از تومور کلیه چه می‌دانید

دکتر حمید رضا اکبری گیلانی؛ متخصص ارولوژی

توده‌های کلیه به سه دسته کلی تقسیم می‌‌شوند:

دسته اول توده‌های کیستیک یا پر از مایع هستند (کیست‌های کلیه).  دسته دوم توده‌های توپر و جامد هستند.  دسته سوم توده‌های حاوی هر دو جزء مایع و جامد هستند (کیست‌های حاوی اجزای جامد).

تشخیص کیست کلیه

بهترین راه تشخیص آن سونوگرافی از کلیه‌ها است که کیست‌های بالای یک سانتیمتر را به خوبی نشان می‌‌دهد. مزایای سونوگرافی، در دسترس بودن و نداشتن اشعه مضر برای بدن می‌‌باشد. در صورتی‌که در گزارش سونوگرافی، کیست حاوی مایع و با جداری صاف و نازک و بدون رسوب کلسیم باشد به عنوان کیست ساده تلقی می‌‌شود و نیازبه هیچ‌گونه درمانی ندارد. تنها در صورتی‌که بسیار بزرگ شده و قسمت زیادی از فضای شکمی ‌‌را اشغال کنند، درمان جراحی برداشتن آنها و یا تخلیه آنها از راه پوست صورت می‌‌گیرد.

در حالی‌که اگر کیست حاوی اجزای دیگری بجز مایع باشد و یا رسوب کلسیم در جدار آن وجود داشته باشد، دیگر کیست ساده تلقی نمی‌‌شود و به بررسی بیشتر با سی تی اسکن برای تشخیص نوع آن و درمان‌های بعدی نیاز دارد. دسته دوم و سوم توده‌های کلیه، یعنی توده‌های توپر و مخلوط کیستیک و توپر، می‌‌توانند بدخیم یا خوش‌خیم باشند. به دلیل اینکه روش‌های تصویربرداری مثل سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن و عکس رنگی(IVP) بجز در موردی که ذکر خواهد شد، قادر به تشخیص موارد خوش خیم از بدخیم نیستند، دراکثر موارد درمان جراحی درآوردن توده و آزمایش پاتولوژی آن انجام می‌‌گیرد.

دسته اول یا توده‌های کیستیک کلیه

در بسیاری از موارد در سونوگرافی شکم، کیست کورتیکال ساده کلیه گزارش می‌‌شود که باعث نگرانی فرد و مراجعه به پزشک می‌‌گردد. در حالی‌که این مورد شایع است و نیازی به نگرانی و حتی درمان ندارد. کیست ساده کلیه، توده‌ای خوش‌خیم با جداری بسیار نازک و حاوی مایع شفاف زرد کهربایی می‌‌باشد. اغلب بدون علامت است و به شکل تصادفی و در بررسی سونوگرافی شکمی‌‌ کشف می‌‌شود. با افزایش سن احتمال ایجاد آن بیشتر می‌‌شود به طوری‌که در 50 درصد افراد بالای 50 سال کیست ساده کلیه وجود دارد. اندازه کیست می‌‌تواند از بسیار کوچک (در حد زیر یک سانتیمتر) و یا بسیار بزرگ (در حدی که نیمی ‌‌از فضای شکمی ‌‌را اشغال کند) متغیر باشد.

تومور بدخیم کلیه

گرچه تومور‌های توپر کلیه شیوع کمتری از کیست‌های خوش خیم دارند، اغلب این موارد توده توپر ماهیت بدخیم دارند. شایع‌ترین نوع تومور بدخیم کلیه، آدنوکارسینوم نام دارد که به آن سرطان سلول کلیه نیز گفته می‌‌شود. احتمال ایجاد آن در مردان 2‌برابر زنان است.

علت سرطان کلیه

مثل تمامی‌‌سرطان‌ها علت دقیق آن شناخته نشده است و تنها عوامل افزایش دهنده خطر ایجاد آن را می‌‌شناسیم. سیگار کشیدن احتمال بروز آن را به 2 برابر افرادغیر سیگاری افزایش می‌‌دهد و میزان و مدت سیگار کشیدن در افزایش احتمال ابتلا موثر است. تماس‌های شغلی با آزبست، کادمیوم و حلال‌های شیمیایی و مواد نفتی در ایجاد آدنوکارسینوم کلیه موثرند.

