سرویس جهان مشرق - هم‌زمان با خروج نیروهای متجاوز آمریکایی و ناتو از افغانستان؛ گروه طالبان توانسته است شمار زیادی از مناطق تحت کنترل دولت را به تصرف خود درآورد، موافقان پیش روی‌های طالبان معتقدند که هرقدر این گروه زودتر سریال پیروزی‌های خود را نهایی کند؛ مردم افغانستان از حالت تعلیق بیرون آمده و بازسازی این کشور سرعت بیشتری خواهد گرفت؛ در آن‌سو مخالفان پیش روی طالبان می‌گویند؛ سقوط سریع ولایت‌ها، آغازی بر پایان دولت مرکزی است و این مسئله بر روند صلح تأثیرگذار است.
اخیراً موسسه سوئیسی SIGA در گزارشی نوشته است که پیش روی‌های طالبان باعث وخیم شدن اوضاع نخواهد شد.
در این گزارش آمده است: این پیروزی‌ها نه باعث بروز فاجعه انسانی می‌شود و نه دولت در کابل سقوط می‌کند. طالبان اخیراً پیشروی‌های مهمی را در خاک افغانستان انجام داده است؛ مجاهدان این گروه ولسوالی (شهرستان) برکه در نقطه استراتژیک ولایت بغلان را فتح کرده‌اند. پس از پیروزی در برکه به‌یک‌باره ده‌ها ولسوالی در استان‌های مختلف در خاک افغانستان سقوط کرد؛ ازجمله در آخرین تحول میدانی ولسوالی مالستان ولایت غزنی به دست طالبان افتاد. این پیروزی در غزنی را می‌توان نقطه عطف در تحرکات طالبان در یک ماه اخیر نامید.
شبکه تحلیل گران افغانستان در توصیف پیروزی‌های به‌دست‌آمده از سوی طالبان نوشته است: از ماه ژوئن (اوایل تیر) حدود 127 منطقه سقوط کرده و تنها 10 مورد از تصرفات طالبان توسط دولت مرکزی و نیروهای امنیتی تربیت‌شده به دست آمریکایی‌ها بازپس‌گیری شده است. در ادامه این گزارش آمده است که در دور جدید از پیروزی‌های به‌دست‌آمده از سوی طالبان تمرکز این گروه به منطقه شمال افغانستان است؛ زیرا قبل از حمله نظامی آمریکا به افغانستان در سال 2001 بیشترین میزان مخالفت با طالبان در مناطق شمالی بوده است. پیروزی‌های سریالی طالبان نشان داد که دولت افغانستان بدون حضور نیروهای میدانی آمریکایی و متحدانش به‌سرعت متلاشی خواهد شد.
نحوه تصرف مناطق به دست طالبان چگونه است؟
در روایت منتشرشده از سوی برخی رسانه‌های غربی و نیز روزنامه‌های نزدیک به دولت افغانستان شیوه تصرف مناطق مختلف از سوی طالبان به شکلی کاملاً هالیوودی توصیف‌شده است، بخش جهانی بی‌بی‌سی در گزارشی پس از پیروزی طالبان در غزنی نوشته است که طالبان با خشونت به‌پیش رفته و این گروه عوض نشده است! در لابه‌لای همین گزارش‌های منتشرشده از سوی شبکه رسانه‌ای نزدیک به آمریکایی‌ها گزارش‌های نزدیک به واقعیت نیز موجود است.
