پل میلینیوم در لندن، جادوی پل های معلق!

سفر با معماری: از دیرباز پل ها، سازه هایی بسیار کاربردی و در عین حال هیجان انگیز بوده اند. پل های معلقی که روزگاری رفت و آمد بر روی آن ها خطر محسوب میشد، اکنون گذرهایی شده اند که بر روی آن ها قدم می زنیم، گل می گوییم و گل می شنویم و از دیدن مناظر اطراف غرق لذت و آرامش می شویم. برای خلق چنین سازه هایی، معماران، مهندسان و طراحان بزرگ در هر نقطه ی دنیا در جستجوی بهترین و کاراترین ایده ها هستند که معمولا از زیبایی بصری نیز سرشار هستند.
در دنیای معماری و سازه، تاکنون پل های شاهکار زیادی خلق شده اند که ایران ما نیز از این قافله عقب نمانده و بی شک اکثر شما نام پل عابر پیاده ی طبیعت را شنیده اید. پیش از این پل عابر پیاده ی دیگری از همین جنس و حال و هوا در انگلستان و در شهر لندن ساخته شد که همه را مسحور خود کرد. چیدانه امروز می خواهد سری به این پل بزند و شما را با یکی دیگر از اعجازهای دنیای معماری و سازه آشنا کند. با ما همراه باشید...

پل عابر پیاده ی میلینیوم در لندن پل فلزی معلقی است که برای عابران پیاده این امکان را فراهم می کند که از روی رودخانه ی تایمز عبور کنند که توسط شرکت معماری نورمن فاستر و شرکاء و شرکت سازه ی آروپ طراحی و اجرا شد. این پل ارتباط مستقیم میان ساحل و شهر به شمار می رود. طرح احداث پل در سال 1996 مطرح گردید. پس از پل تاور (Tower Bridge) که در سال 1894 احداث شد، این پل تنها پل معلقی بود که از روی رودخانه ی تایمز عبور می کرد. ساکنان لندن این پل را به صورت عامیانه، پل جنبان می نامند.

پل از جنوب به سالن تئاتر شهر و گالری هنرمندان منتهی شده و از شمال به خیابان سنت پل ختم می شود. نمای شهر از هر دو انتهای پل بی نظیر و چشم نواز است. طرح اولیه ی پل در سال 1996 توسط انجمن پل سازی سات وارک تهیه و ارائه شد.

در این طرح برای پل دو اسکله یا موج شکن در نظر گرفته شده است و از سه بخش اصلی 81، 144 و 108 متری (از شمال به جنوب) تشکیل می شود. اسکله یا عرشه ی پل دارای عرضی برابر 4 متر است. میلینیوم وزنی معادل 2000 تن را به کمک موج شکن و اسکله تحمل می کند و قادر است عبور 5000 عابر پیاده را به طور هم زمان متحمل شود. این پل در واقع پلی طولانی است که از روی رودخانه ی تایمز عبور می کند و در ساخت آن از برترین سازه های مهندسی بهره گرفته شده است. میلینیوم یک اثر برجسته ی معماری و شهرسازی نیز هست، چراکه عملکرد آن با مردم، شهر و محیط به بهترین شکل در آمیخته است.

گرد آوردن مجموعه ای از تکنیک ها و ایجاد طرحی که برای عابران پیاده منظره ای بی مانند به ارمغان می آورد، موجب متمایز شدن این اثر معماری نوین از دیگر پل ها می شود. آن چه بیشتر از همه حائز اهمیت است، رهایی عابران از مشاهده ی ترافیک شهری در کنار خود و برخورداری از منظره ی جذاب و زیبای رودخانه ی تایمز است. این پل در واقع پلی معلق، کم عمق و پایاب بوده که 6 برابر کم عمق تر از پل های معلق مشابه است.
چیدانه پیش از این پل میلائو، طولانی ترین و بلندترین پل کابلی جهان را که شاهکاری دیگر از نورمن فاستر است، به شما معرفی کرده است.

کشیدگی پل به وسیله ی کابل های نازک از دو طرف موجب می شود ساختار بدنه از وزن کمی برخوردار شود. برای اینکه پل از تعادل کافی برخوردار شود، از مؤلفه ها و اجزای تکرارشدنی استفاده شد. این امر ضمن تسهیل روند ساخت، هزینه ها را تا حد امکان کاهش داد. شایان ذکر است پل 3000 تن نیروی جانبی را که به طور افقی به آن وارد می شود، نیز متحمل می شود. در ساخت این اثر معماری از سیستم لوله های سبک استفاده شد که موجب می شود وزن پل بر روی رودخانه به حداقل برسد.

اجزای تشکیل دهنده پل میلینیوم در لندن

دهانه ها: وسیع ترین دهانه ی پل، دهانه ی مرکزی آن است که 144 متر طول دارد. دهانه ی جنوبی حدود 108 متر و دهانه ی شمالی برابر 81 متر است.

کابل های کششی: کابل های کششی در مرکز دهانه ی ورودی 2.3 متر افتادگی دارند. نسبت افتادگی کابل در این پل دارای نسبت 1:63 است که در مقایسه با ساختار پل های معمولی با نسبت 1:10 حدود 6 مرتبه کم تر است.

کابل های فنری: برای اتصال پل به دو طرف از کابل های فنری استفاده شده است. بهره گیری از این نوع کابل سبب می شود تأثیر خستگی در پل در هر دو جهت افقی و عمودی به حداقل برسد. در مجموع این کابل ها نیرویی معادل 2300 تن را متحمل می شوند.

