به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، رفتن به زیر زمین یکی از تاکتیکهای بسیار قدیمی اما متداول در تاریخ هماوردهای نظامی به حساب می آید و از آن سده ها قبل، زمانی که یک نیروی نظامی می خواست از چشم دشمن خود پنهان مانده یا از آتش حملات او در امان باشد، داشتن تونل ها و سنگرهای زیر زمینی را انتخاب می کرد که همچنان برای ایجاد یک سد دفاعی پیشنهاد می شود. در حال حاضر چندین کشور قدرتمند جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران جزو استفاده کنندگان از این روش با فناوری ها و تاکتیک های جدید هستند. از زمان رونمایی شهرها و سیلوهای موشکی توسط سپاه و ارتش، این سوال مطرح بود که چنین تاکتیکی تا چه حد می تواند مثمر ثمر باشد تا اینکه اخیرا تصاویر جدید ماهواره ای نشان داد که این روش نه تنها قدیمی نشده بلکه همچنان نیز یک گزینه پر طرفدار در میان برخی از بزرگترین قدرتهای موشکی جهان به حساب می آید.
بیشتر بخوانید:
اولین کارها در حوزه سنگرها و تاسیسات دفاعی زیر زمینی در تاریخ معاصر کشور ما، در دوره جنگ تحمیلی شکل گرفت. از بحث نیاز به پناهگاه ها در شهرهای مختلف برای مقابله با حملات هوایی و موشکی تا بیمارستان های صحرایی زیر زمینی در نزدیکی خطوط مقدم و حتی در چندین مورد مسیرهای زیر زمینی که زیر پای نیروهای عراقی کشیده و باعث غافلگیری آنها شد. با وارد شدن موشک و توان بالستیک و کروز به سازمان رزم نیروهای مسلح کشور ، بحث احداث مکان هایی برای توسعه، نگهداری و آماده سازی این سامانه ها نیز مطرح شد. یک نکته مهم در داشتن یک توان موشکی مناسب، بحث ایجاد توان پنهانکاری و غافلگیری در زمینه محل نگهداری و پرتاب این موشک ها است. بر اساس همین استراتژی و نیازمندی، به روایتی از همان سالهای پایانی جنگ توسعه سنگرها و تونل های زیر زمینی در نقاط مختلف کشور برای قوای موشکی آغاز شد.
در سال 1390 و همزمان با اجرای رزمایش موشکی پیامبر اعظم(ص) 6 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که برای اولین بار، از سیلوهای پرتاب موشک ایرانی رونمایی شد. این مسئله که در زمان خود بازتاب های بسیار گسترده ای در سطح جهان داشت نشان داد که در سالهای بعد از پایان جنگ تحمیلی، سپاه به دنبال توسعه تاسیسات زیر زمینی خود بوده اما نکته جالب در خصوص این مسئله این بود که در همان زمان برخی منابع اعلام کردند که ایران از حدود 15 سال قبل از آن یعنی حدود سال 1375 شمسی به این توانایی دست پیدا کرده است.
نمایی از سیلوی پرتاب موشک سپاه مربوط به رزمایش پیامبر اعظم(ص) 6
اما مشخصا در تمام این سالها، نیروی هوافضای سپاه صرفا به دنبال توسعه سیلوهای موشکی نبود. در مهر ماه سال 1394 مفهوم جدیدی در ادبیات نظامی ایران به عنوان شهرهای موشکی وارد شد. شهرهای موشکی شامل تاسیسات کامل نگهداری ، تعمیر ، اسمبل و آماده سازی موشک های بالستیک نیروهای هوافضای سپاه هستند که در برخی از موارد در عمق 500 متری زیر زمین احداث شده اند. برخی از این شهرهای موشکی دارای سیلوهای پرتاب و برخی نیز مجهز به سیستم های حامل متحرک موشکی هستند که عملیات آماده سازی موشک در آنها انجام شده و موشک برای پرتاب از آنها خارج می شود.
نمایی مربوط به یکی از شهرهای موشکی سپاه - پرتاب گرهای متحرک در یک طرف و موشک های انبار شده در طرف دیگر
گستره وسیع سرزمین ایران و سالها تلاش و سازندگی در این بخش باعث شده تا بسیاری از کارشناسان خارجی نیز به این مسئله اعتراف کنند که اصولا یکی از مشکلات بزرگ در وضعیت هر گونه رویارویی نظامی با ایران بحث همین سیلوها ، شهرها و پرتابگرهای متحرک موشکی است که در هر نقطه ای از ایران ممکن است ساخته شده و ناگهان چندین موشک از آن شلیک شود. در عین حال در سالهای اخیر نمونه های این شهرهای موشکی برای واحد نیروی دریایی سپاه نیز در سواحل جنوبی کشور توسعه پیدا کرده و انواع شناورها و یگان های موشکی در این پناهگاه های مستحکم زیر زمینی حضور دارند.
البته این مسئله و توانایی های کشور در حوزه ساخت پناهگاه های زیر زمینی در بخش های دیگر مثل برنامه صلح آمیز اتمی نیز به کمک آمده است. بعد از تهدیدات فراوان دشمنانی همانند رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا برای حمله به برنامه کاملا شفاف و نظارت شده کشور ما، بخشی از تاسیسات حساس به زیر زمین منتقل شدند و تا حد زیاد از گزند حملات موشکی و هوایی دور ماندند.
