فرارو: بیماری‌های مقاربتی یا منتقله جنسی از آن دسته بیماری‌هاست که در هنگام مقاربت جنسی با فرد آلوده به دیگران منتقل می‌شود. استفاده از سرنگ‌های آلوده و شیردهی مادر مبتلا از دیگر عوامل انتقال بیماری‌های آمیزشی است.
اصطلاح بیماری‌های منتقله جنسی یا sexually transmitted disease (STD) به دسته‌ای از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که هنگام مقاربت جنسی از فرد آلوده به فرد دیگر منتقل می‌شود. داشتن رابطه جنسی از طربق واژن، مقعد یا دهان با فرد مبتلا به یکی از این بیماری‌ها شما را نیز در خطر ابتلا قرار می‌دهد.
رابطه جنسی تنها راه انتقال این دسته از بیماری‌ها نیست. بسته به نوع بیماری استفاده از سرنگ‌های آلوده و شیردهی مادر مبتلا نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری‌های آمیزشی شود.
بیشتر بخوانید:
نشانه‌های بیماری‌های مقاربتی در مردان چیست؟
در برخی موارد این بیماری‌ها علائم خاصی ندارند؛ اما شایع‌ترین نشانه‌ها در مراحل پیشرفته بیماری عبارت‌اند از:
- درد یا احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
- زخم‌ها، بثورات یا برآمدگی‌ها روی آلت تناسلی، بیضه‌ها، مقعد، باسن، ران، داخل یا اطراف دهان
- ترشحات غیر معمول یا خونریزی از آلت تناسلی
- احساس درد یا متورم شدن بیضه‌ها
نشانه‌های بیماری‌های مقاربتی در زنان چیست؟
همانند بیماری‌های منتقله جنسی در مردان، در زنان نیز نشانه‌هایی که با پیشرفت بیماری خودنمایی می‌کنند، عبارت‌اند از:
- درد یا احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
- زخم‌ها، بثورات و برآمدگی‌های غیر معمول در اطراف واژن
- ترشحات یا خونریزی‌های غیر معمول از واژن
- خارش داخل یا اطراف واژن
شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی کدام‌اند؟
1) کلامیدیا (Chlamydia)
عفونت کلامیدیا که ناشی از یک باکتری به همین نام است، بنابر گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها شایع‌ترین بیماری STD در بین آمریکایی‌هاست. در بیشتر موارد تا پیشرفت بیماری علائم خاصی وجود ندارد و شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- درد یا احساس ناراحتی هنگام مقاربت یا ادرار کردن
- ترشحات زرد یا سبز رنگ خارج شده از آلت تناسلی مرد یا زن
- درد در قسمت پایینی شکم
در صورت درمان نشدن این بیماری می‌تواند به ناباروری، عفونت مجاری ادرار، غدد پروستات و یا بیضه‌ها و همچنین بیماری التهابی لگن یا PID منتهی شود.
در صورتی که مادر باردار مبتلا به عفونت کلامیدیا درمان نشود، می‌تواند بیماری را به فرزند خود هنگام زایمان منتقل کند و کودک متولد شده از بیماری‌هایی همچون پنومونی، کوری یا عفونت گوش رنج خواهد برد.
آنتی بیوتیک‌ها به‌راحتی قادر به از بین بردن عفونت و باکتری کلامیدیا هستند.
بیشتربخوانید:
2) ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
این ویروس می‌تواند از طریق تماس پوستی فرد آلوده و یا تماس جنسی به شریک جنسی منتقل شود. سویه‌های مختلفی از ویروس وجود دارد که برخی از آنها خطرناک‌تر هستند. شایع‌ترین علامت HPV بروز زگیل بر روی دستگاه تناسلی، دهان یا گلو است.
برخی سویه‌های این ویروس همانند HPV-16 و HPV-18 می‌توانند پس‌زمینه را برای بروز سرطان‌های زیر مهیا کنند:
- سرطان دهان
- سرطان دهانه رحم (عامل 70 درصد سرطان‌های دهانه رحم ویروس پاپیلوما است)
- سرطان مهبل
- سرطان آلت مردانه
- سرطان رکتال یا مقعد
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. با این حال واکسن HPV با نام گارداسیلکه کارآزمایی‌های بالینی را طی کرده است، کاربرد فراوانی در جلوگیری از ابتلا دارد.
3) سیفلیس (Syphilis)
این بیماری یکی دیگر از بیماری‌های منتقله جنسی باکتریایی است و معمولاً در مراحل ابتدایی نشانه‌هایی را ظاهر نمی‌کند. اولین علامت از این بیماری زخم‌های کوچک به نام شانکروئید (Chancroid) روی آلت تناسلی، مقعد یا دهان است. این زخم‌ها بدون درد هستند؛ اما منبع عفونت به شمار می‌روند. آنتی بیوتیک‌ها به‌راحتی سیفلیس را از بین می‌برند، به شرطی که بیماری در مراحل ابتدایی شناسایی شود. سیفلیس مادرزادی در کودکان تازه متولد شده به‌شدت خطرناک و کشنده است. همین امر اهمیت کنترل مادران باردار نسبت به بیماری‌های مقاربتی همانند سیفلیس را بیش از پیش آشکار می‌کند.
