پلاکت خون نقش مهمی در منعقد شدن خون دارد و کمبود پلاکت خون موجب عدم لخته شدن خون در هنگام خونریزی می شود. برای آگاهی بیشتر در این زمینه در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
آشنایی با علل و درمان کمبود پلاکت خون:
پلاکتی که در خون وجود دارد در مغز استخوان تولید شده است و در مواقعی که منطقه ای از رگ های خونی آسیب ببیند، به هم پیچیده می شوند تا جلوی خونریزی را بگیرند. به طور کلی پلاکت خون نقش مهمی در انعقاد خون دارد. وظیفه اصلی این پلاکت ها جلوگیری از خونریزی و خروج گلبول های قرمز از رگ می باشد.
اندازه نرمال پلاکتهای خون:
تعداد نرمال پلاکت خون در بدن بین صد و پنجاه هزار تا چهارصد و پنجاه هزار در هر میکرو میلی لیتر می باشد. اگر تعداد پلاکت بیشتر از چهارصد و پنجاه هزار باشد شخص دچار بیماری ترومبوسیتوز و اگر کمتر از صد و پنجاه هزار تا باشد فرد به بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا است. همچنین پلاکت زیر پنجاه هزار و بیشتر از یک میلیون غیرطبیعی است و نیاز به مراقبت های جدی و خاص دارد. تعداد پلاکت بیشتر و یا کمتر از میزان طبیعی و یا وجود پلاکت هایی که به درستی عمل نمی کنند احتمال ایجاد لخته خون، سکته و حمله قلبی می شود. گاهی کمبود پلاکت خون در بدن ارثی می باشد.
علائم کاهش میزان پلاکت:
نشانه های کمبود پلاکت در ترومبوسیتوپنی بستگی به شدت کمبود دارد و وقتی که این پایین بودن پلاکت خون به خاطر بارداری باشد نیز علامتی ندارد. اما در موارد شدیدتر علایم زیر را از خود بروز می دهد:
- کبودی های ناگهانی و غیر منتظره
- ایجاد لکه های قرمز و یا بنفش در زیر پوست
- خونریزی بینی
- خونریزی لثه
- خونریزی از زخم ها که زمان زیادی برای توقف آنها لازم است
- خونریزی های شدید در قاعدگی
- سیاه شدن رنگ مدفوع و یا دیده شدن خون در آن
- ادرار قرمز و یا صورتی رنگ
- خونریزی و استفراغ بسیار تیره
- سردرد و سرگیجه های شدید
- افزایش ضعف
- خونریزی از معقد
علل پایین بودن پلاکت:
چندین دلیل برای کمبود پلاکت خون به شرح ذیل وجود دارد:
- ترومبوسیتوپنیک پورپورای خود ایمن ITP: در این بیماری آنتی بادی های بدن به پلاکت های خون حمله می کنند. آیی تی پی یعنی یعنی کاهش پلاکتی که دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد. در این حالت حمله آنتی بادی ها به سلول های طبیعی سبب کم شدن پلاکت خون در بیماران آی تی پی می شود. که دو نوع مزمن و حاد دارد. فرم حاد آن در کودکان شایع است و معمولا بعد از بهبود عفونت رخ می دهد و حالت مزمن آن در بزرگسالان به ویژه بانوان اتفاق می افتد.
- بارداری: یکی از علل کاهش پلاکت خون در زنان دوران بارداری می باشد.
- عفونتهای باکتریایی و ویروسی: وجود عفونت های ویروسی یکی دیگر از دلایل پایین بودن پلاکت های خون است. در ضمن در افرادی که به ویروس ایدز مبتلا هستند هم این مشکل وجود دارد. باکتری های عامل بیماری های مایکوپلاسما، سیفلیس و مالاریا نیز سبب پایین آمدن پلاکت خون می شوند.
- بیماری های بدخیم: بیماری هایی مانند لوسمی مزمن غدد لنفاوی که با مشکل پایین بودن پلاکت خون به همراه بیماری خود ایمنی همراه شود یکی از دلایل شایع کاهش پلاکت خون می باشد.
- تابش پرتو و اشعه: پرتو درمانی، شیمی درمانی، اشعه و مواد شیمیایی سمی نیز در پایین بودن پلاکت خون دخیل هستند.
- عارضه های دارویی: مصرف داروهایی همچون استامینوفن، داروهای ضد دیابت، داروهای ضد تشنج، آسپرین و داروهای ضد التهاب نیز می توانند در پایین بودن پلاکت خون نقش داشته باشند.
- نارسایی مغز استخوان: مغز استخوان یک بافت اسفنجی درون استخوان است که تمام اجزای خون از جمله پلاکت ها درون آن تولید می شود و اگر مغز استخوان به حد نیاز پلاکت تولید نکند، پلاکت خون افت می کند.
- کمبود مواد معدنی و ویتامین ها: کمبود برخی مواد غذایی همچون ویتامین B1، آهن و فولات نیز منجر به کاهش پلاکت خون می شود.
