به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، توپخانه به عنوان یکی از ادوات رزمی مهم، از دهه ها پیش تاکنون در میدان رزم حضوری جدی داشته و در اکثر دوران ها به عنوان یک سلاح کم دقت شناخته می شد که یا در نقش یک محصول مخرب برای نابودی اهدافی با اندازه بسیار بزرگ به کار رفته یا در تعداد بالا و حجم شلیک سنگین استفاده می شد تا بر نقطه یا نقاط خاص مورد نظر اثر گذار باشد.
در دوره جنگ سرد و با بالا گرفتن رقابت تسلیحاتی بین دو قدرت شرق و غرب در حوزه نظامی، یکی از بحث های پیگیری شده، توسعه مهمات هوشمند بود. مثل همیشه در ابتدای مسیر این نیروی هوایی و مهمات هوا پرتاب بود که به سمت هدایت شونده شدن، رفتند. بحث سیستم های هدایت لیزری از آن دوران در مهمات هوا پرتاب توسعه خود را آغاز کرد و تا به امروز نیز همچنان در حال پیشرفت بوده و مهمات با این هدایت جزو گزینه های پر طرفدار به حساب می آیند.
البته این گزارش صرفا در خصوص مهمات توپخانه هدایت شونده بر اساس لیزر بوده و به سایر مباحث مربوط به مهمات هدایت شونده در رسته توپخانه چه به شکل گلوله یا راکت وارد نمی شود.
بیشتر بخوانید:
جهش بزرگ توپخانه ارتش با دستیابی به نسل جدید موشکهای زمین به زمین/ سامانه‌های جدید ایرانی به سطح رقابت با ATACMS آمریکا رسیدند +عکس
5 استفاده متفاوت از گلوله توپ در ارتش‌های مهم جهان/ حالا توپخانه نزاجا سلسله اعصاب دشمن را از کار می‌اندازد+عکس
یکی از چالش های آمریکا در دوره جنگ سرد، امکان بروز درگیری در اروپای مرکزی با ارتش شوروی و ناوگان عظیم زرهی این کشور بود. یکی از گزینه های آمریکا برای مقابله از فاصله دورتر با این تهدید بزرگ، توسعه مهمات توپخانه ای با هدایت نیمه فعال لیزری بود. در دهه 1970 میلادی این کشور توسعه مهمات توپخانه 155 میلی متری هدایت لیزری را آغاز کرده و در دهه 1980 میلادی نیز در نهایت با نام M712 کاپرهد این گلوله ها وارد خدمت شدند. در جریان عملیات طوفان صحرا، ارتش آمریکا برای اولین بار از این مهمات علیه اهدافی متعلق به ارتش عراق استفاده کرد.
گلوله M712 کاپرهد
این گلوله 16 کیلومتر برد داشته و به غیر از آمریکا به تایوان، مصر، اردن و لبنان صادر شده است. اعلام شده ارتش لبنان نیز در چندین مورد درگیری مرزی با تروریست های تکفیری از این گلوله ها استفاده کرده است.
اتحاد شوروی با کراسنوپل پاسخ غرب را داد
به مانند بسیاری دیگر از پروژه های دوره جنگ سرد، هر حرکتی از یک طرف دیوار برلین، توسط طرف مقابل پاسخ داده می شد. پاسخ شوروی ها در این حوزه گلوله هدایت لیزری کراسنوپل بود که در ابتدا با کالیبر 152 و سپس در کالیبر 155 میلی متری برای بازارهای صادراتی عرضه شد که روسها از سال 1986 میلادی این مهمات را وارد خدمت کرده اند. این مهمات در سه مدل مختلف تولید شده است و در جدیدترین گونه آن Krasnopol-M2 است که بردی در حدود 25 کیلومتر داشته و بر اساس سیستم هدایت نیمه فعال لیزری هدایت می شود و یکی از نقاط قوت آن افزایش توان ضد زره این گلوله است. هندوستان، چین، سوریه و الجزایر از جمله دارندگان و کاربران این مهمات هستند.
