تحریریه دنیای سلامت
نشانه‌های بلوغ زودرس شامل رشد موارد زیر قبل از هشت سالگی در دخترها و قبل از نه سالگی در پسرهاست:
دخترها: 1- رشد سینه‌ها 2- اولین قاعدگی
پسرها: رشد دستگاه تناسلی
موهای صورت (معمولاً با رشد بیشتر موهای پشت لب شروع می‌شود)
کلفت شدن صدا
دخترها و پسرها
- رشد موها در ناحیه اطراف آلت تناسلی
- رشد سریع فیزیکی (قد و کلیه اندام‌های حرکتی)
- جوش زدن
- تغییر بوی بدن
عوامل بلوغ زودرس
برای آگاهی از آنچه موجب بلوغ زودرس در برخی از کودکان می‌شود، در ابتدا باید بدانید که چه چیزهایی باعث آغاز بلوغ می‌شوند. هنگام بلوغ یک فرایند بسیار پیچیده به نام «HPG» در بدن رخ می‌دهد.
این فرایند شامل مراحل زیر است:
تولید هورمون‌های جنسی: LH و FSH باعث می‌شوند، تخمدان‌ها هورمون رشدی و استروژن در مردها و تستسترون در زن‌ها تولید کنند. غدد فوق‌کلیوی نیز استروژن و تستسترون می‌سازند.
تغییرات فیزیکی: تولید استروژن و تستسترون موجب تغییرات فیزیکی و بلوغ می‌شود. دلیل زودتر شروع شدن این فرایند در برخی کودکان، بستگی به نوع بلوغ زودرس آنها دارد که شامل بلوغ زودرس مرکزی و بلوغ زودرس خارجی
است.
بلوغ زودرس مرکزی: هیچ دلیل مشخصی برای این نوع از بلوغ وجود ندارد. در بلوغ زودرس مرکزی، فرایند پیچیده HPG خیلی زود رخ می‌دهد.
شروع فرایند توسط ذهن
بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس موجب ترشح هورمون «گونادوتروپین» می‌شود.
ترشح بیشتر غده هیپوفیز: ترشح هورمون «گونادوتروپین» روی غده هیپوفیز اثر می‌گذارد تا هورمون بیشتری تولید و آزاد کند. دو هورمون اصلی شامل لوتینزینگ (LH) و فولیکل (FSH) می‌باشند.
تولید هورمون‌های جنسی: LH و FSH باعث می‌شوند، تخمدان‌ها هورمون رشدی و استروژن در مردها و تستسترون در زن‌ها تولید کنند. غدد فوق‌کلیوی نیز استروژن و تستسترون می‌سازند.
مراحل این فرایند کاملاً طبیعی است. در برخی موارد نادر عوامل زیر موجب بلوغ زودرس مرکزی می‌شوند:
- تومور مغزی
- عفونت‌هایی مثل مننژیت و انسفالیتی
- عقب‌ماندگی ذهنی در هنگام تولد و افزایش تولید مایع هیدروسفالوس و هامارتوما
- اسکن مغزی
- آسیب‌دیدگی مغز و نخاع شوکی
عدم رسیدن خون کافی به مغز: نوعی بیماری ژنتیکی (سندرم مک کون آلبرایت) که روی رنگ پوست و استخوان‌ها اثر می‌گذارد و مشکلات هورمونی را به‌وجود می‌آورد.
هیپوتیروئیدیسم: وقتی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.
بلوغ زودرس خارجی
استروژن و تستسترون در بدن برخی کودکان موجب بلوغ زودرس می‌شود. این نوع از بلوغ زودرس کمتر از بلوغ زودرس مرکزی شایع است. تولید استروژن و تستسترون به خاطر مشکلاتی که در تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد آدرنال و غده هیپوفیز وجود دارد، رخ می‌دهد.
موارد زیر هم در دخترها و هم در پسرها موجب بلوغ زودرس خارجی می‌شود:
وجود تومور در غدد آدرنال (فوق‌کلیه) یا غده هیپوفیز که استروژن و تستسترون ترشح می‌کنند.
سندرم مک‌کون آلبرایت: در دخترها، بلوغ زودرس خارجی با کیست‌های تخمدان و تومورهای تخمدان نیز می‌تواند همراه باشد و در پسرها، این مسأله ممکن است به علت وجود تومور در سلول‌هایی که اسپرم (سلول‌های جنین) یا سلول‌هایی که تستسترون را می‌سازند و یا یک جهش ژنی به نام گنادوترپین خانوادگی که نوعی اختلال بسیار نادر است، باشد. گنادوترپین مستقل از بلوغ جنسی است و در اثر نوع نقص ژنتیکی به‌وجود می‌آید.
عوامل موثر
عواملی که احتمال بلوغ زودرس در کودکان را افزایش می‌دهند عبارتند از:
جنسیت: دخترها بیش از پسرها مستعد بلوغ زودرس هستند.
نژاد: این مسأله در میان آفریقایی و آمریکایی‌ها شایع‌تر است.
چاقی: اگر کودک شما سنگین‌وزن است، احتمال اینکه بلوغ زودرس داشته باشد، بیشتر است.
قرار گرفتن در معرض هورمون‌های جنسی: تماس با کرم‌ها و روغن‌های استروژن و تستسترون و برخی مواد دیگری که حاوی این هورمون‌ها هستند، احتمال بلوغ زودرس را افزایش می‌دهد.
وجود برخی بیماری‌ها و مشکلات: سندرم مک‌کون آلبرایت و تیروئیدیسم، احتمال وقوع بلوغ زودرس را افزایش می‌دهد.
مشکلات
برخی مشکلات بلوغ زودرس عبارتند از: کوتاهی قد: کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند، به یکباره رشد قدی می‌کنند و بلند می‌شوند؛ زیرا استخوان‌ها زودتر از زمان طبیعی رشد می‌کنند؛ اما بعد از آن رشد آنها متوقف شده و همین مسأله باعث می‌شود در مقایسه با دیگران کوتاه‌تر باشند.
سندرم پلی‌کیستیک تخمدان: دخترانی که در سنین زیر هشت سالگی اولین قاعدگی خود را تجربه می‌کنند، ممکن است با این اختلال هورمونی در دوران بلوغ خود روبه‌رو شوند. در صورت مراجعه به پزشک جهت جلوگیری از بلوغ زودرس، باید به پزشک متخصص در زمینه هورمون‌ها مراجعه کنید.
در این زمینه اقدامات زیر صورت می‌گیرد:
بررسی تاریخچه پزشکی کودک و خانواده
نوعی آزمایش فیزیکی
آزمایش خون برای تشخیص میزان هورمون‌ها
عکسبرداری از مچ دست کودک نیز یکی از نکات کلیدی برای تشخیص بلوغ زودرس است؛ زیرا از این طریق می‌توان سن استخوانی کودک را حدس زد و متوجه رشد سریع استخوان‌ها شد. کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند، ممکن است از نظر حسی با سایر هم‌سن و سال‌هایشان متفاوت باشند و این مسأله روی رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر گذاشته و در آینده دچار مشکلاتی مثل اعتماد به نفس پایین، افسردگی و چاقی شوند.
شما در جایگاه پدر و مادر کودک مسؤولیت دارید با تشخیص بموقع خود از بروز چنین مسائل و مشکلاتی در آینده جلوگیری کنید و احتمال وقوع آنها را به حداقل برسانید.
