دکتر فرشید دبیرزاده - پوست و مو
تحریریه زندگی آنلاین : پوست نیز مانند سایر اعضای بدن روند پیری را طی می‌کند. انسان از قدیم‌الایام در پی یافتن علل پیری و راه‌های به تأخیر انداختن آن بوده است. پیر شدن پوست را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: پیری ناشی از افزایش سن، و پیری ناشی از نور آفتاب
پیری ناشی از افزایش سن
باگذشت زمان واکنش‌های بیوشیمیایی متعددی در بدن انسان رخ می‌دهند که به‌تدریج باعث تغییراتی در پوست می‌شوند مثلاً: سلول‌های اپیدرم (لایه سطحی پوست) به‌راحتی نمی‌ریزند و رشته‌های کلاژن و الاستین نیز می‌شکنند. پوست مثل سابق قادر به حفظ رطوبت خود نیست. همچنین قدرت پوست برای مقابله با عفونت‌ها، درک احساسات، و تنظیم دمای بدن کاهش می‌یابد. «دیان ای» که تکثیر سلول‌ها را کنترل می‌کند ممکن است آسیب‌دیده و این تکثیر از کنترل خارج شده، منجر به سرطان گردد.تخریب کلاژن و الاستین و نیروی جاذبه به‌مرور زمان باعث برخی تغییرات مشخص می‌شوند: خطوط ظریف اطراف چشم به وجود می‌آید، خطوط کنار دهان و روی پیشانی عمیق شده و همچنین پوست شل شده، افتادگی پیدا می‌کند. ناخن‌ها هم تدریجاً شکننده‌تر شده و موها نازک می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
پیری ناشی از نور آفتاب
بزرگ‌ترین عامل آسیب‌رسان به پوست، پدیده افزایش سن نیست بلکه نور آفتاب است. طی سالیان و به‌مرورزمان تابش نور خورشید باعث چروک‌های سطحی و عمیق در پوست می‌شود، پوست را شل و متورم کرده رنگ کدر و زردی به آن می‌دهد، ظاهر پوست چرم‌مانند و خشک و گاهی توأم با پوسته ریزی می‌گردد. آفتاب احتمال ایجاد سرطان پوست را هم افزایش می‌دهد. نور آفتاب کلاژن را کاهش می‌دهد و باعث ایجاد و افزایش بعضی خال‌ها و لک‌های پوستی می‌شود. برخی از این تغییرات را در عکس زیر در صورت یک زن میان‌سال مشاهده می‌کنید: چگونه پیری ناشی از افزایش سن را از پیری که در اثر نور آفتاب ایجاد می‌شود، تشخیص دهیم؟ این امر به‌راحتی قابل‌تشخیص است. به خطوط و چین‌وچروک و قوام پوست صورت و پشت دستتان نگاه کنید. حال آن را با قسمتی از پوست که زیاد آفتاب نخورده مانند ناحیه شکم خود مقایسه نمایید. خواهید دید که تفاوت زیاد است.
نور آفتاب چگونه به پوست آسیب می‌زند؟
آسیب ناشی از تابش آفتاب در اثر اشعه فرابنفش موجود در آن ایجاد می‌شود. انواع مختلفی از این اشعه در نور آفتاب وجود دارد که میزان نفوذ آنها در پوست با یکدیگر متفاوت است. طول موج اشعه فرابنفش بین طول موج نور مرئی و اشعه ایکس قرار دارد. اشعه فرابنفشی که از طریق نور خورشید به زمین می‌رسد سه طول موج عمده دارد:
بیشتربخوانید:
اشعه فرابنفش نوع « C»:
کوتاه‌ترین طول موج و بیشترین سطح انرژی را نسبت به دو طول موج دیگر دارد و به همین جهت بیشترین آسیب را نیز به پوست می‌رساند ولی خوشبختانه معمولاً تا حد زیادی قبل از رسیدن به سطح زمین و طی عبور از اتمسفر توسط لایه «ازون» جذب می‌شود. البته در مناطقی مانند استرالیا که این لایه نازک شده احتمال آسیب شدید پوست در اثر این اشعه وجود دارد.
اشعه فرابنفش نوع « B »:
طول موج کمتری نسبت به نوع «سی» داشته و انرژی آن کمتراست و لذا آسیب کمتری هم به پوست واردمی کند. این اشعه به اپیدرم نفوذ می‌کند و آثار آن به شکل آفتاب‌سوختگی قابل مشاهده است. هرقدر که تعداد دفعات آفتاب‌سوختگی بیشتر باشد، احتمال ایجاد سرطان پوست افزایش می‌یابد. اشعه فرابنفش نوع «بی» باعث نوعی موتاسیون ژنتیکی می‌گردد و به دنبال آن سلول‌ها دچار رشد بی‌رویه شده و منجر به بروز سرطان می‌شود. در بیش از 90 درصد سرطان‌های سلول اسکواموس این موتاسیون وجود دارد.
اشعه فرابنفش نوع « E »:
بیشترین طول موج را داشته و در پیری ناشی از نور آفتاب و همچنین ایجاد سرطان پوست نقش دارند. این اشعه به علت طول موج طویل ترخود، در درم (لایه عمقی پوست) بیشتر نفوذ می‌کند. فقط 10 درصد اشعه فرابنفش نوع «بی» به درم می‌رسد ولی این میزان در مورد نوع «ای» 50 درصد است. میزان اشعه فرابنفش «ای» در نوری که از خورشید به زمین می‌رسد، ده برابر اشعه فرابنفش نوع «بی» است. همه این حقایق نشان می‌دهد که تا چه حد اجتناب از نور آفتاب و استفاده از لباس مناسب، کلاه لبه‌دار، دستکش، و مواد ضد آفتاب در پیشگیری از پیر شدن زودرس پوست و بیماری‌ها و بدخیمی‌های آن اهمیت دارد.
