سوفی شول؛ دختری با رز سفید زیر گیوتین هیتلر

سوفی شول، در خارج از آلمان چندان شناخته شده نیست، ولی در کشور خودش آلمان، از احترام فوق‌العاده‌ای برخوردار است و داستان زندگی جالبی دارد. روز یکشنبه 16 ماه مه، بسیاری مراسم یکصدمین سالگرد تولد این دختر جوان را که در مقابل هیتلر ایستاد و جان خود را در این راه فدا کرد، برگزار می‌کنند.

داستان ایستادگی او در برابر هیتلر به دفعات در کتاب ها، فیلم‌ها و نمایشنامه‌ها شرح داده شده و هنوز هم الهام بخش مردم است.

سوفی شول، در سال 1921، زمانی که آلمان دستخوش بحران و تلاطم بود متولد شد، ولی کودکی را در امنیت و آسایش گذراند.

پدرش شهردار شهر فورشتنبرگ، در جنوب غرب آلمان بود، ولی خانواده بعدا به شهر اولم نقل مکان کردند. سوفی و پنج برادر و خواهرش با تعالیم مارتین لوتر (از پیشوایان نهضت اصلاحات پروتستان) که برای ارزش‌های مسیحیت احترام زیادی قائل است، بزرگ شدند.

زمانی که سوفی به سنین نوجوانی پا می‌گذاشت، دوره‌ای بود که هیتلر در آلمان حکومت می‌کرد.

سوفی و هانس برادر بزرگش ابتدا از حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان حمایت می‌کردند. هانس مانند بسیاری از نوجوانان به جنبش جوانان هیتلر پیوست و سوفی هم به لیگ دختران آلمانی، که بخش ویژه زنانِ همین جنبش بود، ملحق شد.

اشتیاق اولیه این خواهر و برادر، پدرشان را که یک منتقد دوآتشه هیتلر بود به شدت به وحشت انداخت؛ و نفوذ خانواده و دوستان نیز به تدریج تاثیر خودش را گذاشت.

 

سرانجام سوفی و هانس که نتوانسته بودند گرایش‌های لیبرال خودشان را با سیاست‌های رایش سوم وفق دهند و این که می‌دیدند با آشنایان یهودی آنان و هنرمندان چگونه رفتار می‌شود، به تدریج یک نگاه انتقادی به حکومت پیدا کردند.

موقعی که هیتلر لهستان را اشغال کرد مخالفت‌ها تشدید شد.

در حالی که جوانان آلمانی به میدان جنگ فرستاده می‌شدند، سوفی برای دوستش فریتس هارتناگل، که او هم یک سرباز بود نوشت: "نمی توانم بفهمم چطور برخی از مردم دائما جان دیگران را به خطر می‌اندازند. من هرگز نمی‌فهمم و فکر می‌کنم وحشتناک است. به من نگو که به خاطر سرزمین پدری است. "

سوفی به دنبال برادرش که در رشته پزشکی تحصیل می‌کرد، به دانشگاه مونیخ رفت و در آنجا آن دو با همان گروه از دوستانشان که نظرات مشترکی در باره هنر، فرهنگ و فلسفه داشتند معاشرت می‌کردند. سوفی که در کنار رشته اصلی تحصیلی اش، زیست شناسی را هم انتخاب کرده بود به نواختن پیانو علاقه داشت و نقاش با استعدادی هم بود.

 

 

ولی جوّ حاکم خشونت آمیز بود. برخی از دانشجویان در جنگ شرکت کرده بودند. آن‌ها در یک حکومت دیکتاتوری زندگی می‌کردند و مصمم بودند مقاومت کنند.

از اعضای گروه "رُز سفید" که هانس برادر سوفی و دوستش آلکساندر اشمورل، تشکیل داده بودند، تنها 6 نفر باقی مانده بودند از جمله کورت هوبر، یکی از استاد‌های آنها.

این 6 نفر با حمایت شبکه‌ای از دوستان و طرفدارانشان اعلامیه چاپ و پخش می‌کردند، شهروندان را به ایستادگی در برابر رژیم نازی تشویق می‌کردند، قتل یهودیان را محکوم کرده و خواهان پایان جنگ می‌شدند.

در یکی از اعلامیه‌ها نوشته شده بود: "ما را نمی‌توانید ساکت کنید. ما وجدان معذب شما هستیم. رُز سفید نخواهد گذاشت شما در آرامش بمانید. "

 

در آغاز سال 1943 این گروه ششمین جزوه خود را منتشر کرد. "اگر جوانان آلمان نهایتا قیام نکنند، انتقام نگیرند و هم زمان اشتباهاتشان را جبران نکنند، شکنجه گرانشان را خُرد نکنند و یک اروپای معنوی جدید بنا نکنند، اسم آلمان برای همیشه لطمه خواهد خورد. ".

ولی این آخرین جزوه آنان بود. در 18 فوریه 1943 هانس و سوفی جزوه‌ها را در دانشگاه پخش کردند.

روشن نیست به چه دلیل سوفی با پلکان خود را به آخرین طبقه ساختمان که مشرف به حیاط اصلی دانشگاه بود، رساند و یک دسته از جزوه‌ها را از بالای نرده پلکان به پایین پرتاب کرد. تصورِ بسیاری این است که او می‌خواست در حد امکان جزوه‌ها به دست دانشجویان بیشتری برسد.

ولی در حالی که جزوه‌ها به زمین می‌افتاد، یکی از مستخدمان دانشگاه که سوفی را تحت نظر داشت به گشتاپو (پلیس مخفی آلمان نازی) خبر داد.

از سوفی و برادرش بازجویی شد و آنان پس از یک محاکمه نمایشی به مجازات مرگ محکوم شدند. گر چه آن‌ها از خیانت به بقیه اعضای گروه سر باز زدند، مقامات به هر حال توانستند دوستانشان را پیدا کرده و ظرف یک ماه تمام آن‌ها را اعدام کنند.

سوفی که 21 سال داشت، صبح روزی که با گیوتین اعدام شد، گفت: "یک چنین روز خوب، آفتابی، و من باید بروم... اگر ما موجب بیداری و تشویق هزاران نفر برای اقدام شویم، مرگ من چه اهمیتی دارد؟ "

امروزه در آلمان از این سخنان و شجاعت سوفی با احترام یاد می‌شود، جایی که نام او و برادرش روی بسیاری از مدارس و جاده‌ها گذاشته شده است. ولی عده‌ای تاسف می‌خورند که چرا از سایر اعضای گروه رُز سفید کمتر قدردانی می‌شود.

 

از اسم سوفی شول، به راحتی سوء استفاده هم شده.

چند سال قبل، وقتی حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان، از شعار "سوفی شول، به آلترناتیو برای آلمان، رأی می‌داد" استفاده کرد، خشم مردم برانگیخته شد. همچنین در ماه نوامبر گذشته، در جریان یک راهپیمایی در هانور که در اعتراض به تدابیر اتخاذ شده علیه ویروس کووید بود، یک زن جوان به داخل صحنه پرید و خودش را با سوفی شول، مقایسه کرد.

ولی بانک مرکزی آلمان به مناسبت یکصدمین سال تولد سوفی شول، یک سکه یادگاری ضرب می‌کند، مراسمی به این مناسبت در کلیسا‌ها برگزار خواهد شد و یک حساب اینستاگرامی جدید که وقف زندگی او شده به راه می‌افتد.

در آلمان بسیاری در سکوت به زندگی زن جوانی خواهند اندیشید که شهامت و باور‌های او هنوز موجب بروز هیجان در قلب و ذهن مردم می‌شود.