اشپیگل درباره شیوه پیش روی طالبان نوشته است: طالبان میوه‌های پایین درخت را می‌چیند، اشاره این رسانه آلمانی به آن است که طالبان به دنبال «تثبیت» خود در افغانستان است و این وضعیت با خشونت غیرمنطقی به دست نمی‌آید، پیش‌ازاین مولوی امیرخان متقی در دیدار با علما و سران عشایر طوایف هزاره گفته بود: من در کنار شما شیعیان نشسته‌ام؛ آیا سیاست‌مدارانی که در کاخ کابل نشسته‌اند؛ حاضرند به اینجا آمده و با شما گفتگو کنند؟ قطعاً این کار را نخواهد کرد زیرا از شما مردم می‌ترسند. ما مردم را از خودمان می‌دانیم و از مردم نمی‌ترسیم؛ میان امارت اسلامی و مردم اعتماد وجود دارد. مجاهدین امارت اسلامی یک مجاهد ایدئولوژیک و فکری است؛ او به دنبال انتقام‌جویی و منفعت شخصی نیست، بلکه به آبادانی کشورش فکر می‌کند. ما به فکر یک کشور قدرتمند و افغان شمول هستیم.
موسسه SIGA سوئیس در ادامه گزارش خود نوشته است: باید توجه کنیم که طالبان بیشتر مراکز شهرستان‌ها را بدون درگیری زیاد یا حتی بدون هیچ درگیری تصرف کرده است. برای نمونه می‌توان به ولسوالی «وردوج» اشاره کرد؛ منطقه‌ای واقع در ولایت بدخشان در شمال شرق افغانستان که نیروهای دولتی ازآنجا عقب‌نشینی کردند و حالا یکی از مقرهای شناخته‌شده طالبان است. فرماندهان نیروهای امنیتی گفته‌اند که به خاطر سقوط چند ولسوالی، روحیه سربازان پایین آمده بود. طبق گزارش نیویورک‌تایمز، نیروهای دولتی باقیمانده در مرکز شهرستان «دولتشاه» واقع در ولایت لغمان، پس از انجام مذاکره، بدون هیچ مقاومتی تسلیم شدند.
گزارش‌های میدانی از شکل ورود طالبان به شهرهای مختلف نشان می‌دهد زمانی که طالبان بر منطقه‌ای مسلط می‌شوند، همه مردم را در بازار جمع و اعلام می‌کنند که زندگی باید طبق رویه معمول ادامه پیدا کند. آن‌ها حتی یک شماره تلفن به مردم اعلام کرده تا اگر کسی با مشکلی مواجه شد با آن تماس بگیرد. SIGA نوشته است: طالبان بعد از گفتگو با مردم دیگر با آن‌ها کاری ندارد. یکی از ساکنین و کسبه مالستان ضمن تأیید این گزارش گفته است: که مغازه او و دیگر کسبه همچنان باز و فعال هستند. وی همچنین با اشاره به اینکه طالبان تاکنون فعالیت چندانی در این منطقه نداشته‌اند گفت: «آن‌ها قوانین جدید طالبان را اعلام کردند، مثل‌اینکه مردها نباید ریش خود را بتراشند یا اینکه باید برای نمازهای یومیه به مسجد بروند؛ اما تاکنون مردم عادی را برای این موضوعات کنترل نکرده و تعاملی با آن‌ها نداشته‌اند.»
گزارش‌های متعدد از سوی مؤسسات مستقل نشان می‌دهد که طالبان، دست‌کم تاکنون، کنترل فیزیکی مستقیم بر مناطق تازه تصرف‌شده ندارد. دیدبان حقوق بشر در مصاحبه با فردی به نام «بشیر آخوندزاده» استاد دانشگاه و ساکن منطقه «بغلان مرکزی» نوشته است: زمانی که دولت اینجا بود، برخلاف حالا که طالبان بر آن مسلط است، فساد یک مسئله جدی بود اما درعین‌حال، دولت یک سری خدمات درزمینهٔ پزشکی، آموزش و تأمین برق ارائه می‌کرد.
این شهروند افغان گفته است: «از سوی دیگر، امنیت در زمان طالبان بهتر است. همه‌جا آرام است و من حتی یک گزارش درباره آزار و اذیت مردم توسط طالبان نشنیده‌ام.» به گفته آخوندزاده «حالا وضعیت اقتصادی و ادامه تأمین معاش، به دغدغه اصلی مردم در منطقه بغلان مرکزی بدل شده است.» موضوعی که دغدغه مشترک مردم ساکن در دیگر مناطق تحت کنترل طالبان است. آخوندزاده درنهایت سخنان خود را چنین جمع‌بندی کرد: «در هر دو نظام طالبان و دولت هم چیزهای خوب و هم چیزهای بد وجود دارد».