علائم بیماری و نحوه تشخیص

درد پهلو، تورم پهلو و خون در ادرار سه علامت تشخیصی تومورهای بدخیم کلیه در مراحل پیشرفته سرطان بود که درگذشته و به دلیل نداشتن امکانات تصویربرداری مثل سونوگرافی و سی تی اسکن زیاد دیده می‌‌شد. بسیاری از بیماران در هنگام پیشرفت بیماری دچار تب، کاهش وزن، کوفتگی بدن و عرق شبانه می‌‌شدند. افزایش غیر طبیعی کلسیم خون، افزایش فشارخون، کم‌خونی و در برخی موارد غلظت بالای خون از علائم پیشرفته بودن سرطان محسوب می‌‌شود. به دلیل اینکه امروزه تومور بدخیم کلیه در مراحل اولیه و به کمک سونوگرافی تشخیص داده می‌‌شود، خیلی از بیماران هنوز علائم درد و تورم پهلو وکاهش وزن و ضعف و بی‌حالی را پیدا نکرده‌اند.

در واقع  بیش از دو سوم بیماران مبتلا به تومور کلیه بعلت سونوگرافی انجام شده که پزشک به دلیل دیگری آن را انجام داده است تشخیص داده می‌‌شوند.  با این وجود خون در ادرار هنوز هم علامت اصلی اولیه تومور کلیه محسوب می‌‌گردد. این خونریزی اغلب بدون درد و سوزش است که در بیشتر موارد خودبخود نیز برطرف می‌‌شود.

درمان

بعد از مراجعه به پزشک، آزمایش ادرار و خون، سونوگرافی و سی تی اسکن یا عکس رنگی انجام می‌‌گیرد. به محض تشخیص، درمان جراحی و در آوردن توده انجام خواهد شد. توده خارج شده از بدن برای آزمایش پاتولوژی فرستاده می‌‌شود تا نوع و درجه بدخیمی‌‌آن مشخص شود. در صورتی‌که تومور محدود به کلیه بوده و به سایر نواحی بدن دست‌اندازی نکرده باشد، درمان جراحی کفایت می‌‌کند. در غیر این صورت نیاز به شیمی‌‌درمانی بعد از عمل وجود دارد. متاسفانه شیمی‌‌درمانی در تومورهای کلیه خیلی موثر نخواهد بود.

تومور‌های خوش‌خیم کلیه

از تومورهای خوش‌خیم کلیه به آدنوما، انکوسیتوما و آنژیومیولیپوما می‌‌توان اشاره نمود که بجز آنژیومیولیپوما، تشخیص موارد دیگر بعد از درآوردن توده کلیه داده می‌‌شود. در صورتی‌که درگزارش سونوگرافی و یا سی تی اسکن، توده حاوی بافت چربی باشد، نشانه وجود تومور خوش‌خیم آنژیومیولیپوما است. این تومور خوش‌خیم نیاز به درمان جراحی در اندازه‌های کوچک‌تر از 4 الی6 سانتیمتر ندارد. در اندازه بزرگتر به علت احتمال خونریزی خودبخودی، درمان جراحی انجام می‌‌شود.  تومور‌های خوش‌خیم معمولا طول عمر بیمار را کاهش نداده و بعلت احتمال خونریزی اغلب در آورده می‌‌شوند.

در پایان مجددا یادآوری می‌‌شود که خونریزی بدون درد ادراری می‌‌تواند از علائم تومور‌های سیستم ادراری (کلیه، مثانه، حالب) باشد و نیازمند مراجعه فوری و پیگیری بیمار است. با توجه به اینکه شیمی‌‌درمانی در تومور‌های کلیه خیلی موثر نیست (سلول‌های سرطانی کلیه به داروهای شیمی‌‌درمانی خوب پاسخ نمی‌‌دهند) درصورت تشخیص به موقع و در مراحل اولیه، تنها جراحی انجام می‌‌گیرد و درمان کامل‌تر و ساده‌تر خواهد بود.