فرادید؛ عذرخواهی کردن و بخشودن در نگاه اول شاید ساده به نظر برسد، اما یکی از پیچیده‌ترین مسایل مربوط به روابط انسانی است؛ قطعا شما هم نمونه‌های فراوانی از قهر و آشتی‌های تکراری و بی دوام را در ذهن دارید و یا بار‌ها مجبور شده اید دیگری ببخشید؛ در حالی که هنوز رنجش ناشی از ماجرای پیش آمده را در دل داشتید و همین عاملی شده برای اینکه این آشتی‌ها دوام نیاورد، شاید هم از دیگری خواستید شما را ببخشد، ولی همچنان از رفتار‌های غیردوستانه طرف مقابلتان متعجب و دلخور هستید و دلیل این رفتار‌ها را درک نمی‌کنید.
بخش مهمی از کنش‌ها و واکنش‌های رفتاری ما متاثر از یادگیری مشاهده‌ای است. در واقع ما به همان ترتیبی رفتار می‌کنیم که در طی سال‌ها شاهد آن بوده ایم؛ اما از طرفی بسیاری از ما نسبت به این الگو‌های رفتاری آموخته شده احساس ناکارآمدی می‌کنیم. موضوع بخشودگی و عذرخواهی هم یکی از همین موارد است.
1. صریح باشید ولی حمله نکنید
شما می‌توانید شخصیت پذیرنده‌ای داشته باشید و درعین‌حال که کاملا صریح و بی‌پرده رفتار می‌کنید، حالت تهاجمی هم نداشته باشید. یعنی لزوما رک‌بودن و صراحت به‌معنای حمله یا خشونت نیست. به این ارتباطات «ارتباطات یک‌پارچه» گفته می‌شود و شامل آشکارا بحث کردن درباره‌ی یک موضوع بدون داشتن حالت تهاجمی است که منجر به درک متقابل و رسیدن به یک نظر مشترک می‌شود.
- اگر فردی که آزارش داده‌اید، سعی دارد همان الگوی رفتاری را درباره‌ی خود شما پیش بگیرد یا اصطلاحا تلافی کند، به او اجازه بدهید کاری را که دلش می‌خواهد، انجام بدهد. قبل از آنکه بخواهید عکس‌العمل نشان دهید کمی تأمل کنید. افکار و حرف‌های طرف مقابل را هم درنظر بگیرید و حتی اگر مخالف رفتارش هستید، همیشه سعی کنید از چشم طرف مقابل به ماجرا نگاه کنید. طعنه نزنید، صدایتان را بلند نکنید و رفتار توهین‌آمیز نداشته باشید.
2. سعی کنید زبان بدن‌تان فروتنانه و آغوش‌تان باز باشد
ارتباط غیرکلامی‌ای که شما حین عذرخواهی با فرد مقابل برقرار می‌کنید به اندازه‌ی آنچه می‌گویید مهم است. قوز نکنید، خودتان را جمع نکنید و حالت خموده به خودتان نگیرید. تمامی این حالات می‌تواند برای طرف مقابل نشان‌دهنده‌ی عدم تمایل باطنی شما به گفت‌وگو و عذرخواهی باشد.
- هنگام عذرخواهی و گفت‌و‌شنود ارتباط چشمی برقرار کنید. سعی کنید اگر 50 درصد گوینده هستید، 70 درصد شنونده باشید.
- دست‌به‌سینه عذرخواهی نکنید. این وضعیت که نشانه‌ی حالت تدافعی است با عذرخواهی چندان تناسبی ندارد.
- سعی کنید حالت صورتتان را آرام نگه دارید. لازم نیست حتما لبخند بزنید اما اگر صورتتان حالت تصنعی دارد و به نظرتان قیافه‌ی نچسبی دارید، قبل از روبه‌رو شدن با فرد مقابل کمی زمان برای آرامش ماهیچه‌های صورتتان صرف کنید.
- حواس‌تان باشد دست‌هایتان را باز نگه دارید و مشت نکنید.
- اگر قرار است از فردی از نزدیکان‌تان عذرخواهی کنید، لمس او برای بیان احساسات تان می‌تواند مؤثر باشد. اینکه او را در آغوش بگیرید یا دست‌هایش را بگیرید، نشان‌دهنده‌ی اهمیت آن فرد برای شماست.
