سلامت به شرط آزمایش (۱)

دکتر نگار بهروز؛ پزشک عمومی

وقتی اسم خون و خون گرفتن و آمپول و سوزن به میان می‌آید، خیلی از افراد ترسیده و به قول عامیانه جاخالی می‌کنند؛ اما اگر به اهمیت آزمایش دادن، نتایج حاصل از آن کمی فکر کنند، حتماً زیر بار این کار نه چندان خوشایند خواهند رفت، پس بیایید عمیق‌تر و دقیق‌تر به این مسأله توجه کنیم.

همیشه در نظر داشته باشید که سوزن زدن و خون گرفتن تنها چند لحظه است، ولی نتایج آن می‌تواند با سلامتی شما رابطه مستقیم داشته باشد. اگر کمی بیشتر در مورد هر آزمایشی اطلاعات داشته باشید، بهتر به عمق آن پی می‌برید.

ولی همین‌جا قول بدهید که پس از فهمیدن نتایج آزمایش خود، حتماً آزمایش‌های روتین را سالیانه براساس جدول‌بندی سنی خود انجام دهید و بدین وسیله تا حدود زیادی سلامتی خود را تضمین ‌کنید.

 آزمایش قندخون ناشتا (FBS)

تنها با انجام این آزمایش می‌توان به میزان قندخون و تشخیص اولیه دیابت یا سایر بیماری‌های وابسته به قند ناشتا پی برد. البته آزمایش‌های تکمیلی دیگری مانند A1C هموگلوبین یا قند 2 ساعته 2hpp هم جهت تکمیل تشخیص مهم است. توجه داشته باشید که تنها بالا بودن قند مهم نیست، بلکه پایین بودن آن هم با مشکلات زیادی می‌تواند همراه باشد.

افت قندخون به دنبال مصرف بیش از حد انسولین در بیماران دیابتی یا مصرف بیش از حد گروهی از داروها مثل استامینوفن، آسپرین زیاد، پروپرانولول و تنیوم و ... می‌تواند به وجود آید. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن قلبی و سیروز کبدی یا کسانی که ورزش‌‌های سنگین و طولانی انجام می‌دهند یا در رژیم‌های سخت و غلط تغذیه‌ای هستند هم مشاهده می‌شود.

به یاد داشته باشید که بالا بودن قندخون به مدت طولانی به مرور صدمات غیرقابل جبرانی به کلیه، چشم و عروق، خصوصاً عروق انتهایی می‌زند که در بیشتر موارد قابل برگشت نیست. بنابراین پی بردن به سطح قندخون بالا در مراحل اولیه بسیار مهم است.

آزمایش‌های بررسی سطح چربی خون (کلسترول، تری گلیسیرید(TG) و اوریک اسید( Uric- Acid)

همان‌طور که اکثراً می‌دانید، کلسترول همان چربی حیوانی است و در غذاهای گیاهی یافت نمی‌شود. بنابراین مصرف بی‌رویه غذاهای حیوانی (خصوصاً پر چرب) باعث افزایش سطح کلسترول خون خواهد شد. کلسترول به چندین شکل دیده می‌شود که مهم‌ترین و آشناترین آنها از نظر عموم،  HDLو LDL است. HDL همان چربی به اصطلاح عامیانه «خوب» و LDL چربی «بد» است.

هر چه سطح HDL بالاتر باشد، امکان رسوب چربی بد یعنی LDL در عروق کاهش می‌یابد. بنابراین عدد مطلق کلسترول مهم نیست؛ آنچه مهم است، عدد LDL و HDL و نسبت این دو عدد است. دانستن نسبت عددی این دو چربی جهت تعیین ریسک ابتلا به آترواسکلروز استفاده می‌شود.

نکته مهم آن است که اگر در بستگان درجه یک خود دارای فردی با تری‌گلیسیرید بالای 350 هستید، هر چه سریع‌تر تر‌ی‌گلیسرید خود را چک کنید؛ چون به احتمال زیاد تری‌گلیسرید شما هم بالاست و احتمال ایجاد کبد چرب هم وجود دارد. بالا بودن اسیداوریک یا بیماری به نام نقرس که درقدیم به بیماری ثروتمندان شناخته می‌شد. دلیل این نام‌گذاری بروز بیماری به علت مصرف زیاد گوشت قرمز می‌باشد. این بیماری باعث درد شدید در مفاصل خصوصاً انگشت شست پا می‌شود.

آزمایش شمارش گلبولی

در این آزمایش تعداد گلبول‌های سفید (Blood Cell WBC, White)، تعداد گلبول‌های قرمز (Blood Cell RBC: Red)، هموگلوبین (Hgb)، هماتوکریMCHC, MCH, MCV,(HCt) و پلاکت و همچنین افتراق درصد گلبول‌های سفید (حجم یا درصد لنفوسیت، مونوسیت، نوتروفیل، بارفیل و ائوزینوفیل) و در صورت داشتن گلبول‌های قرمز کوچک و تغییر شکل یافته (مثل میکروسیتیک یا کوچک بودن گلبول‌ها، ماکروسیتیک یا بزرگ‌تر بودن گلبول‌ها در حد معمول، سیکل سل بودن (شکل‌های غیرطبیعی که مثلاً در کم‌‌خونی فقر آهن، تالاسمی، سیکل سل و ... دیده می‌شود) داده می‌شود.

هر کدام از اعداد موارد گفته شده در بیماری‌های مختلف تغییر شکل می‌یابد؛ مثلاً در کم‌خونی فقر آهن که از دسته کم‌خونی‌های میکروسیتیک و در بسیاری از خانم‌‌های ایرانی شایع است، باعث ضعف، خستگی، سرگیجه خصوصاً موقع بلند شدن از جا، خواب رفتن دست و پاها، احساس سردی به خصوص در پاها، ریزش مو، می‌شود و با پائین افتادن سطح گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، MCHC, MCV و تغییر شکل سلول به شکل کوچک شدن و کمرنگ شدن سلولی (hypochrom Microcytic) خود را نشان می‌دهد.

کم‌خونی ماکروسیتیک که مثلاً در بیماری‌های مزمن کبدی، یا به دنبال کمبود سطح فولات و B12 مثلاً در افراد خام گیاهخوار مطلق بعد از پنج سال یا افرادی که معده آنها جراحی و برداشته شده است، یا در موارد پر کاری شدید تیروئید و سرطان و ... دیده می‌شود.

برای خواندن بخش اول- سلامت به شرط آزمایش- اینجا کلیک کنید.