علیرضا فرساد نعیمی
شاید تا کنون این مساله برای شما یا اطرافیانتان پیش آمده باشد که با انجام یک آزمایش خون، پزشک متخصص بر اساس نتیجه آن درخواست سونوگرافی از کبد کرده و در نهایت تشخیص بیماری به نام کبد چرب داده باشد و این سوال در ذهن شما شکل گیرد که چرا با اینکه به‌ظاهر مشکل خاصی وجود نداشت، اما اکنون کبد درگیر این بیماری است.
تجمع چربی در کبد
کبدچرب غیرالکلی (NAFLD) به تجمع چربی در کبد به میزان بیش از 5-10 درصد وزن آن اطلاق می‌گردد و شامل طیف وسیعی از بیماری‌های کبدی، از استئاتوز ساده تا سیروز کبدی و سرطان کبد می‌باشد.
شیوع کبد چرب در دنیای امروز با تغییر شیوه زندگی و الگوی تغذیه به سرعت رو به گسترش است و اکثر مبتلایان به آن (45 – 100 درصد) در زمان تشخیص، علائم بالینی خاصی ندارند و عمدتاً بیماری با تست‌های عملکرد کبدی غیر‌طبیعی، به‌طور تصادفی تشخیص داده شده و با انجام سونوگرافی کبد تایید می‌‌شود، از این‌رو گاهی آن را بیماری خاموش نیز می‌نامند.
آمار دقیقی از شیوع کبد چرب غیرالکلی در جوامع مختلف وجود ندارد؛ اما برخی گزارش‌ها حاکی از این است که شایع‌ترین بیماری کبدی در ایران مشابه با جوامع غربی می‌باشد و بویژه اینکه شیوع آن در افراد چاق حتی ممکن است به 5/57 % - 74 نیز برسد.
ابتلا به چاقی، دیابت، افزایش قندخون و کاهش شدید وزن در کوتاه مدت (به ویژه در افرادی که قبلا دچار چاقی مفرط بوده‌اند) از علائم خطری هستند که پزشک را مشکوک به ابتلا به کبد چرب غیرالکلی به شکل تشخیص داده نشده میکند. لذا با توجه به افزایش شیوع اضافه‌وزن و چاقی در جوامع، کبد چرب غیرالکلی نیز به‌عنوان یک مشکل بهداشت عمومی مهم مطرح‌است.
درمان
افزایش فعالیت بدنی: فعالیت بدنی (ورزش‌های هوازی) در سندروم متابولیک، دیابت نوع2، چاقی، اختلال لیپیدی و مقاومت انسولینی که همگی از عوامل خطر کبد چرب غیرالکلی می‌باشند، مفید است. ورزش به‌طور مطلوبی چاقی شکمی را کاهش می‌دهد، اما از اتلاف توده عضلانی جلوگیری میکند.
در بسیاری از مطالعات، تأثیر ورزش به صورت پیاده‌روی تند یا ورزش‌های هوازی به همراه رژیم غذایی مورد بررسی قرار گرفته و در اغلب آنها کاهش وزن و بهبود سطوح آنزیمی گزارش شده است.
درمان دارویی: درمان‌هایی با هدف مهار مسیر‌های منجر شونده به کبد چرب، مانند استفاده از داروهای افزاینده حساسیت-انسولینی، آنتی‌اکسیدان‌ها، عوامل ضد‌التهابی، پری یا پروبیوتیک‌ها پیشنهاد شده است اما بایستی برای درمان بالینی روتین بکار گرفته نشود.
جراحی: در افراد با چاقی مفرط، شرایط خاص و با تشخیص پزشک، بهترین شیوه درمانی، جراحی چاقی است. این شیوه با ایجاد 61 درصد کاهش‌وزن، موفق و ایمن بوده، ولی باید با راهکار‌های مناسب برای حفظ وزن کاسته‌شده از پیامد‌های آن جلوگیری شود.
رژیم‌درمانی: سالم غذا خوردن علاوه بر تأثیر بر کبد چرب، می‌تواند اثرات سودمندی در پیشگیری از دیابت، بیماری قلبی-عروقی و سایر بیماری‌های مزمن مرتبط با تغذیه داشته باشد.
بررسی‌های اولیه نشان داده‌اند که کاهش‌وزن تا 10درصد وزن بدن می‌تواند آزمایش‌‌های کبدی را طبیعی کند، اما یافته‌های اخیر نشان داده‌اند که حتی تغییرات کمتر در وزن بدن (5/0- 3 کیلوگرم) می‌تواند موجب بهبود فعالیت التهابی، تخریب کبدی و یا بازگشت مقاومت انسولینی شود.
در مجموع، محدودیت انرژی دریافتی، رژیم دارای چربی‌های اشباع کمتر و نسبتاً غنی ازچربی‌های غیر‌اشباع و محدود از نظر کربوهیدرات‌های زود‌جذب (شاخص گلیسمی پایین) و برعکس، مقدار بیشتر از کربوهیدرات‌های با سرعت جذب کمتر (به خصوص آنهایی که سرشار از فیبر رژیمی هستند) توصیه می‌گردد.
عوامل خطر
سن وجنس: کبد چرب غیرالکلی می‌تواند در هر سن و نژادی بروز کند، اما در کل افزایش سن با افزایش شیوع آن مرتبط است.
چاقی: هر چند این بیماری می‌تواند در افراد غیر‌چاق نیز بروز کند، اغلب در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق رخ می‌دهد. با توجه به اینکه توزیع چربی مهم‌تر از کل توده چربی است، لذا ارتباط مستقیمی بین چربی شکمی و محتوای لیپید کبدی، در چاقی‌شکمی مطرح است.
اختلالات لیپیدی: افزایش تری‌گلیسیرید خون، در 20 تا 81 درصد این بیماران گزارش‌شده و مستقل از چاقی و ترکیب هیپرلیپیدمی شایعی با کبد چرب غیرالکلی مرتبط است. اما سطوح پایین کلسترول HDL و نیز مقاومت انسولینی همراه با آن، خطر کبد چرب غیرالکلی را دو برابر میکند.
برای خواندن بخش دوم- جگرت را دریاب- اینجا کلیک کنید.
