برلیانت بزرگمهر : مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران ؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : این سوالی است که برای بسیاری از افرادی که اقدام به پیروی از رژیم‌های لاغری می‌کنند مطرح است و مسئله‌ای است که در اکثر موارد موجب ناراحتی و دلسردی شخص شده و او را نسبت به ادامه رژیم و پیگیری آن ناامید می‌کند. پس از مدتی نه چندان کوتاه، فرد چاق برای اصلاح وزن خود دوباره به برنامه غذایی لاغری روی می‌آورد و این بار از رژیم سخت‌تر پیروی می‌نماید که البته مجدداً مشکل فوق‌الذکر تکرار می‌شود. این حلقه معیوب مرتباً تکرار و تکرار می‌گردد و چون رژیم هر بار سخت‌تر و طاقت‌فرساتر می‌شود، مسلماً قابل ادامه دادن در بلند مدت نخواهد بود. این وضعیت لطمات بسیار جدی به سلامت جسمی و روحی فرد وارد می‌سازد و او را نهایتاً تبدیل به شخصی بیمار، ناامید، افسرده و مبتلا به اختلالات جسمی و روحی می‌کند. نکته‌ای که باید به آن توجه کافی مبذول گردد، این است که در همه موارد و در ارتباط با کلیه رژیم‌های لاغری، توقف روند کاهش وزن رخ نمی‌دهد و رژیم‌های لاغری نامناسب و غلط و یا رعایت نکردن نکات ضروری در طول دوران رژیم، موجب این عارضه می‌شود. لازم است در این مقوله ابتدا به بررسی دلایل این رویداد نامطلوب پرداخته شود. سپس عوارض این مشکل مورد بحث قرار گیرد و در پایان، راه‌حل‌های لازم جهت رفع این مسئله که موجب آزار بسیاری از افراد می‌گردد، ارائه شود.
بیشتربخوانید:
دلایل توقف روند کاهش وزن در رژیم‌های لاغری
در پیروی از رژیم‌های لاغری، افراد دارای انگیزه‌های مختلف هستند، بدین معنا که به دلایل متفاوت اقدام به گرفتن رژیم لاغری می‌کنند و انگیزه شخص، عامل مهمی است جهت تعیین وضعیت رژیم‌های لاغری. این انگیزه‌ها عبارتند از:
انگیزه‌های مقطعی
بسیاری از افراد صرفاً به منظور شرکت در مراسم خاص مانند عروسی، مهمانی‌های خاص و جشن‌های مختلف اقدام به گرفتن رژیم لاغری می‌کنند. این افراد همیشه و در هر حالت عجله در کاهش وزن و رسیدن به وزن نرمال دارند. به همین علت اجازه نمی‌دهند که وزن‌شان به طور طبیعی و متعادل پایین بیاید و با پیروی از رژیم‌های بسیار سخت و کم‌کالری و نامعقول اقدام به کاهش وزن می‌کنند. اتفاقاً در کاهش سریع وزن موفق هم خواهند شد، اما تبعات نامناسب، وخیم و گاه غیر قابل جبران آن به زودی خود را نشان خواهد داد و گریبانگیر آنان خواهد شد. عوارض و اختلالات این قبیل رژیم‌های نادرست اکثراً تا آخر عمر همراه شخص خواهد بود، به اضافه آنکه پس از رفع انگیزه اصلی، دیگر شخص تمایلی به پیروی از رژیم لاغری نخواهد داشت و رژیم را رها کرده و به پرخوری پناه می‌برد و دچار اضافه وزن خواهد شد.
لاغر شدن صرفاً با انگیزه تناسب اندام
برخی از افراد از کاهش وزن، توقعی جز لاغری و تناسب اندام ندارند. لازم به ذکر است که تناسب اندام هم از نقطه نظر سلامتی و هم از بعد آرامش اعصاب و رضایت از خود بسیار مؤثر و مفید است، اما هدف و مقصود اصلی از کاهش وزن و رسیدن به وزن نرمال، باید در درجه نخست سلامت جسمی و روحی باشد.
چنانچه هدف شخص صرفاً لاغری به منظور تناسب اندام باشد و سلامت جسمی و روحی در نظر گرفته نشود، منجر به پیروی از رژیم‌های لاغری غلط و زیان‌آور خواهد شد که تبعاتی نامناسب، ماندگار و حتی گاه خطرناک در بر خواهد داشت.
بیشتر بخوانید:
پیروی از رژیم لاغری صرفاً جهت رفع عوارض حاد چاقی
گاه مشاهده می‌شود که فردی به علت رنج از عوارض چاقی از قبیل تنگی‌نفس به هنگام فعالیت، عدم توانایی برای انجام کارهای عادی و معمول روزمره، احساس فشار بر عضلات و خستگی مفرط به هنگام هر نوع فعالیت جسمی، خود را مجبور به گرفتن رژیم لاغری می‌نماید.