نشانه‌های بعدی سیفلیس عبارت‌اند از:
- راش پوستی
- تب
- خستگی
- سر درد
- درد مفاصل
- کاهش وزن
- ریزش مو
در صورت درمان نشدن این بیماری برخی علائم جدی را به دنبال خواهد داشت:
- از دست دادن بینایی و شنوایی
- از دست دادن حافظه
- بیماری‌های ذهنی
- عفونت‌های مغزی و طناب نخاعی
- بیماری‌های قلبی
4) بیماری ایدز (AIDS)
در سال 2016 مشخص شد که 37 میلیون نفر در سراسر دنیا با ویروس HIV زندگی می‌کنند که از این مقدار 2 میلیون نفر به کودکان زیر 15 سال اختصاص داشت. ویروس HIV با تخریب سربازان سیستم ایمنی یعنی سلول‌های دفاعی لنفوسیت T بدن را آماده ابتلا به انواع عفونت‌های ویروسی، باکتریال، قارچی و برخی سرطان‌ها می‌کند. درصورتی که این ویروس کنترل نشود و درمان‌های لازم اتخاذ نگردد، بدن وارد فاز سوم بیماری یعنی ایدز می‌شود. با روش‌های درمانی امروزی بسیاری از افراد با ویروس HIV زندگی می‌کنند؛ اما به مرحله ایدز نمی‌رسند.
بیشتر بخوانید:
در مراحل ابتدایی بیماری، تظاهرات بسیار شبیه یک آنفولانزای ساده است و موارد زیر قابل مشاهده است:
- تب و لرز
- تورم غدد لنفی
- گلو درد
- سر درد
- آبریزش
- راش پوستی
پس از حدود یک ماه این علائم ناپدید می‌شوند. اما بدن هنوز حامل ویروس است و ممکن است نشانه‌های جدی‌تر پس از سال‌ها آشکار شود. هنوز درمان قطعی برای این بیماری آمیزشی به اثبات نرسیده است و روش‌های درمانی بر پایه مدیریت تهاجم ویروس باعث تاخیر در بروز فاز ایدز می‌شود. علاوه‌بر این درمان‌های رایج امروزی نرخ انتقال این ویروس به شریک جنسی را کاهش می‌دهند. این درمان‌ها سطح مقادیر ویروس را به کمترین حد ممکن می‌رسانند و از این طریق امکان انتقال ویروس طی مقاربت به حداقل می‌رسد.
در صورتی که تست‌های آزمایشگاهی تشخیص HIV انجام نشود، شاید شخص تا چندین سال به وجود ویروس در بدن خود پی نبرد. طبق مطالعات انجام شده، تمامی افراد بین 13-64 سال حداقل باید یک بار تست‌های تشخیصی این ویروس را داده باشند. این مقدار برای افراد در معرض خطر همانند پرسنل بهداشتی درمانی به انجام تست به صورت سالانه حتی بدون وجود علائم می‌رسد. شایع‌ترین راه انتقال ویروس HIV از طریق تماس جنسی واژینال یا مقعدی فرد آلوده بدون استفاده از کاندوم است. استفاده از کاندوم در طی تمام مقاربت‌های جنسی برای این افراد ضروری است. این نکته حائز اهمیت است که حتی مایعی که قبل از انزال نیز از فرد خارج می‌شود، حاوی ویروس است و قابلیت انتقال عفونت را دارد.
5) سوزاک (Gonorrhea)
این بیماری توسط یک باکتری به نام نایسریا گنوره‌آ ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نشانه‌های بروز بیماری عبارت‌اند از:
- ترشحات سفید، زرد و یا سبز رنگ خارج شده از آلت تناسلی
- درد و احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
- تکرر ادرار بیش از حد نرمال
- خارش اطراف ناحیه تناسلی
- گلو درد
در صورت درمان نشدن سوزاک می‌تواند به ناباروری و سرطان‌های مجاری ادرار منتهی شود. این باکتری هنگام زایمان می‌تواند از مادر آلوده به نوزاد منتقل شود.
6) تریکومونازیس (Trichomoniasis)
یکی دیگر از بیماری‌های مقابتی جنسی با انگلی به نام تریکوموناس و از طریق تماس جنسی ایجاد می‌شود. در هنگام پیشرفت بیماری برخی علائم زیر بروز پیدا می‌کند:
- ترشحات غیر معمول از آلت تناسلی
- سوزش و خارش اطراف ناحیه تناسلی
- درد و احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
- تکرر ادرار
- هرپس
7) هرپس تناسلی (Genital Herpes)
هرپس نام اختصاری یک ویروس بنام ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است. دو سویه از ویروس بنام‌های HSV تیپ یک و دو وجود دارد و هر دو از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند. هرپس یکی از شایع‌ترین بیماری‌های منتقله جنسی است. طبق گزارشات انجمن مبارزه و پیشگیری از بیماری‌ها از هر 6 نفر فرد بین 14-49 سال یک نفر به بیماری هرپس تناسلی مبتلا است. هرپس در مراحل اولیه باعث بروز زخم‌ها و تاول‌های دهانی می‌شود که به هرپس دهانی معروف است و در این مرحله ویروس از طریق رابطه‌ی جنسی دهانی (اورال) امکان انتقال دارد.
