- تومور ترشح‌کننده آندوژن ادرنال آرنوبلاستوما و تراتومای تخمدان- تجویز آندوژن

بلوغ زودرس ناکامل و گذرا

بلوغ زودرس ناکامل و گذرا (Premature puberty) مانند قاعدگی زودرس در دخترها- رشد زودرس موهای زهار در پسر یا دختر و بزرگ شدن پستان‌ها است.

در بلوغ زودرس ناکامل ممکن است بعضی از صفات ثانویه جنسی بدون هیچ علایم پیشرفت سن استخوانی و رشد قدی و تغییرات رحم و تخمدان‌ها در دخترها و دستگاه تناسلی (آلت و بیضه) در پسرها و تغییرات هورمونی در هر دو جنس دیده شود.این اتفاق قبل از سن 8 سالگی در دخترها و سن 9 سالگی در پسرها اتفاق می‌افتد. در بررسی کلی به این نتیجه می‌رسیم که:

1-‌ رشد آنها طبیعی و افزایش ندارد. 2-‌ در آنها استروژن و LH به‌طور مداوم بالا نیست. 3-‌ در پاسخ LH به تحریک LHRH افزایش قبل از بلوغ را دارد. در نهایت باید تومورهای تخمدان و آدرنال را کنار بگذاریم و اگر با آزمایشات فیزیکی و هورمونی دقیق در تخمدان‌ها و آدرنال مشکلی نباشد در صورتی که استروژن بالا باشد فکر تراتوم هم در مدیاستن و رتروپریتوآن و لگن باید باشیم.

فرضیه پاتوژنزدر دخترها

1-‌ کیست‌های تخمدانی و آزاد شدن استروژن داخل آنها در خون و ایجاد علایم زودگذر در دخترها است. 2-‌‌ حساسیت بیشتر گیرنده‌ها به استروژن کم است.

3-‌ درجات خفیفی از کورنی فیکشن (Cornification) در سلول‌های اپی‌تلیال واژن اتفاق می‌افتد. 4-‌ استروژن از تخمدان‌ها به‌طور گذرا بیشتر ترشح می‌شود. 5-‌ در پسرها افزایش ترشح ژنتیکی DHEAS از غده فوق کلیوی قبل از شروع به موقع بلوغ می باشدکه در این موارد ممکن است کتواستروئید ادرار و DHEAS خون بالا باشد و سن استخوانی کمی پیش رفته باشد.

 6- ممکن است مصرف هورمون‌های استروژن، پروژسترون و هورمون رشد و تستوسترون که در پرورش رشد زودرس دام‌ها و طیور در بعضی کشورهای جهان انجام می‌شود علت آن باشد...

برای خواندن بخش دوم- بلوغ زودرس و نحوه درمان آن- اینجا کلیک کنید.