3. واقعا پشیمان باشید
بگذارید طرف مقابل همدلی شما را ببیند، تصدیق کنید که شما باعث ناراحتی او شدید و برای احساسات دیگران واقعا ارزش قائل شوید و آن را به‌رسمیت بشناسید.
- مطالعات مختلف نشان می‌دهد ابراز پشیمانی، احساس گناه و شرمندگی به فرد آسیب‌دیده انگیزه بیشتری برای بخشش می‌دهد. در مقابل، عذرخواهی که ترحم فرد مقابل را تحریک می‌کند با برخورد خوبی مواجه نمی‌شود، چون صادقانه به‌نظر نمی‌رسد.
- می‌توانید عذرخواهی خود را این‌طور آغاز کنید: «من خیلی پشیمونم که دیروز ناراحتت کردم، به‌خاطر ناراحتی تو احساس بدی دارم».
4. مسئولیت‌پذیر باشید
وقتی به‌اندازه‌ی کافی مسئولیت پذیر باشید، بودن در روابط خاص معنا پیدا می‌کند. درواقع عذرخواهی‌ها به‌ویژه برای فردی است که شما به او اهمیت بیشتری می‌دهید و احساساتش برای شما بیش از دیگران مهم است.
برای همه‌چیز حکم کلی صادر نکنید. نمی‌توانیم بگوییم «من آدم مزخرفی هستم یا اخلاقم همین است» و خودمان را راحت کنیم و، چون من آدم خاصی هستم، کسی نباید از من ناراحت شود. این باعث نمی‌شود متوجه رفتار‌های اشتباه یا آزاردهنده‌تان نباشید. وقتی حکم کلی می‌دهید، هرگز نمی‌توانید مسئولیت‌پذیر باشید. اگر نتوانید به نادیده‌گرفتن نیاز‌های دیگران غلبه کنید، برای همیشه همان آدم مشکل‌دار باقی خواهید ماند.
می‌توانید عذرخواهی‌تان را این‌طور ادامه بدهید: «از اینکه دیروز ناراحتت کردم واقعا پشیمونم، واقعا بابت آزار تو ناراحتم. نباید به‌خاطر اینکه دیر اومدی دنبالم، شماتت می‌کردم.»
5. نشان بدهید که دنبال بهبود وضعیت پیش‌آمده هستید
اگر راه‌حلی برای جبران اشتباه‌تان ارائه بدهید یا بتوانید اطمینان طرف مقابل را جلب کنید که دیگر در آینده آن اشتباه از طرف شما تکرار نخواهد شد، قطعا عذرخواهی‌تان تأثیر بهتری خواهد داشت.
منشأ اصلی مشکل را بیابید و سعی کنید درباره‌ی آن بدون متهم‌کردن دیگری توضیح بدهید. درباره‌ی راه‌حلی که برای مشکل دارید با او حرف بزنید و اطمینان بدهید کاری را انجام می‌دهید که از تکرار اشتباه در آینده جلوگیری کند.
می‌توانید بگویید: «من پشیمونم که دیروز ناراحتت کردم و احساس بدی دارم، نباید، چون دیر اومدی دنبالم شماتت می‌کردم. این اتفاق دوباره تکرار نمی‌شه و قول می‌دم از این به بعد قبل از اینکه چیزی بگم درست فکر کنم.»
6. به طرف مقابل گوش بدهید
وقتی عذرخواهی می‌کنید، طرف مقابل ممکن است احساساتش را در مورد شما بیان کند. او ناراحت است و ممکن است سؤالاتی را که در ذهنش درباره‌ی رفتار شما داشته، مطرح کند؛ بنابراین بهترین برخورد این است که با آرامش و آغوش باز پذیرای حرف‌هایش باشید.
وقتی فردی از شما ناراحت است ممکن است واکنش مناسبی نداشته باشد. اگر طرف مقابل عصبانی بود یا رفتار توهین‌آمیز داشت، یعنی هنوز ناراحت است و شاید شما را نبخشد. ممکن است مجبور شوید فعلا کمی زمان به خودتان و او بدهید یا سعی کنید با روشی دیگر با او گفتگو از او عذرخواهی کنید.
