دکتر مهرداد اخوان بهبهانی؛ پزشک عمومی
حجامت اصطلاحا به روشی ازخونگیری اطلاق می‌شود که جهت درمان بعضی از بیماری‌ها بکار می‌رود.برای انجام اینکار کافیست پس از معاینه و گرفتن شرح حال، موضعی را که برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی کنید و سپس با وسیله‌ای با نام لیوان حجامت که معمولا به صورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چنددقیقه ناحیه مذکور را بادکش نمایید.
بعد از اینکار نوبت ایجاد خراشهای سطحی است که با کمک یک تیغ بیستوری در موضع، ایجاد می‌شود. تا اینجا مراحل کلاسیک حجامت است که کار چندان دشواری نیست، منتها ظرایفی هم وجود دارد و آن تعداد، زمان و موضع حجامت است که با توجه به نوع بیماری، وضعیت جسمانی و وضعیت عروقی فرد توسط پزشک معالج مشخص می‌شود.پزشکان غالبا ترجیح می‌دهند از هر بیمار بین سه تا پنج مرحله خونگیری کنند که در مجموع حدود بیست دقیقه طول می‌کشد.حجم خون گرفته شده نیز هربار به طور متوسط بین پنجاه تا هفتاد میلی‌لیتر می‌باشد.
حجامت در ایران
حجامت در ایران باستان بی‌شباهت با سایر کشورها و خصوصا یونانی‌ها نیست، البته جای هیچگونه تعجبی نیست که برخی ادعا می‌کنند طبابت در ایران وامدار اطباء حاذق یونان است چرا که اغلب آثار به جا مانده از فرهنگ و تمدن ایران یا هنوز در خاک مدفون است و دست مهربان باستان‌شناسان دلسوز و متعهد را می‌طلبد یا توسط اسکندر مقدونی‌های متعدد روزگار به غارت و یغما رفته است.از اوایل قرن بیستم تا کنون، حجامت عمدتا از سوی مراکز موسوم به درمانهای طبیعی در آلمان و سایر کشورهای اروپایی انجام می‌شود.
مکانیسم اثر حجامت
حال سوال اصلی اینجاست که حجامت چگونه اثر می‌کند؟ به عبارت ساده‌تر خون گرفته شده توسط حجامت چه تفاوت مهمی با خونگیری عادی دارد که منجر به تاثیرات درمانی حجامت می‌شود؟
البته تحقیقات انجام شده بر روی میزان اثر بخشی حجامت، بیشتر جنبه آماری داشته و کمتر در زمینه مولکولی بوده است. پروفسور یوکاسالونن سوئدی که مدتها روی این موضوع کار می‌کرد، چندی پیش اعلان کرد:
«سیستم لنفاوی - وریدی و مویرگی واقع در بین دو کتف، به نحو خاصی تعبیه شده است که سموم خون، ذرات سنگین و ماکرو المانهای سرگردان و مضر خون در این عروق به تله افتاده و محبوس می‌شوند.»
مطلب دیگری که تا حدی می‌تواند توجیه گر تاثیرات درمانی حجامت باشد، نکته ایست که در کتاب شوارتز «رفرنس جراحی مدرن» نیز آمده است.
«ایجاد خراشهای موازی و متعدد روی پوست سبب افزایش ترشح اینترلوکین‌ها می‌شود.»
هانگونه که می‌دانیم اینترلوکین‌ها واسطه‌های قدرتمند سیسستم ایمنی هستند.
درباره تاثیر حجامت بر روی سیستم ایمنی، چند پژوهش علمی نیز توسط مؤسسه تحقیقات حجامت ایران منتشر شده است که تاثیر حجامت در افزایش برخی رده‌های سیستم ایمنی را به اثبات رسانده است.تحقیق دیگری که به سرپرستی دکتر منتظر در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شد نشان داد حجامت به صورت معناداری سبب کاهش کلسترول و قند خون و اسید اوریک می‌شود.
در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز تا کنون چندین طرح پژوهشی پیرامون حجامت اجرا شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- مقایسه خون وریدوخون حجامت از نظر فاکتورهای بیوشیمیایی
2- مقایسه مواضع حجامت با مسیر مریدیان های طب سوزنی
3- بررسی تاثیر حجامت بر بیماری‌های عصبی سردردهای میگرنی
در طرحی پژوهشی که در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد، فاکتورهای بیوشیمی موجود در خون وریدی با خون حجامت، هم زمان مقایسه شد. در این مقایسه معلوم شد میزان کلسترول خون حجامت، دو و نیم برابر خون ورید می‌باشد. در ضمن میزان سموم در خون حجامت 23 برابر سموم خون وریدی بود.«بررسی اثر حجامت بر سروتونین خون» نیزپژوهش دیگری است که در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام و گزارش اولیه آن در پنجمین کنفرانس بین‌المللی طب اسلامی در هندوستان درسال 1999ارائه گردید.«حجامت یک روش درمانی آزموده» حاصل پژوهشی است که دکتر یوهان آبله در کشور آلمان انجام داده است.
حجامت درمان چه بیماری‌ها
حجامت را می‌توان در درمان بسیاری از بیماری‌ها بکار برد. در ذیل لیست برخی از این بیماری‌ها را از نظر می‌گذرانیم:
هایپرلیپیدمی
دیابت نوع دوم یا دیابت غیروابسته به انسولین
دردهای عضلانی
سردردهای عصبی ومیگرنی
بیماری‌های پوستی شامل آکنه، حساسیت‌های پوستی و پسوریازیس
آلرژی‌های دارویی و غذایی
اعتیاد به مواد مخدر
بیماری‌های انسدادی عروق کرونر
عوارض بعد از یائسگی
دردهای قاعدگی در زنان و دوشیزگان
کلام آخر
به طور خلاصه می‌توان گفت تحقیقات برای کشف چگونگی تاثیرات حجامت هنوز در ابتدای راه است که این وظیفه دلسوزان و محققان را دو چندان می‌کند.
اما پزشکان در سالهای اخیر آموخته‌اند که منتظر اینگونه کشفیات و توجیهات دست و پا گیر نمانند و در صورتی که روشی را در درمان بیماری‌ها موثر یافتند و از نداشتن عوارض جانبی مطمئن شدند، آن را در درمان بیمارانشان به کار بندند.
