سرطان های زنانه پس از دوران بازنشستگی

دکتر محمدرضا صفری نژاد - جراح و متخصص ارولوژی

 

تحریریه زندگی آنلاین : بسیاری از سرطان‌هایی ‌که یک دهه قبل غیرقابل درمان بودند یا الآن به‌طور کامل درمان می‌‌شوند و یا اینکه به طول عمر بیماران افزوده‌شده است.متأسفانه تعداد سرطان‌ها بی‌شمار هست ولی سه نوع سرطان شیوع بیشتری در خانم‌های مسن دارند که بیشتر به آن پرداخته می‌‌شود.وقتی می‌‌گوییم مسن یعنی در افراد بالای 50 سال ولی این قانون و قاعده نیست هر سرطانی هر سنی را گرفتار می‌‌کند ولی باز هر سرطانی یک سن شیوع بیشتر دارد که ممکن است از دوران کودکی تا پایان عمر این شیوع متفاوت باشد.

 

 بیشتر بخوانید:

کارهای ممنوعه در دوران قاعدگی!

دردهای پنهان زنان

7نشانه خطرناک برای یک بیماری زنانه

 

سرطان رحم

پوشش مخاط رحم آندومتر (Endometrium) نام دارد و اکثر سرطان‌های رحم (UterineCancer) از این پوشش ایجاد می‌‌شوند که به آنها سرطان آندومتر (Endometrialcancer) می‌‌گویند و اغلب در جامعه سرطان آندومتر را مترادف سرطان رحم می‌‌دانند.سرطان آندومتر چهارمین سرطان شایع در خانم‌ها است و اگر به موقع تشخیص داده شود، پیش آگهی آن خیلی خوب خواهد بود.یکی از علائم سرطان رحم خونریزی پس از یائسه شدن است، بنابراین خونریزی پس از یائسه شدن را باید جدی تلقی کرد.چاقی و استفاده از هورمون‌های استروژنی خطر سرطان آندومتر را زیاد می‌‌کند.تخمین زده می‌‌شود در سال 2013 تعداد 49560 مورد جدید سرطان رحم و 8190 مورد مرگ ناشی از سرطان رحم در آمریکا اتفاق افتاده است.سرطان رحم معمولاً از پوشش مخاطی رحم ایجاد می‌‌شود که به آن سرطان آندومتر می‌‌گویند و موضوع مورد بحث این مقاله نیز سرطان آندومتر است.سرطان آندومتر یا سرطان رحم (Uterine Cancer) شایع‌ترین سرطان دستگاه تولید مثل در زنان می‌‌باشد.آن چهارمین سرطان شایع در خانم‌ها پس از سرطان سینه، سرطان ریه و سرطان روده بزرگ است.سرطان آندومتر در زنان یائسه بیشتر دیده می‌‌شود. بیش از 90 درصد موارد سرطان آندومتر در خانم‌های بالای 50 سال دیده می‌‌شود.عدم تعادل هورمونی، خانم‌هایی‌ که هرگز حامله نشده‌اند، افزایش سن، خونریزی واژینال بعد از یائسگی، پریودهای طولانی و یا خونریزی مابین پریودها، ترشح مایع آبکی و خون‌آلود از واژن، درد لگن، درد در حین نزدیکی.

 

 

سرطان رحم دارای 4 مرحله است

مرحله 1: سرطان محدود به خود رحم است و از آن خارج نشده است.

مرحله 2: سرطان هم رحم و هم گردن رحم را گرفتار کرده است.

مرحله 3: سرطان از رحم خارج‌شده و وارد لگن شده است ولی هنوز راست‌روده و مثانه را گرفتار نکرده است.

مرحله 4: سرطان از لگن نیز عبور کرده و علاوه بر راست‌روده یا مثانه به نقاط دوردست نیز ممکن است منتشرشده باشد، مثل ریه.هرقدر مرحله سرطان افزایش می‌‌یابد پیش‌آگهی نیز بدتر می‌‌شود.

 

 

هورمون درمانی

هورمون درمانی در مواردی انجام می‌‌شود که سرطان آندومتر (Endometrialcancer) پیشرفته بوده و به خارج از رحم دست‌اندازی کرده باشد. برای هورمون درمانی از داروهای زیر استفاده می‌‌شود:

- تجویز پروژسترون که ممکن است رشد سلول‌های سرطانی را متوقف سازد.

- چون 80 درصد سرطان‌های آندومتر وابسته به هورمون استروژن هستند، می‌‌توان داروهایی که میزان استروژن خون را کم می‌‌کنند تجویز کرد.

