قطع برق که بیش از هر بخش دیگری صنعت را تحت‌تاثیر گذاشته، به گفته نیما بصیری، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران باعث افت 30درصدی راندمان بخش صنعت کشور شده است. وزیر صنعت هم خبر داده صنعت سیمان به دلیل بی‌برقی 70درصد ظرفیت خود را از دست داده است. علیرضا رزم‌حسینی به همین بهانه از وزارت نیرو خواست که به تعهدات پذیرفته شده در قبال صنایع و معادن پایبند باشند و تامین برق واحدهای تولیدی سیمان و فولاد که به دلایل مختلف طی چند روز گذشته عملیاتی نشده را در دستور کار خود قرار دهند. وزیر نیرو هم به نمایندگان مجلس اعلام کرده طی 4روز آینده از تنش‌ها عبور خواهیم کرد. البته برآورد کلی کارشناسان و مرور شواهد مختلف نشان می‌دهد توان بخش نیرو برای حمایت از بخش صنعت محدود است. گفته‌های مصطفی رجبی مشهدی تایید می‌کند 12هزار مگاوات از توان تولید برق کشور به دلایل مختلف کم شده است. موردی که وقتی با اعتراضات گروه‌ها و مصرف‌کنندگان شخصی در پاسخ به خاموشی‌ها همراه شده، راهی جز قطع برق صنایع پیش روی دولت قرار نداده است.
بنابراین آیا باید سناریوی محتمل یعنی تداوم وجود سیمان گران و نیز برخی از کالاهای دیگر را بپذیریم؟ قطع برق که در هفته‌های گذشته راندمان صنعت به‌ویژه در دو بخش سیمان و فولاد را کاهش داده، عامل کاهش تولید در بسیاری از اقلام دیگر است که فعلا به افزایش شدید قیمت سیمان منجر شده است. شواهد موجود نشان می‌دهد این روند همچنان ادامه خواهد داشت چرا که پیش‌بینی می‌شود در هفته پیش رو مصرف برق با افزایش چشمگیر دمای هوا، رکوردهای تازه‌ای را جابه‌جا می‌کند. افزایش دمای هوا عامل رشد مصرف برق در دو بخش خانگی و تجاری است و همین مورد، زمینه خاموشی دوباره صنعت را فراهم خواهد کرد.
گفته‌های رجبی‌مشهدی سخنگوی صنعت برق و برخی دیگر از فعالان حوزه انرژی نشان می‌دهد صنعت در هفته آتی بازهم گرفتار خاموشی خواهد بود و همین عامل از تولید بیشتر سیمان جلوگیری خواهد کرد. سیمان به عنوان یک نهاده مهم بخش عمران و ساختمان، تا پیش از شروع تابستان در هر پاکت بهایی معادل 22هزار تومان داشت، اما به دلیل مشکلات ناشی از بی‌برقی و کاهش تولید صنعت، سیمان در بازار کمیاب شده و بهایی تا 5برابر حالت معمول پیدا کرده است. مقامات اقتصادی دولت از جمله علیرضا رزم‌حسینی، وزیر صمت و رضا اردکانیان، وزیر نیرو طی روزهای گذشته وعده وصل برق صنعت را داده‌اند که می‌تواند باعث کاهش قیمت سیمان شود. برخی هم نظیر اسدالله کشاورز، سرپرست معاونت امور معدن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت هم وعده کاهشی شدن بهای سیمان را داده است. اتصال برق به صنایع آن هم با تعرفه صفر و بازگشت سیمان‌سازان به روند عادی تولید دلیلی است که برخی مقامات دولت برای کاهش قیمت سیمان طی روزهای آتی آورده‌اند. البته اینکه بتوان به کاهش قیمت سیمان در هفته‌های آتی امیدوار بود، فعلا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مرور اخبار و اظهارنظر برخی کارشناسان نشان می‌دهد باید کماکان شاهد گرانی سیمان و قطع و وصل برق صنعت بود. بررسی «دنیای‌اقتصاد» گزاره‌های فعالان صنعت را تایید می‌کند. به نظر می‌رسد فعلا صنعت روی دور منفی قرار دارد. چنان که برخی از اعضای اتاق ایران اعلام کرده‌اند، ابعاد ضربه بی‌برقی به صنعت فعلا به طور دقیق مشخص نیست. انتشار گزارش شامخ تیرماه 1400 احتمالا کمک خواهد کرد تا سطح ضرر و زیان بیشتر عیان شود. در این باره گفته‌های نایب‌رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران شنیدنی است.