- از دیگر دلایل ایجاد این قضیه باید به مصرف بیش از اندازه الکل، بزرگ شدن طهال و جنبه وراثتی این قضیه اشاره کرد.
درمان کاهش تعداد پلاکت:
با خوردن میوه و سبزیجات تر و تازه و غلات و پروتئین های بدون چربی، قند و نشاسته تصفیه شده کمتر، چربی اشباع و ترانس کمتر، غذاهای فراوری شده کمتر به درمان پایین بودن پلاکت خون بپردازید.
کیوی بخورید که در افزایش پلاکت خون بسیار مفید است. کلم پیچ، برگ کلم، کلم بروکلی، اسفناج و جلبک دریایی، تخم مرغ و جگر که سرشار از ویتامین K هستند مصرف نمایید. خوردن مواد غذایی که حاوی فولات یا ویتامین B1 هستند مانند مارچوبه، پرتقال، اسفناج و غلات غنی شده نیز در این زمینه بسیار تاثیر گذار است.
انجام حرکات ورزشی شنا و پیاده روی هم گزینه روی میز برای درمان افت پلاکت خون می باشد. حرکات ورزشی را به طور منظم و با دقت انجام دهید و در نظر داشته باشید که خود را خسته نکنید.
هفت تا نه ساعت خواب برای جبران کمبود پلاکت در بدن مورد نیاز است. فردی که با کاهش پلاکت مواجه است زود خسته می شود و نیاز دارد بین زمان فعالیت و استراحتش یک فاصله معین ایجاد کند.
تا می توانید آب بنوشید و بدن خود را هیدراته کنید. روزانه نوشیدن دو تا سه لیتر آب یا هشت لیوان آب در روز برای بدن حتی اگر احساس تشنگی نکنید، لازم است.
از آنجا که سطح استرس بالا و هورمون استرس پایدار در بدنتان می تواند در کاهش تعداد پلاکت ها تاثیرگذار باشد، از این رو با حفظ آرامش و انجام یوگا یا هر فعالیت تسکین دهنده دیگر می توانید از میزان استرس خود کم کرده و بدنتان رادر برابر ترومبوسیتوپنی مقاوم نمایید.
عوارض و خطرات کاهش پلاکت خون
مهمترین عوارض کاهش پلاکت خون، خونریزی بیش از حد ناشی از بریدگی یا آسیب دیدگی باشد که می تواند موجب از دست دادن خون شدید و در نهایت حتی منجر به مرگ شود. خونریزی بدون هیچ گونه آسیب و پارگی و خود به خود به علت کاهش پلاکت خون غیر معمول می باشد، مگر اینکه تعداد پلاکتها کمتر از هزار باشد.
دیگر عوارض کاهش پلاکت می تواند به عوامل و یا شرایط زمینه ای دیگر بستگی داشته باشد؛ مثلا ترومپوسیتوپنی خود ایمنی مربوط به لوپوس می تواند با دیگر عوارض لوپوس همراه باشد. 
HUS یا TTP احتمال دارد، عوارض بسیاری همچون کم خونی شدید، گیجی، نارسایی کلیوی و تغییرات عصبی به دنبال داشته باشد. پلاکت خون پایین (HIT) ناشی از هپارین ممکن است، عوارض خطرناکی مربوط به تشکیل لخته خون داشته باشد، برخی تحقیقات انجام گرفته در این زمینه که در سال 2016 انجام گرفته است، نشان می دهد؛ میزان مرگ و میر ناشی از HIT تقریبا 20 تا 30 درصد می باشد.
پیشگیری از کاهش میزان پلاکت
با انجام اقدامات پیشگیرانه می توان از بروز بسیاری از مشکلات و بیماری ها جلوگیری کرد، کاهش پلاکت خون یکی از موضوعات مهمی است که در صورت عدم درمان آن می تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد، حال رعایت برخی اقدامات ساده می توان از این اتفاق پیشگیری کرد، در زیر با این موارد آشنا می شوید :
- محدود کردن مصرف الکل؛ زیرا در تولید پلاکت اختلال ایجاد کرده و آن را کند می کند، در نتیجه منجر به آسیب کبد می شود.
- در صورت مصرف دارو هایی که میزان پلاکت های خون را کاهش می دهند، در مورد استفاده دارویی جایگزین آن با پزشک تان مشورت کنید.
- از مصرف دارو های آسپرین، نایروسین و ایبوپروفن که خون را رقیق می کنند، خودداری کنید.
- از انجام فعالیت هایی که احتمال آسیب دیدگی، کبودی و خونریزی وجود دارد، اجتناب کنید.
- در صورت ابتلا به عفونت، حتما با پزشک مشورت کنید.
ما در این مقاله سعی کردیم تا حد امکان از آنچه مربوط به پلاکت خون در بدن می شود به طور خلاصه اما مفید و موثر مطلب به اشتراک بگذاریم. امیدواریم موفق بوده باشیم.