آیا می خواهید بدانید دوچرخه سواری بر روی اولین پل معلق جهان چه لذتی دارد؟ پیشنهاد می کنم این مطلب را از دست ندهید.

موج شکن (پایه) میانی: ضخامت موج شکن یا پایه ی میانی زیاد است و بر روی آن یک صفحه ی 70 میلی متری از فولاد قرار گرفته است که به شکلی خاص جوش شده است. قسمت میانی پل بر روی بتن بدنه با استفاده از شماری لوله ی فلزی که 75 میلی متر قطر دارند، لنگر انداخته است.

بدنه پایه: بدنه ی پایه قسمت میانی پل را به شالوده ها در عمق رودخانه پیوند می دهد. این قسمت از پایه ی بتنی دارای فرم بیضی شکل است.

شالوده پایه ها: شالوده های پایه ها 20 متر ضخامت دارند. قسمتی از پایه که وارد بستر رودخانه می شود، 6 متر ضخامت دارد و موجب تقویت سازه ی اصلی پل می شوند.

تکیه گاه ها: تکیه گاه ها موجب تقویت کابل هایی می شوند که از روی پایه ی پل یا موج شکن عبور می کنند. اتصال های دو طرف تکیه گاه از سر خوردن کابل ها جلوگیری به عمل می آورد، هم چنین نوعی انعطاف پذیری خاص به ساختار پل می بخشد. این قسمت از پل با فولاد گداخته ساخته شده است و نگهدارنده ی اصلی کابل ها را تشکیل می دهد.

پایه جانبی شمالی: این پایه اتصال کابل ها به شالوده را موجب می شود. کابل ها در قسمت لنگرگاه با استفاده از دو دیواره ی بتنی به پایه های بتنی متصل شده و نیروهای وارد به پل را به بستر رودخانه منتقل می کنند.

پایه جانبی جنوبی: در قسمت پایه ی جانبی جنوبی کابل ها دارای یک سیستم بند و بست فولادی هستند. بست ها از فولاد و بندها از لوله هایی به قطر 100 میلیمتر ساخته شده اند. این ساختار فلزی بر روی تیرک پایه ای به ضخامت 3 متر ثابت شده است.

قسمت دو شاخه: عرشه در انتهای جنوبی پل که سوزن نام گرفته است، به دو شاخه تقسیم می شود. این نام بر اساس شکلی که این بخش از پل در طرح کلی آن داشته، برگزیده شده است. با دو شاخه شدن عرشه لوله هایی که در این قسمت قرار می گیرند، افزایش می یابد که این موضوع موجب افزایش مقاومت پل در مقابل واژگون شدن می شود.

از دیگر پروژ های جذاب معماری جهان: برج دبی (برج خلیفه) بلندترین آسمان خراش دنیا

عرشه پل: سکو یا عرشه ی پل 4 متر پهنا دارد و مقاطع از جعبه ای آلومینیومی تشکیل شده است که به وسیله ی زبانه و شیار به هم متصل شده اند. بخش های کناری دهانه در هر دو طرف پل بر روی لوله های فلزی واقع شده اند.

بازوها: بازوهای پل، عرشه ی اصلی را به کابل ها در فواصل 8 متر اتصال می دهند. بازوها از جعبه هایی توخالی تشکیل شده اند و به وسیله ی پوشش هایی به ابعاد 225 در 450 میلی متر مربع در بر گرفته شده اند.

لوله های طرفین: در حاشیه ی طرفین و قسمت های لبه ی پل لوله هایی فولادین به عنوان تقویت کننده ی بازوها به کار رفته است که عرشه را نیز مقاوم می کند.

سکوی آلومینیومی: کف آلومینیومی پل که به صورت سلولی و قسمت قسمت ساخته شده است، میان لوله های طرفین قرار گرفته و بدین ترتیب مکان لازم و مناسب را برای راه رفتن بر روی سطح پل ایجاد می کند.

علاوه بر این موارد، نرده های فولادی ضدزنگ، دو طرف عرشه ی پل را محافظت می کنند. عبور از پل در ژوئن سال 2000 برای همگان آزاد شد و حدود 80 تا 100 هزار نفر از روی پل میلینیوم عبور کردند. همانند هر پل دیگری به مسئله ی حرکت پل اهمیت ویژه ای داده می شود، به همین دلیل هنگامی که تأثیر وزن بیش از حد عابران پیاده به پل موجب شد حاشیه های پل دچار حرکت بیش از حد شوند، عبور از روی پل متوقف شد و طرح آن اصلاح گردید و حداکثر حرکت نوسانی عرشه حدود 70 میلی متر محدود شد. گذشته از معلق بودن پل، ضربه ی پای عابران پیاده و حرکت آنان در مسیر، عامل دیگر نوسان پل می باشد. به کار بردن اجزای تقویت کننده در دو طرف پل حرکت نوسانی آن را ضمن حرکت عابران به حداقل رساند. در یک تعبیر اغراق آمیز پل میلینیوم جادوی پل های معلق نامیده می شود!

شاهکارهای معماری جهان را از دست ندهید:
برج ایفل، محبوب ترین سازه فولادی جهان!
برج های دوقلوی پتروناس، آسمان خراشی دیدنی در مالزی!
خانه اپرای سیدنی، شکوه هنر معماری در استرالیا!
برج میلاد، نمادی از هنر و معماری ایرانی!
مسجد النبی شاهکار معماری اسلامی

منبع: ساختمان های فولادی از دکتر محمود گلابچی ؛ گردآوری شده در تحریریه چیدانه