دکتر سیدمحمود اسحق حسینی؛ متخصص داخلی
خلاصه
هلیکوباکترپیلوری از زمانی که از یک بیوپسی معده جداسازی گردید، همواره مورد توجه شدید باکتریولوژیست‌ها، متخصصین بیماری‌های گوارش و عفونی، سرطان‌شناس‌ها، اپیدمیولوژیست‌ها، پاتولوژیست‌ها و محققین دارویی قرار داشته است. تصور اینکه یک ارگانیسم بتواند عامل ایجاد گاستریت، زخم معده و نیز عامل به وجود آورنده سرطان باشد، در ابتدا مشکل به نظر می‌رسید.
معده انسان تنها محل اقامت مناسب این میکروب است و حتی از دوران نوزادی (بعد از شیرخوارگی) تا سنین کهولت، انسان می‌تواند ناقل این میکروارگانیسم باشد. این باکتری در مدت اقامت طولانی خود در معده می‌تواند عامل به وجود آورنده بیماری‌هایی به صورت التهاب حاد و مزمن معده، زخم معده و اثنی‌عشر یا عواقب خطرناکی همچون خونریزی حاد و مزمن جهاز هاضمه و سرطان معده باشد.
در اکثر مردم این عفونت بدون علائم باقی می‌ماند و لذا ناقلین سبب انتقال آن به سایر افراد سالم فامیل و یا هر اجتماع متراکم همچون خوابگاه‌ها، سربازخانه‌ها و غیره می‌شوند. رابطه علتی آن با سرطان معده در اشخاص مبتلا به عفونت به اثبات رسیده است، لذا در جوامع در حال توسعه اقتصادی این عفونت شایع‌ترین علت مرگ در نتیجه سرطان محسوب می‌شود.
بر پایه نتیجه مطالعات موجود از کشورهای در حال توسعه می‌توان گفت که شیوع این عفونت در ایران خیلی بالا است و برای تدوین برنامه‌های درمانی و پیشگیری لازم است همه‌گیری‌شناسی در سطح کشوری انجام پذیرد.
هلیکوباکترپیلوری به عنوان شایع‌ترین عامل ایجاد عفونت باکتریایی مزمن و اولین علت بیماری زخم معده (PUD) در دنیا شناخته شده به طوری که در معده بیش از 50 درصد مردم جهان به صورت تجمع یافته وجود دارد. روش انتقال این باکتری چندان واضح نیست ولی تماس فرد به فرد بیشترین علت ذکر شده است.
این نکته مشخص شده است که ارتباط مستقیمی میان شیوع بیماری و سطح بهداشت پایین وجود داشته، به طوری که عواملی همچون آب آلوده با مدفوع، دستگاه‌های گاستروسکوپی و حیوانات خانگی متهم به عامل سرایت این باکتری هستند.
مطالعات نشان می‌دهد که این باسیل در افراد، صور بالینی متفاوت ایجاد کرده که البته به درمان نیز جواب متفاوتی می‌دهد.
اپیدمیولوژی
مشخص شده است که جنسیت، نوع گروه خونی و نوشیدن الکل و یا استعمال دخانیات تاثیری در میزان ابتلا افراد به عفونت هلیکوباکترپیلوری نداشته ولی بین میزان تحصیلات و درآمد افراد با عفونت هلیکوباکتر رابطه معکوس وجود دارد. برخی مطالعات نیز وجود زمینه‌های ژنتیکی را در ابتلا به این عفونت موثر دانسته‌اند.
افرادی نظیر پزشک و پرستار که با بیماران مبتلا به هلیکوباکترپیلوری سر و کار داشته و یا سربازانی که در تراکم جمعیت بیشتر و یا مناطق آلوده‌تر زندگی می‌کنند، شانس بالاتری برای ابتلا به این عفونت دارند.
این عفونت بسیاری از اوقات در بچه‌ها و جوانان نیز دیده شده است و از طریق همین افراد، سایر افراد خانواده نیز مبتلا می‌شوند. نشان داده شده است که هرگاه یک بچه در خانواده‌ای به عفونت هلیکوباکتر دچار شود 80-75 درصد احتمال ابتلا برای مادر و سایر فرزندان آن خانواده وجود دارد.
همچنین افرادی که والدین آن‌ها سابقه‌ای از سرطان جهاز هاضمه داشته‌اند شانس زیادی برای ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری دارند. به نظر می‌رسد در کشورهای در حال توسعه فاکتورهای دخالت کننده در وضعیت زندگی، ارتباطات اجتماعی و فرهنگی مردم و بخصوص مسائل مذهبی و خانوادگی از عمده‌ترین عوامل تاثیرگذار در وضعیت شیوع عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری باشند.
علائم بیماری
هلیکوباکترپیلوری مجموعه‌ای از بیومولکول‌هایی را تولید و عرضه می‌کند که زمینه‌ساز التهاب در فرد مبتلا می‌شوند. این بیومولکول‌ها باعث آزادی ترکیبات التهاب‌آور از سلول‌های اپیتلیال معده و در نتیجه التهاب دائمی و آسیب بافتی می‌گردند. در شیره معده این افراد مقادیر متنابهی از زیرگروه‌های IgA (علاوه بر مقادیر طبیعی) مشاهده می‌گردد.
وجود آنتی‌بادی‌های ترشحی IgA بر علیه هلیکوباکترپیلوری همچنین در بزاق و شیر پستان قابل تشخیص است. اغلب بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری دارای مقادیر قابل توجه و قابل سنجشی از پاسخ ایمنی سیستمیک که عمدتا IgG است می‌باشند. IgA سرمی در کمتر از نیمی از مبتلایان وجود داشته در حالی که IgM سرمی به مقدار خیلی کمتر دیده می‌شود.
علائم کلینیکی در یک عفونت حاد ناشی از هلیکوباکترپیلوری به صورت درد، انقباض ناحیه فوقانی شکم، حالت تهوع، استفراغ، نفخ شکم، ناخوشی عمومی و بدبو شدن نفس بوده که البته در بعضی موارد، بیماران مبتلا، بدون علائم بالینی واضح بوده‌اند.
دوره کمون این بیماری 7-1 روز بوده و ممکن است با یا بدون علائم سوءهاضمه باشد. این علائم تقریبا در یک هفته اول عفونت وجود داشته و پس از این مدت دیگر وجود نخواهند داشت، خواه اینکه میکروارگانیسم از محیط عمل حذف شده (بیمار درمان شود) و یا آنکه همچنان وجود داشته باشد...
برای خواندن بخش دوم- مروری بر هلیکوباکترپیلوری- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- مروری بر هلیکوباکترپیلوری- اینجا کلیک کنید.
