سرویس جنگ نرم مشرق - شورای سیاست خارجی آمریکا در یادداشتی به قلم ایلان برمن معاون ارشد این اندیشکده محافظه‌کار نوشت: جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیکی چین در خاورمیانه طی روزهای پایانی هفته یک جهش عظیم رو به جلو را تجربه کردند و مقامات چین و ایران به منظور امضای یک قرارداد همکاری گسترده جدید در تهران گردهم آمدند. این نشست که در جریان دیدار رسمی وانگ یی وزیر امور خارجه چین از جمهوری اسلامی برگزار شد، روندی را مدون می‌سازد که از مدت‌ها قبل در حال شکل‌گیری بوده است: یک همسویی مهم و بزرگ راهبردی میان پکن و تهران.
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
چین رسماً شریک اصلی جمهوری اسلامی در جهان شد
این کارشناس آمریکایی می‌نویسد: رئوس کلی این سازوکار از ماه‌ها قبل مشخص بوده است. تابستان سال گذشته، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران علناً فاش کرد که مجلس این کشور در حال سپری کردن مراحل نهایی تدوین طرحی جهت همکاری بلندمدت با چین است. این قرارداد ظاهراً یک توافق راهبردی فراگیر 25 ساله به ارزش 400 میلیارد دلار بود که موارد گوناگون از مشارکت چین در بخش مخابرات ایران گرفته تا همکاری‌های نزدیک‌تر میان نیروهای مسلح دو کشور را دربرمی‌گرفت. با اینکه جزئیات کامل «شراکت راهبردی جامع» که اخیراً توسط وزرای امور خارجه ایران و چین تدوین گردید هنوز افشا نشده است، اما به نظر می‌رسد این جزئیات کم‌وبیش همان مواردی هستند که در ماه ژوئیه مدنظر قرار گرفتند.
چین در قالب این توافق از دسترسی ترجیحی به مجموعه‌ای از پروژه‌های زیربنایی ایران بهره‌مند گردیده و بنادر و تأسیسات دریایی جدیدی متناسب با تجارت منطقه‌ای رو به شکوفایی و حضور دریایی فزاینده خود دست‌وپا کرده است. در عوض، چین رسماً نقش شریک جهانی اصلی جمهوری اسلامی ــ و شریان حیاتی اقتصادی این کشور در مواجهه با هرگونه فشار آتی احتمالی از طرف آمریکا یا اروپا ــ را ایفا می‌کند.
ردپای منطقه‌ای چین در حال تغییر است
این اندیشکده ادامه داد: با وجود این، توافق مزبور همچنین نشان‌دهنده آن است که ردپای منطقه‌ای چین در حال تغییر است. پکن طی نیم دهه گذشته عملاً بر روی گسترش نفوذ خود در خاورمیانه از طریق سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، حمایت سیاسی از حکومت‌های منطقه، و حتی تماس‌های عمیق با ارتش‌های محلی متمرکز گردیده است. بخشی از این توجهات بی‌شک به ابتکار «کمربند و جاده» این کشور مربوط می‌شود. ابتکار مزبور عبارت است از شبکه‌ای از پروژه‌های زیربنایی و توافقات تجاری که پکن بواسطه آنها اکنون به دنبال شکل‌دهی مجدد نظم جهانی است. اما تلاش چین در خاورمیانه ماهیت فرصت‌طلبانه نیز دارد؛ در شرایطی که آمریکا طی سال‌های اخیر بطور فزاینده‌ای از امور منطقه فاصله گرفته است، یک خلأ سیاسی شکل گرفته که پکن همواره بسیار مشتاق بوده آن را پر کند.
توافق جدید چین و ایران ممکن است موازنه با اعراب را برهم بزند
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: چین تا به اینجای کار در راستای فائق آمدن بر شکاف‌های فرقه‌ای عمیق در خاورمیانه به سختی تلاش کرده است. برای نمونه، نزدیکی پکن به ایرانِ شیعه به لحاظ تاریخی از طریق نزدیکی به کشورهای سنی نظیر مصر، امارات، و عربستان متوازن شده است. این کشورها به نوبه خود از سرمایه‌گذاری‌های عظیم چین منفعت فراوان برده‌اند و به همین دلیل دوست ندارند به درخواست واشنگتن مبنی بر انتخاب میان آمریکا و چین در قالب «رقابت میان قدرت‌های بزرگ» توجه کنند.
شورای سیاست خارجی آمریکا مدعی شد: با این حال، توافق جدید میان چین و ایران اکنون شاید این موازنه را برهم بزند. دولت چین از طریق توافق مزبور ظاهراً دارد این پیام را می‌فرستد که حکومت روحانیون ایران را به‌عنوان شریک خود در منطقه انتخاب کرده است. این توافق به وضوح جمهوری اسلامی را در رأس رسالت منطقه‌ای چین قرار می‌دهد، آن‌هم به گونه‌ای که شاید در نهایت به تقویت چشمگیر حکومت حاکم بر تهران منجر شود.
نگرانی حکومت‌های سنی از توافق ایران و چین
این اندیشکده آمریکایی در پایان تصریح کرد: البته چینی‌ها تلاش خواهند کرد تا حکومت‌های سنی منطقه را متقاعد کنند که هیچ چیز عوض نشده است. اما مقامات در ریاض، ابوظبی، و دیگر پایتخت‌های خاورمیانه باید محتاطانه عمل کنند و در خصوص آگاهی از جزئیات همسویی راهبردی جدید چین با جمهوری اسلامی به پکن فشار بیاورند. آنها همچنین باید این سؤال را مطرح کنند که با توجه به پیوندهای اقتصادی، سیاسی، و نظامی رو به رشد چین با کشوری که دشمن منطقه‌ای آنها محسوب می‌شود، پکن قصد دارد دقیقاً به چه نحو یک شریک قابل اتکا برای آنها باقی بماند.
| درباره نویسنده: ایلان برمن معاون ارشد اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکاست. او در زمینه امنیت منطقه‌ای در خاورمیانه، آسیای میانه، و فدراسیون روسیه تخصص دارد و از طرف سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و وزارتخانه‌های امور خارجه و دفاع این کشور رایزنی کرده و همچنین به مسائل مرتبط با سیاست خارجی و امنیت ملی در طیفی از سازمان‌های دولتی و دفاتر کنگره کمک کرده است. شبکه سی‌ان‌ان وی را یکی از «کارشناسان برجسته خاورمیانه و ایران» در آمریکا نامیده است. درباره اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا: اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا یک اندیشکده محافظه‌کار واقع در واشنگتن است که نیوت گینگریچ رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا، عضو هیئت مشاوران آن به شمار می‌رود. رابرت سی مک‌فارلن مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، توماس جی ریج وزیر سابق امنیت داخلی آمریکا، آر جیمز وولسی رئیس سابق سازمان سیا نیز از دیگر اعضای برجسته هیئت مشاوران این اندیشکده هستند. این اندیشکده در سال 1982 با هدف ارائه تفسیر و تحلیل به سیاست‌گذاران آمریکایی تأسیس شد. اندیشکده مزبور همواره بر روی یک رسالت جنگ‌طلبانه در حوزه سیاست خارجی و دفاعی آمریکا تأکید کرده است. فعالیت‌های اصلی اندیشکده شامل انتشار دیدگاه‌ها و خلاصه‌های راهبردی، برگزاری کنفرانس، و اعزام کارشناسان خود به جلسات استماع کنگره می‌شوند. |
