دکتر فرامرز فتوره‌چیان؛ متخصص بیماریهای کودکان و نوزادان
موضوع مورد بحث صرع است. ابتدا اجازه دهید تعریفی از صرع و تشنج که اغلب با یکدیگر مترادف در نظر گرفته می‌شوند، داشته باشیم:
«تشنج (Seizure) یک تغییر ناگهانی و محدود (از نظر زمانی) در فعالیت حرکتی یا رفتاری است که از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز ناشی می‌شود، ولی صرع (Cepilepsy)، تشنج‌های غیرتحریک شده (unprovoked) با فواصل زمانی بیش از 24 ساعت می‌باشد. به عبارت دیگر، صرع یعنی تکرار تشنجات»
میزان بروز اپی‌لپسی یا صرع در طول زندگی 3 درصد بوده که در بیش از یک‌دوم موارد در دوران کودکی شروع می‌شود. به طور ساده طبقه‌بندی بین‌المللی تشنج‌های اپی‌لپتیک در دوران کودکی به صورت زیر است:
1- تشنج‌های فوکال (Partial S.) شامل ساده، کمپلکس و تشنج فوکال همراه با Secondary Generalization
2- تشنج‌های منتشر (Generalized S.) شامل تشنج Absence، تونیک کلونیک و...
3- تشنج‌های دسته‌بندی نشده (un classified S.)
تشنج‌های فوکال می‌تواند به صورت شکایات حسی و حرکتی شامل چرخش قوی سر و چشمان به یک سمت، شروع حرکات کلونیک یکطرفه در صورت و اندام‌ها و یا یک اختلال حسی مانند پارستزی یا درد در مناطق مخصوصی از بدن (لوکالیزه) باشد. تشنج‌های فوکال در بالغین معمولا نشان‌دهنده ضایعات لوکالیزه می‌باشد، اما در کودکان ارزیابی تشنجات فوکال ممکن است بدون تشخیص بماند.
تشنج‌های ژنرالیزه اشکال مختلفی دارد و مثلا در نوع تونیک، افزایش تون یا سفتی عضلات دیده می‌شود در حالیکه در آتونیک باشلی یا بی‌حرکتی در طی تشنج مواجه هستیم. در تشنج‌های کلونیک انقباض عضلانی به صورت ریتمیک و سپس ریلاکس شدن است و دقیق‌ترین توصیف میوکولوکیک هم انقباض شوک مانند عضلات می‌باشد.
از علل تشنج در کودکان می‌توان به اختلال ساختمانی مغز و ناهنجاری‌های کروموزمی (مانند سندرم داون که تشنج در آنان بیشتر از افراد دیگر دیده می‌شود)، بیماریهای متابولیک (که از علل نسبتا شایع تشنج در دوره نوزادی هستند که تشنج‌های مقاوم به درمان دارند) مانند فنیل کتونوری، گالاکتوزومی ... اشاره کرد.
یکی از علل نسبتا نادر تشنج در کودکان، تومورهای مغزی است؛ در حالی که این نسبت در بزرگسالان بیشتر است. چنانچه یک فرد بزرگسال که سابقه تشنج نداشته برای اولین بار دچار این عارضه می‌شود، حتما باید به فکر تومور مغزی باشیم. در کودکان به‌خصوص بیماریهای عفونی یکی از علل شایع تشنج می‌باشد که ممکن است یک یا دو بار اتفاق بیفتند و با عوارضی که ایجاد می‌کنند می‌تواند سال‌ها کودک را درگیر کند. بیماریهای التهابی مغز مانند مننژیت و آنسفالیت از این‌گونه موارد هستند.
عفونت‌ها‌ی دوران حاملگی نیز یکی از عواملی هستند که می‌توانند بعدا در نوزاد به دنیا آمده باعث تشنج شوند که یکی از آنها ویروس سرخجه است. البته فراموش نکنیم که در دوره نوزادی (یعنی 28 روز اول تولد)، حوادث زایمانی شایع‌ترین علت تشنج است؛ مانند زایمان‌های مشکل که خون‌رسانی مغز نوزاد را کاهش می‌دهد و از تظاهرات آن تشنج است و بالاخره آخرین علتی که در زمینه صرع، می‌توان به آن اشاره کرد، توارث و زمینه ژنتیک است که به دو صورت توارث مندلی (یا ساده) و کمپلکس (ژن و عوامل محیطی) می‌باشد.
در کودکان و بزرگسالان 20 درصد از علل صرع، عامل استعداد ژنتیکی است که البته این آمار در کودکان بیشتر است. از معروف‌ترین صرع‌های ژنتیک، صرع کوچک (Abscence) است. این بیماری از 2 یا 3 سالگی تا 10 سالگی شروع می‌شوند و به صورت وقفه‌های ناگهانی و کوتاه در فعالیت بیمار (کودک) بروز می‌کند.
در این حالت، بیمار یک لحظه از محیط خود جدا می‌شود توقفی ناگهانی در فعالیت یا تکلم و به نوعی مات‌زدگی به‌وجود می‌آید که در دختران شایع‌تر است و به‌ندرت بیش از 30 ثانیه طول می‌کشد. این کودکان بیشتر در مدارس و در زمان درس املاء تشخیص داده می‌شوند زیرا معلم متوجه می‌شود کودک چند کلمه دیکته را ننوشته است و حتما باید به این بیماری شک کند.