چین ؛ همه چیز به زیر زمین می رود
اما همانطور که اشاره شد، در کنار جمهوری اسلامی، قدرت های دیگر موشکی نیز وارد توسعه سیلوها و شهرهای موشکی شده اند که روسیه، از قدیمی ترین آنهاست. اما اکنون مشخص شده که در کشور چین که در آنجا نیز تونل سازی و ساخت حتی شهرهای بزرگ در زیر زمین سابقه ای تاریخی دارد، اقدامات و برنامه های مهمی در حال اجراست. بعد از وقوع انقلاب کمونیستی و تشکیل جمهوری خلق چین، این کشور دارای مشکلات گسترده با آمریکا بود و یکی از گزینه های چین برای دفاع از تاسیسات حیاتی خود، توسعه حجم قابل توجهی از تاسیسات و تجهیزات زیر زمینی بوده است. از شهر زیر زمینی پکن تا تاسیسات انرژی، انبارهای کالاهای استراتژیک تا سیستم های کنترل راکتورهای هسته ای و دیگر نیروگاه ها تا پایگاه های هوایی و البته واحدهای موشکی این کشور در زیر زمینی صاحب جا و مکانی شدند.
واحدهای موشکی ارتش چین در چند دهه اخیر و در راستای برنامه بزرگ مدرن سازی ارتش این کشور به سمت توسعه توان موشکی خود رفتند که یکی از ارکان این برنامه توسعه، ساخت حجم زیادی از تونل ها و سیلوهای پرتاب موشک بوده است. در این تونل های بزرگ و طولانی که در سرتاسر سرزمین چین توسعه پیدا کرده اند چینی ها بحث نگهداری و آماده سازی موشک های خود را انجام می دهند.
تا همین چند ماه اخیر تصور بسیاری از کارشناسان بر این بود که چین بر اساس اعلام سیاست همیشگی خود در حوزه سلاح های هسته ای، دارای یک زرادخانه تقریبا کوچک هسته ای بوده و هیچ گاه نیز آغاز کننده استفاده از این تسلیحات نخواهد بود. اما از اوایل تیر ماه سال جاری بود که منتشر شدن تصاویر ماهواره ای روایتی بسیار متفاوت را از توان موشکی چین به نمایش گذاشت و تصویر ماهواره ای نشان دهنده چیزی در حدود 119 یا 120 سیلوی پرتاب موشک در منطقه یومن در استان گانسو در شمال کشور چین است. این منطقه بیابانی در نزدیکی سایت قدیمی آزمایش تسلیحات هسته ای چین بوده و کارشناسان اعتقاد دارند که این سیلوها برای نگهداری و پرتاب موشک های سری دی اف 41 توسعه پیدا کرده اند.
پوشش مخصوص بر روی دهانه سیلوی موشک در منطقه منطقه یومن در استان گانسو چین
نمای مشخص از یک سیلوی در حال ساخت موشکی در منطقه منطقه یومن در استان گانسو چین
قبل از این که به این موشک بپردازیم باید گفت که این مسئله انتهای شگفتی ها در خصوص موشک های چینی نبود. در حدود هفته پیش نیز یک مجموعه جدید از سیلوهای جدید موشکی این بار در منطقه هامی در استان سین کیانگ چین رصد شده که شامل 110 سیلوی جدید است و برآوردها نشان می دهد بخش قابل توجهی از آنها نیز برای جای دادن موشک های بالستیک قاره پیمای سری دی اف 41 است که با این حساب چیزی در حدود 230 سیلوی جدید موشکی در چین در مراحل مختلف ساخت و آماده سازی است. پیش از این بسیاری از کارشناسان اعتقاد داشتند که کشور چین چیزی کمتر از 50 سیلوی زیرزمینی پرتاب موشک در اختیار دارد که از آنها برای شلیک موشک های سوخت مایع سری DF-5 استفاده می کند.
سیلوها با پوشش مخصوص و تاسیسات مربوط به ساخت آنها در منطقه هامی در استان سین کیانگ
موشک های سری DF-41 از سوخت جامد بهره برده و علاوه بر سیلوهای زیرزمینی می توانند از روی پرتابگرهای متحرک نیز شلیک شوند. این موشک ها بردی در حدود 14 هزار کیلومتر داشته و بسته به نوع ماموریت می توانند تا 12 سر جنگی هسته ای را با خود حمل کنند. این موشک ها در ابتدا به صورت متحرک و نصب شده بر روی حامل های متحرک دیده شده بودند و حالا به نظر می رسد که مدل سیلو پرتاب آنها نیز آماده شده است.
موشک بالستیک DF-41 بر روی پرتابگر متحرک در رژه ارتش چین
دو برداشت از این حرکت چین وجود دارد یکی بر این اساس است که چین به دنبال تغییر سیاست های کلی خود در حوزه نظامی است و به دلیل رویکردهای نامناسب آمریکا، به سمت یک نوع برخورد تهاجمی تر سوق پیدا خواهد کرد و برداشت دیگر اینکه مقامات چینی احساس کرده اند به زودی ناچار خواهد شد در مذاکرات محدودیت و کاهش تسلیحاتی بین قدرت های بزرگ وارد شود و از همین الان به دنبال برگ های برنده بیشتری برای این مذاکرات هستند. در هر صورت، هر آنچه که هدف چینی ها از این اقدام جدید و توسعه شهرها و سیلوهای زیرزمینی باشد، باید گفت که ساخت و سازهای جدید نشان می دهد که استراتژی نیروهای مسلح کشورمان بویژه نیروی هوافضای سپاه در حرکت به سمت تاسیسات زیر زمینی و سیلوهای موشکی، نه تنها یک ابتکار قدیمی نبوده بلکه یک مسئله و تاکتیک همچنان راهبردی و مهم به حساب می آید.