برای زمان‌دادن به رابطه و فاصله‌گرفتن، با طرف مقابل همدلی کنید و به او هم حق انتخاب بدهید. از رفتار‌هایی مثل سرزنش اجتناب کنید. مثلا بگویید: «مشخصه که من آزارت دادم و تو ناراحت شدی. به‌نظرت اینکه یه مدت کوتاهی باهم در ارتباط نباشیم، کمکی می‌کنه؟ چون من می‌خوام منشأ مشکل رو پیدا کنم، اما نمی‌خوام تو اذیت بشی.»
برای اینکه مسیر گفتگو را به سمت مثبتی ببرید، سعی کنید رفتاری را پیش بگیرید که طرف مقابل دوست دارد؛ یعنی خلاف آنچه را که باعث ناراحتی او شده، انجام بدهید. مثلا اگر طرف مقابل ناراحت بود و گفت: «تو هیچ‌وقت به من احترام نمی‌ذاری.» بگویید: «به‌نظرت چی باعث می‌شه که دیگه همچین حسی نداشته باشی؟ به‌نظرت از این به بعد چطور رفتار کنم؟» یا «چه تغییری توی رفتارم باعث می‌شه حس نکنی بهت بی‌احترامی شده؟»
7. با قدردانی گفتگو را به‌پایان برسانید
اینکه شما قدردان حضور فرد مقابل و نقش او در زندگی‌تان باشید، تأکید می‌کند که شما نمی‌خواهید به رابطه‌تان آسیب بزنید یا آن را به‌مخاطره بیندازید. حالا درست لحظه‌ای است که باید تمام چیز‌هایی را که در تمام مدت رابطه‌تان با فرد مقابل کنار هم ساخته‌اید و همه تلاش‌هایتان را برای حفظ رابطه خلاصه بیان کنید و به عزیزان‌تان بگویید که دوست‌شان دارید. باید به آن‌ها بگویید که زندگی بدون حضور و اعتماد آن‌ها چقدر بی‌فایده و بی‌معناست.
8. صبور باشید
اگر عذرخواهی کردید و طرف مقابل نپذیرفت در نهایت آرامش از او تشکر و مکان را ترک کنید. می‌توانید این‌طوری تشکر کنید: «من متوجه شدم هنوز هم بابت اتفاق پیش اومده ناراحتی، اما ممنونم که فرصت دادی درباره‌اش توضیح بدم و عذرخواهی کنم. اگر تونستی من رو ببخشی باهام تماس بگیر.» گاهی اوقات آدم‌ها می‌خواهند که شما را ببخشند، اما به زمان بیشتری برای آرامش نیاز دارند.
یادتان باشد اینکه یک نفر عذرخواهی شما را بپذیرد، به‌معنای آن نیست که کاملا شما را بخشیده است. ممکن است روز‌ها و هفته‌ها و حتی زمان های طولانی‌تری صرف شود تا فرد کاملا شما را ببخشد یا دوباره به شما اعتماد کند. می‌توانید برای جلب اعتماد دوباره‌ی طرف مقابل خود تلاش کنید، اما اینکه چقدر زمان می‌برد تا همه‌چیز مثل سابق شود، مشخص نیست. اگر طرف مقابل برای شما واقعا ارزش دارد و احساساتش برایتان مهم است، باید به‌اندازه‌ی کافی صبور باشید و به او زمان بدهید تا با خودش کنار بیاید. پس انتظار نداشته باشید، فقط با عذرخواهی و بلافاصله همه‌چیز فراموش شود.
9. به عذرخواهی‌تان پایبند باشید
عذرخواهی واقعی یا یک راه‌حل برای بخشیدن شما پیش پای طرف مقابل می‌گذارد، یا حسن نیت شما را برای حل مشکل نشان می‌دهد. شما قول داده‌اید، اشتباه‌تان را جبران کنید، پس تا زمانی‌که به قول‌تان عمل نکنید، عذرخواهی‌تان صادقانه و کامل نیست. اگر خطایتان را جبران نکنید، عذرخواهی شما معنایی ندارد و شاید طرف مقابل هرگز به شما اعتماد نکند.
می‌توانید از کسی که ناراحتش کرده‌اید سؤال کنید تا مطمئن شوید دقیقا دلیل ناراحتی اش چیست و چه‌کار باید بکنید. مثلا می‌توانید از او بپرسید: «ظاهرا رفتار چند روز پیش من شما رو ناراحت کرده و من واقعا می‌خوام این رو از دل شما دربیارم. فکر می‌کنی باید چی‌کار کنم که ناراحت نباشی؟»
