دکتر رضا ملایری؛ فوق تخصص مدیکال آنکولوژی
سرطان پانکراس پنجمین عامل شایع مرگ در ارتباط با سرطان می‌باشد و در مردان شایعتر است. به ندرت قبل از 50 سالگی ایجاد می‌شود. مصرف سیگار خطر سرطان را 2 تا3 برابر افزایش می‌دهد. ضمنا پانکراتیت مزمن و دیابت قندی طولانی مدت و چاقی ریسک مبتلا شدن به این سرطان را افزایش می‌دهند.
علائم شایع
درد شکم، کاهش وزن و زردی می‌باشد.
علائم ناشایع
عدم تحمل گلوکز، کیسه صفرای قابل لمس، ترومبوفلبیت مهاجر، خونریزی گوارشی و اسپلنومگالی به استثنای زردی، سایر علائم اغلب تدریجی و مبهم بوده و معمولا بیش از دوماه قبل از تشخیص سرطان ظاهر می‌شوند. درد و کاهش وزن در بیش از 75% موارد وجود دارد. درد کیفیت احشائی دارد و جانکاه است و گاهی از اپیگاستر به پشت کمر می‌کشد.
در پانکراس، درد در ضایعات تنه یا دم شدیدتر است. درد با خم شدن به جلو تا حدودی بهتر می‌شود. کاهش وزن عمدتا بعلت بی‌اشتهائی است و سوء جذب هم ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشد. زردی بعلت انسداد صفراوی دربیش از 80% بیمارانی که تومور سر لوزالمعده دارند رخ می‌دهد. و بطور تیپیک با ادرار تیره رنگ، مدفوع به رنگ خاک رس و خارش همراه است و اکثر افراد، ناراحتی شدید شکمی دارند. تشخیص زود هنگام یک کارسینوم لوزالمعده قابل رزکسیون هنوز بسیاردشوار است.
غیر اختصاصی بودن علائم اولیه، حساسیت ضعیف بررسی‌های سرولوژیک (مانندCEA , CA19- ) و تکنیک‌های غیرتهاجمی، برقراری یک روش غربالگری موثر را با شکست مواجه ساخته است.
راهکارهای درمانی
رزکسیون کامل تنها درمان موثر است و تنها در 10 تا15 درصد از بیماران امکانپذیر می‌باشد و معمولا در مورد تومور سر پانکراس انجام می‌شود و علامت آغازین بیماری آنها زردی می‌باشد. بیمار نباید شواهد گسترش متاستازی را در رادیوگرافی قفسه سینه و سی‌تی‌اسکن شکم و لگن داشته باشد.
معمولا قبل از انجام رزکسیون، بررسی لاپاراسکوپیک شکم انجام می‌شود تا از نبود گسترش مخفی بیماری به امنتوم، صفاق یا کبد اطمینان حاصل شود (که انجام رزکسیون را منتفی می‌سازند) میزان بقای 5 ساله متعاقب این عمل جراحی، تنها 10% است با این حال انجام این عمل بخصوص برای ضایعات سر پانکراس ارزشمند است و در بیمارانی که تومورشان رزکسیون می‌شود و نهایتا دچار عود می‌شوند ،3 تا 4 برابر از کسانی که رزکسیون نشده‌اند عمر می‌کنند.
خطر عود با وجود متاستاز به گره‌های لنفاوی یا تهاجم توموربه احشای مجاور افزایش می‌یابد. طول عمر متوسط بیمارانی که تومور قابل رزکسیون ندارند، 6 ماه است و درمان این بیماران با هدف تسکین علائم انجام می‌شود. اضافه کردن شیمی درمانی با داروی کم‌ضرر Gemcitabineو پرتو درمانی از خارج بدن در موارد غیر متاستاتیک موجب افزایش طول عمر در این بیماران شده است. جدیدترین دارویی که از آن به همراه شیمی درمانی با نتایج امیدوارکننده استفاده می‌شود داروی خوراکی تارسوا (ارلوتینیب) که از گروه مهار کننده فاکتور رشد اپیتلییال می‌باشد. با استفاد از این دارو طول عمر متوسط بیماران افزایش قابل توجهی دارد.