دکترحمیدرضا اکبری گیلانی
در دو گروه از مردان نابارور، درمان دارویی کاربرد دارد.
گروه اول: ناباروری با علت ناشناخته (ناباروری ایدیوپاتیک). در 25 درصد مردان نابارور، علت ناباروری با وجود بررسی بالینی و آزمایشگاهی و تصویربرداری توسط پزشک شناخته نمی شود. به این حالت ناباروری بدون علت قابل تشخیص یا ناباروری ایدیوپاتیک می‌گویند. در این افراد می‌توان از درمان‌های دارویی ناباروری کمک گرفت.
گروه دوم: افرادی که علت ناباروری در آنها تا حد زیادی مشخص است ولی درمان مشکل اصلی عامل ناباروری امکان‌پذیر نیست. به عنوان مثال در فردی که به علت ابتلا به اوریون در سنین نوجوانی دچار کوچک شدن بیضه شده است اقدام خاصی برای رشد بیضه قابل انجام نیست. با این وجود استفاده از درمان دارویی تا حدی وضعیت اسپرم‌ها را بهبود می‌بخشد.
در افرادی که دچار کوچک شدن بیضه‌ها در اثر مصرف طولانی مدت داروهای هورمونی نیروزا شده‌اند، برای طبیعی شدن بیضه‌ها نمی‌توان کاری کرد ولی تجویز مداوم هورمون‌های مردانه، با بهبود تعداد و کیفیت اسپرم همراه می‌شود. با توجه به اینکه این درمان‌ها در افراد مختلف نتایج متفاوتی می‌دهد، بعد از شروع درمان، میزان پاسخ به درمان با آزمایش اسپرم چک می‌شود. در صورت عدم پاسخ مناسب به درمان در آزمایش اسپرم، درمان متوقف شده و استفاده از درمان‌های کمکی ناباروری مثل آی یو ای و آی وی اف توصیه می‌شود.
کلومیفن سیترات
این داروی صنعتی خاصیت ضد استروژنی (ضد هورمون زنانه استروژن) دارد و با اثر بر غده هیپوفیزمردان باعث افزایش هورمون‌های این غده و در نهایت تحریک تولید اسپرم توسط بیضه‌ها می‌شود. تاثیر عمده این دارو بر تعداد اسپرم است و بر حرکت اسپرم‌ها تاثیر ندارد. نحوه مصرف این دارو به صورت روزانه است و میزان هورمون‌های هیپوفیزی خون و میزان تستوسترون خون 4 هفته بعد باید چک شود.
در صورتی که تستوسترون خون بیش از حد نرمال مردانه شده باشد، کیفیت اسپرم‌ها کاهش می‌یابد و باید میزان کلومیفن مصرفی کمتر شود. آزمایش اسپرم سه ماه بعد از شروع دارو چک می‌شود و در صورت بهبود اسپرم‌ها، درمان ادامه می‌یابد. در صورت بهبود نیافتن وضعیت اسپرم‌ها بعد از شش ماه، درمان ناموفق تلقی شده و متوقف می‌شود.
تاموکسیفن
تاموکسیفن درمان کمکی سرطان پستان متاستاتیک است که به علت خاصیت ضد استروژنی آن که همانند کلومیفن عمل می‌کند در درمان ناباروری مردان کاربرد دارد. همانند کلومیفن، 4 هفته بعد از شروع دارو سطح هورمون‌های هیپوفیزی و تستوسترون خون چک می‌شود و با توجه به نتیجه آزمایش میزان دارو تغییر داده می‌شود. سه ماه بعد آزمایش اسپرم چک خواهد شد. درصورت بهبود آزمایش اسپرم درمان تا حصول باروری ادامه می‌یابد و در صورت عدم بهبود اسپرم‌ها در آزمایش شش ماه بعد از شروع درمان، دارو قطع می‌شود.
کالیکرئین
کالیکرئین آنزیم تولید شده در لوزالمعده است که باعث تبدیل کینینوژن به کینین می‌شود. در مطالعاتی بهبود تعداد و حرکت اسپرم‌ها با کالیکرئین دیده شده است.
آنتی‌اکسیدان‌ها
آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل ویتامین E، ویتامین C، ویتامین A، آلوپورینولو گلوتاتیون با کاهش رادیکال‌های آزاد اکسیژن در بیضه‌ها باعث بهبود کیفیت اسپرم‌ها می‌شوند.
هورمون رشد
باغث افزایش فاکتوررشد شبیه انسولین یک می‌شود و تعداد و حرکت اسپرم‌ها را افزایش می‌دهد.
تستوسترون
در افرادی که سطح خونی تستوسترون پایین باشد، تجویز به اندازه و مناسب تستوسترون باعث بهبود اسپرم سازی می‌شود. باید توجه داشت که افزایش بیش از حد نرمال تستوسترون خون، تاثیر منفی بر تعداد و حرکت اسپرم خواهد داشت و باید از آن اجتناب شود.
هورمون‌های هیپوفیزی (گونادوتروپین‌ها)
در صورتی که سطح خونی هورمون‌های هیپوفیزی در فرد نابارور پایین باشد، تجویز مناسب و به موقع این هورمون‌ها که به صورت تزریقی می‌باشند باعث بهبود اسپرم‌سازی می‌شود. یادآوری می‌کنیم که در صورت طبیعی بودن این هورمون‌ها، تجویز بیش از حد آنها تاثیر معکوس بر اسپرم سازی خواهد داشت. لذا شروع این دارو‌ها با چک آزمایش میزان گونادوتروپین‌ها و تستوسترون خون قبل و حین درمان باید باشد.
پنتوکسی فیلین
باعث بهبود حرکت اسپرم‌ها می‌شود.
روی
ترشحات پروستات سرشار از فلز روی است و در مردان با کمبود روی تجویز این ماده باعث بهبود اسپرماتوژنز می‌شود. ولی دیده شده که افزایش بیش از حد روی تاثیر منفی بر اسپرم سازی خواهد داشت. لذا در میزان مصرف آن احتیاط شود.
ایندومتاسین
در برخی مطالعات تجویز ایندومتاسین باعث بهبود اسپرماتوژنز در برخی بیماران می‌شود.
کورتیکواستروئید
در برخی مطالعات تجویز با دوز پایین کورتون باعث بهبود حرکت اسپرم‌ها شده است.
