مینا کلاهدوز محمدی؛ کارشناس ارشد زیست شناسی سلولی مولکولی
سرطان دهان چهارمین سرطان شایع آقایان و ششمین سرطان شایع در میان خانم‌‌ها است. نسبت ابتلای مردان به سرطان دهان، سه برابر زنان است و بیشتر پس از 40 سالگی رخ میدهد. سرطان دهان گرچه بسیار نادر است ولی می‌‌تواند نیمی از صورت را از بین ببرد و گاهی برای نجات جان بیماران لازم است فک پایین از بدن جدا شود.
الفبای سرطان دهان
سرطان دهان رشد سلولهای بدخیم در دهان یا زبان است. سرطان دهان ممکن است لب‌ها، کام، زبان، غشاهای درونی لب یا گونه، یا ناحیه لوزه‌ها را درگیر سازد.
ریشه‌‌های این سرطان
استعمال دخانیات (توتون، سیگار، پیپ، ناس، تنباکو)، نوشیدن مشروبات الکلی، کمبود آهن و ویتامین‌ها، سیفلیس، عفونت قارچی دهان، ویروس، روکش دندان، دندان‌های مصنوعی، بریج‌‌های دندانی و علل ناشناخته دیگر از جمله دلایل ایجاد سرطان دهان هستند. در برخی از نقاط دنیا و حتی در کشور خودمان مردم عادت دارند تنباکو را بجوند و یا سیگار را برعکس دود کنند. همه این موارد احتمال سرطان دهان را افزایش می‌‌دهند.
علایم
1- گلودرد که بهبود پیدا نمی‌کند 2- ورم یا کلفتی پوست دیواره دهان 3- لکه‌های سفید و قرمز در داخل دهان 4- دندان‌های شل و لق شده 5- خوب جا نیفتادن دندان‌های مصنوعی 6- درد در قسمت‌های مختلف دهان از جمله زبان 7- درد و سفت شدن فک 8- سختی یا احساس درد به هنگام جویدن یا فرو بردن غذا
9- احساس این که چیزی در گلو گیر کرده است. در صورت ادامه علایم به بیش از 2هفته به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری
راه جلوگیری ثابت شده‌ای وجود ندارد، اما می‌توانید خطر بروز این بیماری را با رعایت چند نکته کاهش دهید.
1- استعمال نکردن تنباکو: دود کردن یا جویدن این ماده، سلولهای دهان را در معرض ماده شیمیایی خطرناک و سرطان زا قرار میدهد.
2- مصرف میوه و سبزی متنوع را افزایش دهید: ویتامین‌ها و آنتی اکسیدان‌های موجود در میوه و سبزی در کاهش این نوع سرطان موثر است.
3- قرار نگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید؛ از کرم‌های ضدآفتاب روی لب استفاده شود.
درمان سرطان دهان و عوارض آن
انتخاب روش درمان سرطان دهان بعد از تشخیص بیماری بر اساس محل تومور و گسترش آن و وضعیت عمومی بیماری صورت می‌گیرد. پرتو درمانی، جراحی یا ترکیبی از هر دو، از مراحل اولیه درمان سرطان دهان هستند. پرتو درمانی باعث صدمه به سلولهای سرطانی می‌شود، ولی اثر کمی بر بافت‌های سالم اطراف دارد.
از اشعه گاما که سر چشمه آن یک ایزوتوپ رادیواکتیو می‌باشد یا اشعه X که توسط یک دستگاه اشعه X با ولتاژ بالا ایجاد می‌شود، برای درمان سرطان دهان و تومورهای بزرگ استفاده می‌گردد. وقتی که تومور محدود به زبان یا کف دهان باشد، می‌توان مقادیر کم مواد رادیواکتیو را در این نقاط کاشت. پرتو درمانی در افراد مختلف واکنش‌های گوناگون ایجاد می‌کند.
این عوارض و سایر مشکلات ایجاد شده، معمولاً با تغذیه خوب، استراحت و شستشوی دهان بهبود می‌یابند. از طرفی پرتو درمانی احتمال تخریب دندان‌ها را افزایش میدهد، از این رو بهداشت دهان و مراقبت دندان پزشکی اهمیت ویژه‌ای دارد. شیمی درمانی نیز تأثیرات مشخص و واضح بر روی مخاط دهان و دندان‌ها دارد.
به دلیل جلوگیری از بروز این مشکلات و یا کاهش میزان صدمات وارد به دهان و دندان، دندان پزشک و سرطان شناس باید پیش و در حین درمان، با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند. در طی مدت زمانی که فرد تحت شیمی درمانی سرطان ناحیه سر و گردن است، باید دندان‌های خود را دست کم دوبار در روز با احتیاط مسواک بزند.
به دلیل اینکه بروز عفونت‌های دهانی ممکن است سبب ایجاد گرفتاری جدی برای فرد شود، در صورت بروز این عفونت‌ها باید بلافاصله به دندان‌پزشک و یا پزشک مراجعه شود. جراحی روشی دیگر جهت درمان سرطان دهان می‌باشد. وقتی که جراحی صورت می‌گیرد، معمولاً غدد لنفاوی اطراف آن نیز برداشته میشوند تا درگیری این غدد در اثر سلولهای سرطانی بررسی گردد.
بیمارانی که در مراحل پیشرفته‌تر بیماری درمان میشوند، ممکن است دچار اختلال در تکلم، بلع، جویدن یا تغییر شکل صورت شوند که با جراحی پلاستیک می‌توان این تغییر شکل را اصلاح کرد. با کشف زودرس سرطان‌ها نیاز به جراحی‌های وسیع نیز کاهش می‌یابد.
آووکادو علیه سرطان دهان
محققان آمریکایی مواد مغذی خاصی را در آووکادو یافته‌اند که به مهار سلولهای سرطانی دهان کمک می‌کند. مواد شیمیایی گیاهی استخراج شده از آووکادو راه‌های سیگنال دهنده چندگانه را مورد هدف قرار داده و میزان اکسیژن واکنش‌گر داخل سلول‌ها را افزایش داده به این ترتیب به مرگ لایه‌های سلولی پیش‌سرطانی منجر میشوند، در حالی که به سلولهای سالم آسیبی نمی‌‌رسانند.
آووکادو سرشار از آنتی‌‌اکسیدان‌‌ها و موادمغذی گیاهی مفید شامل ویتامین C، فولات، ویتامین E ، فیبر و چربی‌های غیراشباع است.