حال صنعت خوب نیست
گفته‌های یک عضو اتاق ایران خبر از وضعیت نامناسب تولید و صنعت به‌ویژه در بخش‌های صادرات‌محور می‌دهد. بر اساس گزارش اتاق ایران، نیما بصیری طهرانی که از مشکلات بی‌برقی گلایه کرده، وضعیت برخی از صنایع را اینگونه تشریح کرده است: یکسری شرکت‌ها در بازارهای بین‌المللی تعهد دارند و صادرات‌محور هستند، برخی شرکت‌های دیگر هم که بازارشان داخلی است هر کدام به شکلی از این موضوع متضرر شده‌اند. اصلا تخمین میزان زیان‌ها ممکن نیست چرا که این خسارت‌ها بی‌نهایت هستند. خسارت فقط به میزان تولید مربوط نیست. شما در نظر بگیرید من تولیدکننده یا باید تمام حقوق کارگرم را بدهم یا ندهم. اگر حقوق را بدهم خودم زیان می‌کنم و اگر ندهم آن کارگر. در نتیجه قطعی برق در سطوح مختلف اثر زیان‌بار خودش را می‌گذارد. نایب‌رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران اعلام کرد: بخش صنعت با مشکلات عدیده از جمله مشکلات بانکی و مالیاتی و تامین اجتماعی و گمرکات مواجه بود و حالا قطعی برق هم به آنها اضافه شده است. بصیری گفت: اکثریت کارخانه‌ها با قطعی برق فلج می‌شوند و این قطعی حدود 30 درصد راندمان کارخانه‌های معمولی که در حال فعالیت بودند را کاهش داده است. البته کارخانه‌هایی مثل سیمان و فولاد و شیشه و امثال آنها با این وضع تعطیل خواهند شد. او می‌گوید نمی‌دانم وقتی سالی را به عنوان سال رفع موانع تولید نام‌گذاری می‌کنند چرا باید برق صادر کنیم و کمبود برق داشته باشیم. شرایط ما چه تفاوتی نسبت به سال قبل داشته که اوضاع ما باید اینگونه باشد. قرار بود تولید انرژی اتمی برای افزایش سهم تولید برق باشد. اما الان انرژی اتمی در هر صنعتی مورد استفاده قرار گرفته جز تولید برق. وی درباره زیان کارخانه‌های صنعتی از محل قطعی برق می‌گوید: کسی نمی‌تواند برآورد عددی از میزان ضررها و زیان‌ها بدهد، چرا که با قطع برق، ساعتی، دقیقه‌ای و ثانیه‌ای زیان وارد می‌شود.