 بیشتربخوانید:

چه عواملی در بروز سرطان سینه موثر است ؟

درمان سرطان رحم

درمان بستگی به مرحله سرطان، شرایط عمومی بیمار و ترجیح بیمار دارد. درمان در اکثر موارد با جراحی است که در آن رحم، لوله‌های رحمی و تخمدان‌ها خارج می‌‌گردند.بعد از جراحی ممکن است از پرتودرمانی برای کاهش شانس میزان عود سرطان استفاده شود.اگر شرایط عمومی بیمار مساعد نباشد و یا اینکه بیمار سرطان پیشرفته داشته باشد از پرتودرمانی برای کنترل سرطان و کنترل درد استفاده می‌‌شود.

 

 

پیشگیری از سرطان رحم

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم (Uterine Cancer) یا سرطان آندومتر می‌‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

- اگر شما یائسه هستید و هورمون درمانی می‌‌شوید در مورد تأثیر مصرف هورمون در ایجاد سرطان آندومتر با پزشک خود مشورت نمایید. اگر رحم شما قبلاً درآورده شده است، خطری شمارا تهدید نمی‌کند. برای هورمون درمانی جهت کاهش علائم یائسگی بهتر است استروژن و پروژسترون را باهم تجویز کرد و از تجویز استروژن تنها اجتناب نمود. هورمون درمانی خطر سرطان سینه را نیز زیاد می‌‌کند.

- استفاده از قرص‌های ضد حاملگی: استفاده حداقل یک سال از قرص‌های ضد حاملگی از خطر سرطان آندومتر می‌‌کاهد. پس از قطع مصرف قرص‌های ضد حاملگی اثرات کاهش خطر سرطان آندومتر مهروموم‌ها باقی می‌‌ماند.

- وزن ایده آل: چاقی خطر سرطان آندومتر را به مقدار زیادی افزایش می‌‌دهد. اگر چاق هستید و اضافه‌وزن دارید نسبت به کاهش آن اقدام کنید.

- ورزش به مدت 30 دقیقه و چند جلسه در هفته از خطر سرطان آندومتر می‌‌کاهد.

 

 

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی در مواردی انجام می‌‌شود که سرطان آندومتر پیشرفته بوده و به خارج از رحم دست‌اندازی کرده باشد. برای شیمی‌درمانی ممکن است یک یا چند دارو تجویز شود.

 

 

شایع‌ترین علائم سرطان تخمدان

نفخ شکم، سوءهاضمه، درد شکم و لگن، مشکل در خوردن، علائم ادراری، احساس توده در داخل شکم، یبوست، خستگی، خونریزی واژینال، کاهش وزن، گاهی مایع در داخل شکم جمع می‌‌شود که به آن آسیت می‌‌گویند.

 

سابقه فامیلی سرطان تخمدان

در افرادی که در بستگان درجه‌یک و دو دارای سرطان تخمدان بوده‌اند، میزان شیوع سرطان تخمدان بیشتر بوده است، یک نوع سرطان تخمدان ارثی وجود دارد که علت آن جهش ژنی است، خانم‌های نابارور، خانم‌هایی که دارای آندومتریوز هستند، خانم‌های یائسه که از هورمون درمانی استفاده می‌کنند.

 بیشتر بخوانید:

جلوگیری از سرطان سینه با این مواد غذایی

 همه چیز درباره غربالگری سرطان سینه

آزمون‌های تشخیصی سرطان تخمدان

- سونوگرافی که هم از راه شکم و هم از راه واژن انجام می‌شود.

- نمونه‌برداری

- اندازه‌گیری تومور مارکرCA-125 در خون: CA-125 یک پروتئینی است که در سلول‌های سطح تخمدان و بعضی بافت‌های سالم یافت می‌‌شود.

در بسیاری از خانم‌های مبتلابه سرطان تخمدان میزان CA-125 خون بالا است. در خانم‌هائی‌که در ابتدای مراحل اولیه سرطان تخمدان هستند، میزان CA-125 اکثراً طبیعی است.

 

 

علائم و نشانه‌های سرطان تخمدان

سرطان تخمدان (Ovarian Cancer) در مراحل ابتدائی علائم و نشانه‌های خاصی ندارد و اگر هم باشد غیرقابل توجه هستند.در اکثر موارد علائم و نشانه‌های بیماری چندین ماه پس از ایجاد سرطان حادث می‌‌شوند. درد کمر، خونریزی واژینال، نفخ و تهوع از علائم سرطان تخمدان هستند.