نسل اولیه گلوله کراسنوپل ساخت شوروی سابق
گلوله کراسنوپل 2
در کشور روسیه، یک سری دیگر از مهمات توپخانه ای هدایت لیزری نیز به نام Kitolov-2M نیز توسعه پیدا کرده که هم برای خمپاره های 120 میلی متری و هم برای توپهای 122 میلی متری عرضه شده است. در کشور چین، مهمات سری کراسنوپل کپی شده و تحت عنوان مدل GP-1 و GP-6 با برد های نهایی 20 و 25 کیلومتر عرض شده اند. این مهمات در سالهای اخیر در جنگ داخلی لیبی مورد استفاده قرار گرفته اند.
کشور اوکراین نیز از دیگر تولیدکنندگان این سری از مهمات در جهان به حساب می آید. در حال حاضر این کشور سری مهمات Kvitnyk را در کالیبرهای 152 و 155 میلی متری با برد 20 کیلومتر در اختیار داشته و برای صادرات نیز ارائه می کند.
گلوله GP-1 ساخت چین
گلوله هدایت لیزری Kvitnyk ساخت اوکراین
اکنون که با چهار تولید کننده این مهمات در جهان آشنا شدیم، می توان نقش و اهمیت دستیابی به چنین محصولی را در صنایع دفاعی کشورمان، بهتر متوجه شد. قبل از رفتن به سراغ ویژگی های یک محصول ایرانی، نگاهی به بحث نحوه هدایت و اهمیت این نوع مهمات خواهیم داشت.
گلوله‌های هدایت لیزری چگونه نقطه زنی می‌کنند؟
به صورت خیلی ساده و قبل از ادامه بحث، اشاره ای کوتاه به بحث نحوه هدایت این گلوله ها در میدان نبرد خواهیم داشت. هدف گیری در توپخانه‌های لیزری اینگونه‌است که با استفاده از یک تابنده لیزر که این تابنده میتواند زمینی یا هوایی (استفاده از پرنده های بی سرنشین یا با سرنشین برای هدفگذاری) باشد، پرتو لیزر به هدف تابانده می‌شود و گلوله پس از شلیک، رد لیزر را که بر روی هدف به صورت مخروطی 3 بعدی خواهد بود دنبال کرده و در آن محل اصابت خواهد کرد. این گلوله ها دارای پره های در درون خود هستند که در مرحله مشخصی از پرواز باز شده و به امر هدایت بهتر گلوله تا رسیدن به هدف کمک می کنند.
نمایه کلی از نحوه عملکرد هدایت نیمه فعال لیزری در توپخانه
با توجه به توان بالای پهپادی در کشور ما در شرایط مختلف و اهدافی حتی بیرون از خط دید مستقیم نیروهای پیاده نیز می توان در دسترس گلوله های هدایت لیزری ما باشد. در عین حال عدم نزدیک شدن نیروهای دیده بان هم از لحاظ کاهش نیاز به نیروی انسانی و همچنین کاهش خطر برای نیروهای خودی یک امتیاز بزرگ در میدان نبرد به حساب می آید.
گلوله های هدایت لیزری مشخصا به نسبت گلوله های عادی توپخانه ای گزینه ای گران قیمت تر بوده اما دارای نکات مثبت خود نیز هستند. در زمان استفاده از این مهمات معمولا اولین شلیک برای هر هدف آخرین شلیک بوده و همان یک گلوله برای نابودی هدف کافی است. در شرایط نزدیک بودن نیروهای خودی به نیروهای دشمن یا پنهان شدن دشمن در بین مردم غیر نظامی (که سوابق زیادی از آن در درگیری های اخیر با تروریست ها در منطقه غرب آسیا ثبت شده) داشتن یک همچنین گزینه ای یک نقطه مثبت و اتکا مهم برای نیروهای خودی محسوب می شود.
یا در مواردی مثل هدف قرار دادن یک فرمانده عالی رتبه دشمن، جیپ یا تانک فرماندهی و مواردی که در صورت به خطا رفتن شلیک اول می تواند باعث از دست رفتن هدف اصلی شود باز هم این مهمات از جمله گزینه های راه گشا هستند. در بسیاری از موارد با هدف قراردادن سنگر یا خودروی فرماندهی دشمن در میدان نبرد، خطوط طرف مقابل از هم پاشیده و دشمن یا تسلیم شده و یا پا به فرار گذاشته است. در یک نگاه کلی و بزرگ تر اقتصادی ای بسا شاید در مقایسه یک گلوله هدایت شونده با یک گلوله غیر هدایت شونده تفاوت قیمت بسیار بالا باشد ولی در یک نگاه بزرگ تر ای بسا استفاده از این مهمات گران تر با حذف یک مهره کلیدی دشمن یا متوقف کردن مقاومت دشمن باعث پیروزی خاص و یا کاهش دیگر هزینه های درگیر شود.