جدال وزارت نیرو با گرما
پازل به‌هم‌ریخته صنعت برق فعلا به ما هشدار می‌دهد وعده وصل برق به صنعت سیمان را باور نکنیم. شواهدی مثل پیش‌بینی‌های آب و هوایی هم اوج‌گیری گرما در دهه اول مرداد را تایید و بنابراین کفه ترازو به نفع تداوم قیمت صعودی سیمان، خاموشی چراغ تولید و سردرگمی فعالان صنعت سنگینی می‌کند. مقامات دولت، سیاستگذاران صمت و نیرو و نمایندگان مجلس البته جلسات متعددی در این زمینه برگزار کرده‌اند که نتیجه آنها فعلا وصل برق صنایع از روز پنج‌شنبه است. البته روح‌الله عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس با تایید خبر فوق، از قول وزیر نیرو وعده داد تا 4 روز آینده و با گذشتن از پیک گرما، تنش‌ها پشت سر گذاشته می‌شود. طبق ادعای این نماینده مجلس مقرر شده تا برای جبران خسارت‌های وارد شده به واحدهای تولیدی پس از عادی شدن شرایط، برق با تعرفه صفر داده شود تا ضرر و زیان آنها نیز جبران شود. برق واحدهای صنعتی هم قرار است در آینده بدون تنش تامین شود؛ دو وعده‌ای که عاقبت آنها مشخص نیست. نشانه‌های نگران‌کننده از آتیه تامین برق برای همه نیازهای کشور در نشست فوق‌العاده ستاد فرماندهی پیک بار 1400 قابل لمس است. برای نمونه همایون حایری، معاون وزیر نیرو در این نشست با اشاره به افزایش و پایداری دما در بیشتر نقاط کشور، بر شرایط ویژه این هفته و استفاده از ظرفیت همه برنامه‌های مدیریت بار و مولدهای اضطراری ادارات تاکید کرد. وی ضمن تاکید بر استفاده از تمام ظرفیت‌های مدیریت بار گفت: بر اساس مصوبه‌های صادر شده، همه صنایع و شهرک‌های صنعتی موظف به همکاری با صنعت برق هستند. در ادامه این نشست غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر نیز با اشاره به اینکه در هفته جاری در اکثر شهرها دمای بسیار بالایی را داریم، اظهار کرد: هفته‌ای بی‌سابقه از لحاظ ناترازی تولید و مصرف برق و افزایش دما را پیش رو داریم و با توجه به شرایط آتی، نیازمند استفاده بیشتر از ظرفیت‌های همکاری بخش کشاورزی و سایر پتانسیل‌های مدیریت بار هستیم. رخشانی‌مهر تاکید کرد: تا حد امکان باید از اعمال خاموشی بخش خانگی بپرهیزیم. اینکه مقامات وزارت نیرو از قطع برق مصرف‌کنندگان خانگی واهمه دارند، به وضعیتی برمی‌گردد که کشور با آن روبه‌روست. وضعیتی که افول تاب‌آوری اقتصاد ایران را به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های راهبردی و زیرساختی در طول یک دهه گذشته نمایان می‌کند.
چه سرنوشتی در انتظار بخش صنعت است؟
به‌رغم رایزنی وزرا برای این مساله و تاکید نماینده مجلس برای کمک به صنایعی که از برق ضربه دیده‌اند، اما دکمه خاموشی از اختیار متولیان برق خارج شده است. «دنیای‌اقتصاد» حدود دو هفته پیش در اوج دوره خاموشی از واژه «رله‌های فرکانسی» برای تشریح وضعیت صنعت برق استفاده کرد. مکانیزم خودکاری که با عبور سطح مصرف برق از حدود متعارف، به شکل اتوماتیک برق مشترکان را قطع می‌کند. این وضعیت حالا در سطح کل اقتصاد ایران واقع شده و به دلیل ناتوانی سیاستگذار در مقابل مجموعه‌ای از چالش‌ها، صنعت را نشانه رفته است. از آنجا که بخش عمده صنایع بزرگ کشور را بنگاه‌های دولتی تشکیل می‌دهند، دولت بدون توجه به تبعات قطع برق پیوسته به شکل خودکار برق صنایع را در مواقع افزایش مصرف قطع می‌کند؛ اقدامی که گرچه رضایت کوتاه‌مدت جامعه را به واسطه تامین برق برای مصارف خانگی و تجاری تامین می‌کند ولی تبعات اقتصادی جدی‌تری در پی خواهد داشت که با مرور زمان خود را نشان می‌دهند.
