طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» باعنوان جنجالی «صیانت از حقوق کاربران» ازروز چهارشنبه گذشته به یکی از بحث‌برانگیزترین طرح‌های سال‌های اخیر مجلس شورای اسلامی درکشور تبدیل شده است. طرحی که از زمان آغاز به‌کار مجلس یازدهم دغدغه اصلی نمایندگان مجلس بود و حالا بر اساس اصل 85 قانون اساسی در دستور کار مجلس قرار گرفته است. با این حال اگر این طرح تا دو روز پیش درفضای مجازی و بین چهره‌های سیاسی و هنرمندان و مردم با واکنش و انتقاد روبه‌روشده بود، حالا با انتقاد صریح چهره‌های دولتی روبه‌روشده است. همچنان‌که روزگذشته اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در مراسم افتتاح نوزدهمین دوره مسابقات ملی مهارت که در سازمان آموزش فنی‌حرفه‌ای کشور برگزار شد، بدون اینکه به‌صورت مستقیم نامی از طرح مذکور بیاورد، به ورود دانش و فناوری‌های نوین در فضای جدید جهانی و ورود به داخل کشور اشاره و تصریح کرد: نباید زمانی که با یک پدیده جدید روبه‌رو می‌شویم تنها به فکر عوارض سیاسی و اجتماعی و ممنوعیت استفاده از آن پدیده باشیم.
به گزارش «ایسنا» معاون اول رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه اتکا بر فناوری‌هایی نظیر آی‌تی و آی‌سی‌تی موجب افزایش شفافیت است، تصریح کرد: امکان‌پذیر نیست که در دنیای امروز مطلبی را از مردم مخفی یا بر آنها تحمیل کرد. امروز نمی‌توان به مردم دروغ گفت. کشور در مرحله‌ای قرار دارد که نمی‌توان به مردم چیزی گفت؛ ولی کار دیگری انجام داد.
معاون اول رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه باید از گذشته درس عبرت گرفت، به مقاومت در استفاده از همه پدیده‌های نو نظیر راه‌آهن، تلویزیون، ویدئو و ماهواره اشاره کرد و گفت: در مقطعی از تلویزیون به‌عنوان اتاق شیطان یاد می‌شد. این در حالی است که امروز در همه روستاهای کشور از این تجهیزات دنیای ارتباطات استفاده می‌شود. باید در نظر داشت که با علم و فناوری نمی‌توان مبارزه کرد؛ البته این مباحث نیازمند قواعد و قوانین حکمرانی دقیقی هستند که باید به درستی نوشته شود.
وی افزود: ممکن است شبکه‌ای در فضای مجازی ایجاد و تحت تاثیر سیاست‌های جایی از دنیا قرار داشته باشد و عوارضی برای کشور به وجود آورد؛ اما باید در نظر داشت که نمی‌توان با مردم خود مبارزه کرد. پیشرفت کشور در سازگاری، گفت‌وگو و جلب مشارکت مردم برای وضع قوانین جدید است.
معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به فعالیت اقتصادی چندین میلیون ایرانی در فضای مجازی و اینترنت ادامه داد: اینترنت از مواضع آشکار عدالت‌خواهی در کشور است تا جایی که یک روستایی در منطقه خاش در سیستان بلوچستان با استفاده از اینترنت و ایجاد کسب‌وکار توانسته کالاهای خود را با جلب مشتری به سراسر دنیا بفروشد که این مهم از مزایای بسیار زیاد گسترش اینترنت و پهنای باند در کشور است که با تلاش‌های دولت تدبیر و امید فراهم شده است.
وی همچنین با اشاره به شیوع بیماری کرونا تصریح کرد: اگر اینترنت، پهنای باند و امکانات و زیرساخت‌های فضای مجازی در این دولت توسعه نیافته بود، کشور با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌شد. اگر پهنای باند در کشور ایجاد نمی‌شد، 14میلیون دانش‌آموز، 900هزار معلم، 4میلیون دانشجو و استادان دانشگاه نمی‌توانستند از طریق شبکه‌های مجازی و همچنین شبکه شاد در آموزش و پرورش کلاس‌ها و آموزش‌های خود را برقرار کنند. جهانگیری تاکید کرد: در حال حاضر 20میلیون خانوار با بهره‌گیری از فضای مجازی و اینترنتی می‌توانند وام قرض‌الحسنه دریافت یا خرید الکترونیکی داشته باشند. دنیای مجازی و اینترنت و اقتصاد مرتبط با این بخش دنیای متفاوتی خواهد بود.
وی با تاکید بر اینکه باید توسعه مبتنی بر توسعه علمی، فناوری و آینده اقتصاد ایران باشد، ادامه داد: باید اقتصاد ایران از اتکا بر منابع طبیعی به اقتصاد دانش‌بنیان، نخبه‌محور و با نگاه به دنیای دیجیتال باشد.
واکنش واعظی
ازسوی دیگررئیس دفتر رئیس‌جمهور به بررسی طرح موسوم به صیانت از کاربران در فضای مجازی واکنش نشان داد. محمود واعظی در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه دسترسی به ارتباطات دیتا امروز جزو حقوق پایه شهروندی است، هرگونه تلاش برای تحدید این حق را محکوم به شکست خواند و گفت: روشن است که مردم هنوز از آنچه طراحان این طرح درباره محتوای آن می‌گویند، قانع نشده‌اند و هنوز هم متن موثقی از جزئیات طرح در اختیار افکار عمومی قرار نگرفته است.