جمهوری اسلامی ایران؛ از کراسنوپل اولیه تا مدل جدید و بصیر ایرانی
بحث مهمات هدایت شونده توپخانه در کشور ما به صورت اعلام رسمی به حدود یک دهه قبل و سال 1390 بر می گردد و زمانی که در زمستان این سال از گلوله های هدایت شونده بصیر با برد 20 کیلومتر رونمایی شد. این گلوله در حقیقت یک محصول ایرانی مشابه نسل اولیه گلوله کراسنوپل بود. در سال 1393 و در جریان یک همایش در حوزه مهمات هوشمند، سردار پاکپور به داشتن مهمات سری کراسنوپل این گونه اشاره می کند: "استراتژی‌ها بر مبنای هر بمب یا هر موشک برای یک هدف است و امروز ما شاهدیم که توپهای ما با استفاده از گلوله‌های مثل کراسنوپل که با لیزر هدایت می‌شوند، نقطه‌زن شده‌اند و ما به سمت همین دکترین هرگلوله، بمب یا موشک برای یک هدف حرکت می‌کنیم. "
گلوله هدایت لیزری بصیر
در تیر ماه سال 1398 در یکی از درگیری های با تروریست ها در مرزهای شمالغرب کشور نیز چندین اصابت بسیار دقیق ثبت شد و به نظر اولین استفاده عملیاتی در مرزهای کشور ما از این مهمات به این مورد بر می گیرد.
هدف قراردادن مواضع گروهک تروریستی در شمالغرب کشور توسط گلوله های هدایت لیزری سپاه
در عین حال مهمات نقطه‌زن توپخانه از جمله گزینه های بسیار کارگشا برای نیروهای ایرانی مستقر در سوریه بوده و همان طور که در فیلم زیر مشاهده می‌کنید در چندین مورد اصابت های بسیار دقیقی را بر روی مواضع تروریست‌ها داشته است. نیروهای ارتش سوریه و تیم های آتش روسی نیز در جنگ اخیر در چندین مورد با استفاده از این مهمات ضربات مهلکی را به تجمعات، سنگرها و انبارهای مهمات نیروهای تروریستی وارد کردند.
اما در جریان بازدید اخیر محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، گلوله توپخانه جدیدی دیده شد که در حقیقت مدل جدید سری کراسنوپل به حساب می آید.به نظر می رسد این مدل با 25 کیلومتر برد یکی از برد بلندترین گلوله های هدایت لیزری توپخانه در جهان محسوب می شود و همان طور که در ابتدای متن هم اشاره شد توانایی های ضد زره آن گسترش پیدا کرده است.
امروزه با توجه به توسعه سیستم های دفاع فعال و سخت شدن کار موشک های ضد زره، توسعه این توان در کشور ما می تواند در حقیقت یک کمک مهم در بخش توپخانه و به صورت خاص به بخش ضد زره باشد. پروفایل پروازی حمله از بالای این مهمات کمک می کند تا به نقاط ضعف تانک - حتی در انواع دارای زره های نسل جدید- حمله شده و درصد موفقیت و انهدام هدف را شدیدا افزایش دهد.
گلوله کراسنوپل 2 با رنگ سفید در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی دیده می شود - پوشش روی گلوله و جستجو گر آن برای مقاصد نمایشی برداشته شده است
با این اوصاف، اضافه شدن این گلوله به سازمان رزم نیروهای مسلح ایران می‌توان گفت که سپاه و ارتش در حوزه گلوله‌های هدایت لیزری، در استاندارد و جایگاه یک قدرت جهانی ظاهر می‌شوند و از این پس، کشورمان به عنوان پنجمین کشور تولید کننده گلوله‌های هدایت لیزری در جهان شناخته خواهد شد. طبیعتا می‌توان تصور کرد با کمک کشورمان و دستیابی نیروهای مقاومت به چنین محصول مهم و خاصی، قدرت مقابله با توان زرهی و زمینی دشمنانی چون رژیم صهیونیستی چقدر ارتقاء خواهد یافت؛ ان‌شاء الله.