هرپس در هنگام بارداری به جنین داخل رحم و یا هنگام زایمان منتقل می‌شود و باعث ایجاد فرم هرپس مادرزادی در کودک که بسیار خطرناک است خواهد شد. درمان‌های رایج برای هرپس مبتنی بر کاهش نرخ شیوع و تسکین علائم و درد‌های آن است و می‌تواند احتمال انتقال در حین رابطه‌ی جنسی را کاهش دهد.
8) هپاتیت B (Hepatitis)
هپاتیت B ویروس پنهانی است که آسیب شدیدی به کبد وارد می‌کند. این ویروس از طریق تماس با خون و مایعات دیگر بدن فرد آلوده گسترش می‌یابد. افراد سالم از طریق رابطه جنسی، استفاده از سوزن مشترک و در هنگام تولد و نیز تیغ و ماشین اصلاح و مسواک مشترک می‌توانند آلوده شوند. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما دارو‌ها می‌توانند ویروس را تحت کنترل نگه دارند. واکسن موثری برای پیشگیری از هپاتیت B وجود دارد که از فرد در مقابل ابتلا به این بیماری محافظت می‌نماید.
فرد در عفونت حاد ممکن است دچار تهوع، دل درد، تیرگی ادرار، خستگی و زردی پوست یا چشم‌ها شود. عفونت مزمن ممکن است منجر به سیروز کبد و سرطان کبد شود. بسیاری از افراد سال‌ها بدون علامت هستند.
بیماری‌های منتقله جنسی قابل درمان
- کلامیدیا
- سیفلیس
- سوزاک
- تریکوموناس
بارداری و بیماری‌های آمیزشی
تمام بیماری‌های مقاربتی از مادر آلوده و باردار به فرزند منتقل می‌شود. این انتقال یا هنگام زایمان و یا هنگام شیردهی رخ می‌دهد. به همین دلیل انجام تست بیماری‌های مقاربتی قبل و یا در حین بارداری حتی بدون علائم برای مادران بسیار ضروری است.
اگر در هنگام بارداری متوجه وجود یکی از بیماری‌های مقاربتی شده‌اید، پزشک برای شما دارو‌های آنتی وایرال و آنتی باکتریال تجویز خواهد کرد. در این مواقع زایمان به روش سزارین برای به حداقل رساندن احتمال انتقال عوامل عفونی به نوزاد توصیه می‌شود.
جلوگیری از بروز بیماری‌های آمیزشی
اجتناب از تماس جنسی با فرد آلوده امن‌ترین راه برای جلوگیری ابتلا به این بیماری‌ها است.
در صورت مقاربت با فرد آلوده استفاده از کاندوم ضرورت دارد.
استفاده از کاندوم می‌تواند بهترین روش برای جلوگیری از انتقال عوامل ایجاد کننده بیماری از طریق مایع منی یا خون باشد.
همانطور که گفته شد، برخی بیماری‌های مقاربتی از طریق تماس پوستی منتقل می‌شوند، در این موارد برای کاهش احتمال انتقال پوشش‌دهی کاندوم در قسمت‌هایی از آلت تناسلی که دارای زخم و عفونت است، اهمیت بسیار دارد.
در پایان همواره باید این نکته مهم را به یاد داشت که تغییر در رفتار‌های جنسی مشکل است. رفتار‌های جنسی با فرهنگ هر منطقه شکل می‌گیرد و با مذهب تاثیر می‌پذیرد. تغییر در رفتار‌های جنسی به دلیل آنکه موضوع بسیار شخصی وعمیقاً ریشه‌دار است، دشوار خواهد بود. استفاده از دارو‌ها ازجمله الکل توانایی افراد را برای تصمیم‌گیری خوب و عاقلانه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و آلودگی به ویروس ایدز مختل می‌کند.
این موضوع را باید مورد توجه قرار داد که بحث در مورد روابط جنسی ساده و آسان نیست. افراد ممکن است از سوال کردن در مورد اطلاعاتی که نیاز دارند، خجالت بکشند و برای درمان دیر مراجعه کنند و به‌خصوص از دادن مشخصات شرکای جنسی خود ابا داشته باشند.
نکته بسیار مهم این است که بیشتر بیماران به‌خصوص خانم‌ها بدون علامت هستند. افراد مبتلا به بیماری‌های آمیزشی ممکن است علامتی نداشته باشند و کاملاً سالم به نظر آیند و بیماری را منتشر کنند و این امر مشکلات فراوانی در راه کنترل و جلوگیری از این بیماری‌ها فراهم می‌آورد. امید است با افزایش دانش جنسی در بین افراد و آموزش‌های مراقبت از خود نسبت به رفتار‌های پر خطر به‌خصوص برای دختران و پسران در سنین بلوغ نرخ بروز و شیوع این بیماری‌ها کاهش یافته و شاهد ارتقای سلامت جنسی در جامعه باشیم.