این افراد اکثراً خودسرانه اقدام به پیروی از رژیم‌های لاغری بسیار سخت و غیر قابل تحمل می‌کنند که با وجود کاهش وزن، اما زیان‌های مهم بر سلامت‌شان وارد می‌شود. به اضافه آنکه به علت پایین بودن شدید انرژی در برنامه غذایی، بدن به متابولیسم پایین عادت کرده و چون این قبیل رژیم‌ها قابل تحمل نیستند، به محض استفاده از برنامه غذایی معمولی و متعادل، وزن نه تنها کاهش پیدا نمی‌کند، بلکه افزایش می‌یابد. علاوه بر آن اشکالات زیادی هم بر سلامت‌شان وارد خواهد شد.
انگیزه‌های رقابتی
در بسیاری از موارد شاهد هستیم که افرادی به منظور به رخ کشیدن اندام خود به دیگران، اقدام به گرفتن رژیم‌های لاغری بسیار نامناسب و فاقد ارزش تغذیه‌ای کافی، در کوتاه‌مدت می‌نمایند. این نوع رژیم‌ها با وجود آنکه در ابتدا منجر به لاغری می‌شوند، اما پس از مدتی، توقف کاهش وزن را به همراه داشته و علاوه بر آن باعث سوء‌تغذیه و وارد کردن لطمات مهم به سلامت شخص می‌گردند.
چشم و هم‌چشمی
برخی از افراد نیز با هدف چشم و هم‌چشمی با فامیل، دوستان و آشنایان و صرفاً به منظور تفاخر، از رژیم‌های بسیار مضر و نامناسب پیروی می‌کنند که نهایتاً موجب عوارض و بیماری‌های مختلف و به خطر افتادن سلامت شخص به علت کمبودهای تغذیه‌ای می‌شود، به اضافه آنکه چون شخص قادر به ادامه چنین رژیم سختی نخواهد بود، ابتدا توقف وزن و سپس افزایش وزن را به دنبال دارد.
انگیزه‌های تلافیجویانه
یکی از مهم‌ترین عوامل پیروی از رژیم‌های لاغری زیان‌آور و فاقد ارزش تغذیه‌ای کافی، مشکل تحقیر شخص چاق به علت طعنه یا تمسخر اطرافیان، دوستان و آشنایان می‌باشد. در بسیاری از موارد، افراد ناآگاه و فاقد فرهنگ و ارزش‌های انسانی، با واژه‌های تحقیرآمیز و نامناسب، افراد چاق را مورد تمسخر و بی‌حرمتی قرار می‌دهند.
این امر در فرد چاق ایجاد تحقیر، خشم، یاس و عناد به خود می‌نماید و باعث می‌شود که برای رهایی از درد اختلالات روحی، به رژیم‌های لاغری بسیار سخت و طاقت‌فرسا روی آورد و سلامت جسمی و روانی خود را به شدت به خطر اندازد که این امر نه تنها چاره‌ساز در کاهش وزن و برخورداری از وزن نرمال نخواهد بود، بلکه در بسیاری موارد لطمه‌ای به شخص وارد می‌سازد که ممکن است هرگز قابل جبران نباشد.
بیشتر بخوانید:
از مطالب فوق این گونه نتیجه می‌گیریم که چنانچه دلایل اشخاص جهت استفاده از رژیم لاغری، دلایل نامناسب و غیرمنطقی باشد، موجب می‌شود که از رژیم‌های فاقد ارزش تغذیه‌ای مناسب و بسیار کم‌کالری و زیان‌آور استفاده کنند که به دو دلیل از کاهش صحیح وزن و برخورداری از وزن نرمال و مناسب برخوردار نخواهند شد:
الف- با پیروی از این قبیل رژیم‌ها، بدن انسان با متابولیسم بسیار پایین آداپته شده و پس از مدتی کوتاه، توقف روند کاهش وزن رخ می‌دهد.
ب- چون چنین رژیم‌هایی قابل ادامه دادن در دراز مدت نیست، لذا شخص پس از مدت کوتاهی آن را رها کرده و حرص و ولع زیادی به مصرف مواد خوراکی پرکالری پیدا خواهد کرد که نتیجه آن پرخوری، بدخوری و عدم موفقیت در کاهش طبیعی و مناسب وزن اضافی خواهد بود.
عوارض ناشی از رژیم‌های لاغری نامناسب
از آنجایی که در این قبیل رژیم‌ها هدف اصلی و اساسی، سریع لاغر شدن و از دست دادن وزن در کوتاه مدت است، لذا تقریباً همیشه و در همه موارد از برنامه‌های غذایی بسیار کم‌کالری استفاده می‌شود که نرسیدن مقدار لازم انرژی به بدن، موجب احساس ضعف، خستگی، بی‌حالی، بی‌حوصلگی و بی‌رغبتی به هر نوع فعالیت می‌باشد.
رژیم‌های با کالری بسیار پایین، فاقد مواد مغذی لازم برای حفظ سلامت انسان هستند و شخص را مبتلا به انواع اختلالات و عوارض ناگوار می‌نمایند.