 

 

درمان سرطان تخمدان

درمان سرطان تخمدان با مجموعه‌ای از جراحی و شیمی‌درمانی است.

 

جراحی سرطان تخمدان

برای جراحی سرطان تخمدان معمولاً هر دو تخمدان، رحم، لوله‌های رحمی، و غدد لنفاوی داخل لگن برداشته می‌‌شوند.

 

شیمی‌درمانی

بعد از جراحی معمولاً شیمی‌درمانی انجام می‌‌شود، شیمی‌درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده است.

 

 

سرطان گردن رحم

سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) دومین سرطان شایع در خانم‌ها است و متأسفانه در مراحل ابتدائی علائمی ایجاد نمی‌کند. یکی از مهم‌ترین علائم سرطان گردن رحم خونریزی غیرطبیعی است.

عامل اصلی سرطان گردن رحم ابتلا به ویروس زگیل تناسلی است که از راه مقاربت و تماس جلدی منتقل می‌‌شود.

استفاده از کاندوم از انتقال این ویروس صد در صد جلوگیری نمی‌کند، خانم‌ها باید حداکثر سعی و تلاش را بکنند که مبتلابه ویروس HPV و یا زگیل تناسلی نشوند.

سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) دومین سرطان شایع در خانم‌ها است. دو گروه از خانم‌ها بیشترین شانس ابتلا به سرطان گردن رحم دارند: خانم‌های 39-35 ساله و خانم‌های 64-60 ساله.

حدود 50 درصد خانم‌هائی‌که سرطان گردن رحم در آن‌ها تشخیص داده می‌‌شود هرگز تست پاپ اسمیر نداده‌اند و ده درصد خانم‌هائی‌که سرطان پیشرفته دارند در 5 سال گذشت تست پاپ اسمیر نداده‌اند.

گردن رحم پایین‌ترین قسمت رحم است. امروزه مشخص‌شده است که عامل اصلی سرطان گردن رحم، ویروس عامل بیماری زگیل تناسلی (Genital Wart) یا همان ویروس HPV است.

زگیل تناسلی یک بیماری آمیزشی است و از طریق مقاربت و تماس جلدی به‌راحتی منتقل می‌‌شود. استفاده از کاندوم از انتقال این ویروس به‌صورت صد در صد جلوگیری نمی‌کند.

بعدازاینکه این ویروس وارد بدن شد تا آخر عمر باقی می‌‌ماند ولی در عده‌ای سیستم ایمنی بدن ممکن است چند سال بعد این ویروس را از بین ببرد.

این ویروس سبب تغییراتی در سلول‌های گردن رحم می‌‌شود که منجر به سرطان می‌‌گردد.

امروزه به علت گنجاندن واکسیناسیون زگیل تناسلی در برنامه واکسیناسیون کشوری در اروپا و آمریکا، از مرگ‌ومیر ناشی از سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) در کشورهای مذبور به مقدار زیادی کاسته شده است.

 

 

علل سرطان گردن رحم کدام‌ها هستند؟

اکثر سرطان‌های گردن رحم ناشی از ویروس HPV می‌‌باشند. اگر خانمی با مردی که دارای این ویروس است نزدیکی داشته باشد، این ویروس را به‌راحتی خواهد گرفت.همین‌جا باید متذکر شد که از هر صد نفر آلوده به این ویروس فقط در 5 نفر ضایعات زگیلی در ناحیه تناسلی ایجاد می‌‌شوند، بنابراین اگر کسی در سابقه و یا فعلاً دارای ضایعات پوستی زگیل مانند نیست، دلیلی بر این نیست که مبتلابه ویروسHPV نیست.این ویروس بیش از 40 نوع دارد که دو نوع 16 و 18 سبب سرطان گردن رحم می‌‌شوند. یک خانم می‌‌تواند سال‌ها این ویروس را در بدن خود داشته باشد بدون اینکه از آن مطلع باشد، چون این ویروس هیچ علامتی به‌جز زگیل ایجاد نمی‌کند.این ویروس در بدن مهروموم‌ها بعد می‌‌تواند منجر به سرطان گردن رحم شود. به این دلیل خانم‌ها باید مرتب پاپ اسمیر بدهند تا هرگونه مورد غیرطبیعی تشخیص داده شود. با انجام تست پاپ اسمیر می‌‌توان تغییرات قبل از سرطانی شدن را پیدا کرد.