واعظی خاطرنشان کرد: آنچه در این زمینه اهمیت دارد، شفافیت کامل در مواجهه با مردم و اقناع کامل آنان درباره قانون است. مردم نامحرم نیستند که ما در خفا برای آنها قانون بنویسیم و دیوار‌های کوتاه و بلند بسازیم. وی با بیان اینکه «فضای مجازی فقط چند شبکه اجتماعی بین‌المللی نیست که برای عدم انتشار برخی اخبار و محتوای نامناسب آن را ببندیم»، تاکید کرد: اگرچه من هم معتقدم که محتوای غیراخلاقی فضای مجازی باید مدیریت شود؛ اما امروز جامعه ایران دانش‌بنیان شده و از فضای مجازی برای کسب علم و آموزش، مهارت‌یابی، کسب‌وکار، اشتغال و انواع فعالیت‌های دیگر استفاده می‌کند.
بر همین اساس هرگونه ایجاد محدودیت در این فضا پیامدهای قابل توجهی در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت و موجب تعطیل شدن کسب‌وکارهای فراوان خواهد شد و طراحان طرح صیانت باید به آن توجه کنند.
واکنش معاون حقوقی رئیس‌جمهور
درواکنشی دیگر لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با «ایلنا» درباره طرح مذکور گفت: موضوعات این‌چنینی حتما باید در صحن بررسی شود و همچنین در چنین موضوعاتی حتما لایحه باید بر طرح ترجیح داده شود. لایحه باید از سوی دولت بررسی دقیق و کارشناسی شود و سپس به مجلس ارسال شود؛ یعنی تمام ابعاد اجرایی و غیر اجرایی آن سنجیده شود و اصل تقدم لایحه بر طرح به‌ویژه در این موضوعات حتما باید رعایت شود.
وی با بیان اینکه ارجاع به اصل 85 امری استثنایی است برای اموری خاص و فوری تاکید کرد: چه در زمان طراحی لایحه و چه تصویب لایحه باید محدودیت‌ها جنبه استثنایی داشته باشد و تضمین حقوق و آزادی‌ها که در اصل است و مطابق فصل سوم قانون اساسی است، باید جنبه اصل داشته باشد؛ در غیر این صورت روح و متن قانون می‌تواند در تقابل با قانون اساسی قرار بگیرد.
پیش ازاین هم البته محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سوی دولت به طرح جنجالی مجلس درفضای مجازی واکنش نشان داده بودند.
واکنش رئیس دولت اصلاحات
همچنین به گزارش «ایلنا» روز گذشته سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات نیز در واکنش به طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی ضمن اشاره به مخالفت مردم، نخبگان و افراد صاحب‌نظر با این اقدام گفت: این طرح با روح قانون اساسی مغایر است و در کوتاه‌مدت حاصل آن نارضایتی بحق مردم و خلل بیشتر در زندگی تحت فشار آنان است و هزینه‌های بی‌فایده، بلکه پرضرر برای کشور و ملت و دولت دارد.
پاسخ سردارجلالی به انتقادها
به دنبال این واکنش‌ها روز گذشته سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور دریادداشتی نوشت: بین پیش‌نویس اولیه طرح تا تصویب قانون، فضای بسیاری برای گفت و شنود وجود دارد که انتقادات اخیر هم قطعا به پختگی این طرح کمک می‌کند. به گزارش «ایرنا» دربخشی از یادداشت جلالی آمده است: فناوری سایبری در حال تغییر مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی دفاعی کشورهاست. جوامعی که نتوانند خود را با این جریان خروشان فناوری همراه کنند و انعطاف لازم را نداشته باشند، نمی‌توانند سهمی از آینده داشته باشند.
در کشور ما نیز از 10 سال پیش با درک همین ضرورت شورای عالی فضای مجازی به‌عنوان یک نهاد سیاستگذار در حوزه حکمرانی فضای سایبری شکل گرفته؛ هرچند عملکرد آن به دلایلی ایده‌آل نبوده است. او همچنین نوشت: برخی انتقادات به طرح مجلس، وارد و برخی ناشی از فضاسازی افرادی است که منافع آنها به خطر افتاده است. به گفته او، با روی کار آمدن دولت سیزدهم این طرح در کمیسیون ویژه مجلس با نظرات نمایندگان دولت، کارشناسان، ذی‌نفعان، نمایندگان کمیسیون‌های مختلف و... به پختگی لازم خواهد رسید و نباید برای قضاوت درباره نتیجه این طرح عجولانه برخورد کرد.
نقش 4نماینده درتصویب طرح
دراین میان مرتضی آقا‌تهرانی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس که از حامیان طرح موسوم به صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی است نیز روز گذشته در صفحه شخصی خود در توییتر در توضیحاتی از اصل 85 شدن این طرح دفاع کرد و نوشت: تمام ایراداتی که این و آن دارند، خود دلیل بر 85 شدن این طرح است. ساماندهی به فضای مجازی دیر شده، مجلس نیز باید به آب و نان مردم برسد؛ ولی این کاری تخصصی و فنی است. به گزارش فرارو، او همچنین ازنقش سه نماینده مجلس از جمله رضا تقی‌پور وزیر پیشین ارتباطات و نماینده تهران، علیرضا زاکانی نماینده قم و رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و لطف‌الله سیاهکلی نماینده قزوین همراه با خودش در تصویب و بررسی این طرح در کمیسیون مشترک طبق اصل هشتاد و پنج قانون اساسی خبرداد.
در همین حال روز گذشته فریدون عباسی دوانی دریک نشست خبری گفت: رای‌گیری در صحن مجلس برای ارجاع این طرح به کمیسیون ویژه بود نه تصویب این طرح. به گزارش الف، وی تاکید کرد: ما باید از روش‌هایی که در دنیا برای حفظ اطلاعات کشور وجود دارد، استفاده کنیم. مردم نباید فریب جوسازی‌های ایجادشده در فضای مجازی قرار گیرند این طرح هنوز در حال تحلیل و بررسی است و قرار نیست اینترنت جهانی قطع شود.