این قبیل رژیم‌ها موجب کاهش قدرت ایمنی بدن شده و فرد را بسیار آسیب‌پذیر در برابر انواع بیماری‌ها می‌کنند و به سلامت او لطمات جدی وارد می‌سازند.
از نقطه نظر روانی، چون مواد مغذی ضروری برای عملکرد و سلامت سیستم عصبی تأمین نمی‌شود، لذا پس از مدتی کوتاه منجر به عوارض روحی و حتی افسردگی می‌شود.
کم‌خوری از تبعات بسیار شایع چنین رژیم‌های نامناسب است، زیرا شخص تصور می‌کند با حذف مواد غذایی در برنامه خود و کم مصرف کردن غذا، موفق به کاهش وزن و رسیدن به وزن مطلوب خواهد شد. کم‌خوری و گرسنه از سر سفره غذا برخاستن موجب می‌شود که شخص به طور غیر ارادی اقدام به ریزه‌خواری بنماید و ریزه‌خواری در واقع نوعی از بدخوری است.
کم غذا خوردن در وعده‌های اصلی غذایی و پی‌آمد آن ریزه‌خواری، نه تنها منجر به لاغری نمی‌شود، بلکه در ابتدا موجب کند شدن روند کاهش وزن و سپس منجر به افزایش وزن می‌گردد، به اضافه آنکه به علت وارد کردن مداوم مواد غذایی به معده، پس از مدتی کوتاه، باعث اختلالات و عوارض دستگاه گوارش می‌شود. یکی از مهم‌ترین عوارض ریزه‌خواری، عادت به مصرف مداوم تنقلات است که عادتی ناپسند، نامناسب و زیان‌آور است و به سلامت شخص لطمات جدی وارد می‌کند.
حال این سؤال در ذهن خوانندگان عزیز و علاقه‌مند مجله مطرح می‌شود که چگونه می‌توان از رژیم‌های لاغری غلط و توقف روند کاهش وزن در رژیم لاغری در امان بود.
خصوصیات رژیم‌های لاغری صحیح که منجر به کاهش طبیعی و مناسب وزن می‌شوند
رژیم لاغری صحیح، مناسب و مفید باید واجد شرایط زیر باشد:
میزان انرژی دریافتی از غذا باید کافی و متعادل باشد و نیاز شخص را تأمین نماید که البته میزان آن بستگی به شرایط و وضعیت شخص دارد.
مواد مغذی ضروری را به میزان لازم و کافی به بدن برساند و هیچ گونه کمبودی از نظر تغذیه‌ای برای فرد ایجاد ننماید.
موجب حفظ سلامت جسمی در شخص بشود و مقاومت او را در برابر بیماری‌ها افزایش دهد.
شخص با پیروی از رژیم احساس آرامش، رضایت و شادابی بنماید و رژیم لاغری در او ایجاد استرس، نگرانی و اختلالات روحی از قبیل بی‌حوصلگی، سستی، خستگی و ... ننماید.
احساس گرسنگی و دل‌ضعفه، در شخص از نشانه‌های رژیم لاغری غلط و زیان‌آور است. گرسنگی و دل‌ضعفه، خود ایجاد استرس در فرد کرده و نظم سیستم طبیعی بدن را به هم می‌ریزد و یکی از عوامل مؤثر در توقف روند کاهش وزن و نیز تمایل شخص به ریزه‌خواری است.
رژیم لاغری صحیح نباید توان جسمی فرد را کاهش دهد و مانع تحرک جسمی و ورزش در او بشود، بلکه باید نیرو و انرژی‌اش را جهت پیاده‌روی، ورزش و ... افزایش دهد.
تنوع، تعادل و کفایت، از ملزومات رژیم لاغری صحیح است.
از انواع گروه‌های غذایی اصلی، باید در برنامه غذایی گنجانده شود و از یکنواختی و محدود کردن مواد غذایی مورد نیاز و مفید، پرهیز گردد.
رژیم لاغری لازم است خوشمزه، مطلوب و خوش‌رنگ و بو بوده و در شخص ایجاد رغبت به مصرف بنماید. به طور خلاصه باید رژیم لاغری اشتها‌برانگیز و مطبوع باشد.
رژیم لاغری صحیح چنانچه با تحرک جسمی و ورزش مناسب همراه باشد، هرگز منجر به توقف روند کاهش وزن نشده و کاهش وزن را تا رسیدن به وزن نرمال ادامه خواهد داد.
لازم به ذکر است که منظور از رژیم لاغری صحیح به هیچ‌وجه کم‌خوری و دریافت نکردن مواد مغذی ضروری نیست، بلکه مقصود، صحیح غذا خوردن، متعادل مصرف کردن غذا، دریافت مواد مغذی ضروری برای بدن و حفظ هر چه بیشتر سلامت جسمی و روانی می‌باشد.