 

علائم سرطان گردن رحم

سرطان گردن رحم در مراحل ابتدائی علامتی ندارد با پیشرفت سرطان ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:

خونریزی غیرطبیعی از واژن، به هم خوردن پریودهای ماهیانه، خونریزی با هر تماس با گردن رحم مثل نزدیکی، درد لگنی یا نزدیکی دردناک، ترشحات خون‌آلود از واژن، خونریزی پس از یائسگی.

 

 

چگونه سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) تشخیص داده می‌‌شود؟

خانم‌ها به‌صورت روتین تست پاپ اسمیر می‌‌کنند در حین انجام این تست هر نوع تغیر سرطانی در گردن رحم قابل‌تشخیص است.اگر نتیجه تست پاپ اسمیر غیرطبیعی باشد تست‌های تکمیلی ازجمله نمونه‌برداری انجام می‌‌شوند.

 

عوامل خطرزا برای سرطان گردن رحم کدام‌ها هستند؟

یک عده فاکتورهایی سبب می‌‌شوند که خانم برای سرطان گردن رحم مستعد شود، این فاکتورها عبارتند از:

- داشتن شرکای جنسی متعدد اگر یک خانمی با مردی رابطه جنسی داشته باشد که این مرد قبلاً با چند نفر دیگر رابطه داشته است، مثل این است که با شرکای جنسی تمام آن خانم‌ها رابطه دارد. علت آن امکان زیاد آلوده شدن به ویروس HPV است.

- داشتن رابطه جنسی قبل از سن 18 سالگی.

- ضعف در سیستم ایمنی بدن اگر خانمی آلوده به ویروس HPV باشد و به هر دلیلی سیستم ایمنی بدن وی ضعف داشته باشد، امکان ابتلا به سرطان گردن رحم در وی زیادتر می‌‌شود.

- کشیدن سیگار سیگار سبب تشدید اثرات ویروس HPV می‌‌شود.

 

درمان سرطان گردن رحم

درمان سرطان گردن رحم (Cervical Cancer) بستگی به مرحله بیماری، شرایط عمومی یا سلامتی بیمار و ترجیح بیمار دارد.

جراحی: جراحی بر دو نوع است اگر سرطان در مراحل خیلی ابتدائی باشد فقط رحم برداشته می‌‌شود ولی اگر سرطان پیشرفته باشد رحم، قسمتی از واژن و غدد لنفاوی لگن خارج می‌‌گردند.

پرتودرمانی: اگر سرطان در مراحل اولیه باشد پرتودرمانی به همان میزان جراحی مؤثر است ولی در سرطان‌های پیشرفته پرتودرمانی همراه با شیمی‌درمانی تجویز می‌‌شود.

شیمی‌درمانی: اگر سرطان پیشرفته باشد چاره‌ای جز شیمی‌درمانی وجود ندارد.

 

اقدامات پیشگیری‌کننده از سرطان گردن رحم

هنگام نزدیکی از کاندوم استفاده کنید، کاندوم خطر آلودگی به ویروس HPV را کم می‌‌کند ولی صفر نمی‌کند، اولین نزدیکی را به تأخیر بیندازید، از داشتن شرکای جنسی متعدد اجتناب کنید، از کشیدن سیگار خودداری کنید، واکسن زگیل تناسلی (Genital Wart) را بزنید.

واکسیناسیون از ابتلا به بسیاری از انواع خطرناک ویروس HPV جلوگیری می‌‌کند. در اروپا و آمریکا دختران 12-9 ساله را واکسن می‌‌زنند، ولی اگر دختری واکسن را نزده باشد مابین 26-13 سالگی هم می‌‌توان زد.

بهترین موعد واکسیناسیون قبل از شروع رابطه جنسی است. اگر کسی واکسن زد نباید خیالش کاملاً راحت شود باید هراز چند گاهی تست پاپ اسمیر انجام شود.

مابین 29-21 سال تست پاپ اسمیر هر 3-2 سال توصیه می‌‌شود و در خانم‌های مابین 65-30 سال هر سه سال توصیه می‌‌شود.

اگر تست پاپ اسمیر همراه با تست HPV باشد هر 5 سال انجام می‌‌شود. اگر خانمی احساس بکند که نیاز به پیگیری بیشتری دارد فواصل پاپ اسمیر را می‌‌توان کمتر کرد.تنها راه قطعی عدم آلوده شدن به ویروسHPV نداشتن رابطه جنسی است.