مشرق بر اساس سیاست‌گذاری‌های راهبردی و مستقل خود در ماه‌های اخیر با بسیاری از کارشناسان و نیروهای میدانی مؤثر بر تحولات افغانستان گفتگو کرده است؛ در ادامه دو روایت متضاد از جنگ در کشور همسایه را می‌خوانید. مقامات نزدیک به دولت افغانستان معتقدند که به‌زودی سکه جنگ برگشته و دولت بر مناطق ازدست‌رفته چیره خواهد شد؛ در آن‌سو طالبان با رایزنی‌های گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی خود را برای تشکیل دولت آماده می‌کند. این دو مصاحبه اختصاصی در ساعاتی تهیه‌شده که آمریکایی‌ها بمباران گسترده خود را روی برخی شهرها آغاز کرده‌اند.
عقب‌نشینی دولت تاکتیکی است
کبیر واثق عضو سابق شورای امنیت ملی افغانستان و نیز معاون ولایت پنجشیر در گفتگو با «مشرق» درباره آخرین تحولات میدانی در افغانستان می‌گوید: «ما از برخی ولایات عقب‌نشینی تاکتیکی کردیم تا فرصت بیشتری برای دفاع فراهم شود». واثق در واکنش به اظهارنظر برخی از اعضای ارشد طالبان درباره تغییر رویکرد این گروه نسبت به گذشته واکنش نشان داده و می‌گوید: «این طالبان همان طالبان دهه نود است؛ آن‌ها هیچ‌گاه عوض نمی‌شوند» البته ادعای مقام سابق امنیتی افغانستان با تکذیب شورای راهبری امارت اسلامی روبرو شده است. طالبان در چندین بیانیه اعلام کرده است که از گذشته درس گرفته و پخته‌تر از قبل شده است و سعی دارد رفتارهای اشتباه خود را اصلاح کند. کبیر واثق دراین‌باره می‌گوید: جهان نباید این حرف‌ها را باور کند؛ طالبان همیشه طالبان است.
دوباره بازمی‌گردیم!
کبیر واثق با اشاره به گستره نفوذ طالبان در نقشه افغانستان می‌گوید: ادعای دسترسی طالبان بر بیش از 83 درصد از خاک افغانستان غلط است، طالبان توانایی رسیدن به این سطح از خاک افغانستان را نخواهد داشت، آن‌ها به یک سری نقاط دور و مناطق روستایی و نیز کوهستانی احاطه داشته و شهرهای بزرگ و نیز ولایت‌ها مهم همچنان در دست نیروهای امنیتی دولت افغانستان قرار دارد. تمامی مناطقی که مردم در آن‌ها زندگی می‌کنند و در آن رفت آمد دارند در کنترل کامل دولت قرار دارد، به‌عبارت‌دیگر طالبان هیچ‌گاه به دروازه شهرهای بزرگ نخواهد رسید.
معاون ولایت پنجشیر ادامه داد: در ولستوالی ها (شهرستان‌هایی) که در اختیار طالبان است، نیروهای امنیتی عقب‌نشینی تاکتیکی کرده‌اند تا تلفات به نیروهای غیرنظامی وارد نشود، زیرا طالبان پیوسته تأسیسات، افراد غیرنظامی و خانه‌های مردم را هدف قرار می‌دهند. طالبان از غیرنظامی‌ها به‌عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند. ازاین‌رو نیروهای امنیتی در هماهنگی با مرکز این شهرها را تخلیه کرده‌اند، امیدواریم که نیروهای امنیتی با حمایت مردم قادر به تصرف شهرهای بیشتری نباشد.
واثق با اشاره به توانایی نیروهای امنیتی افغانستان گفت: نیروهای امنیتی افغانستان مجهز هستند و توانایی و روحیه مناسبی دارند؛ نکته مهم آنکه مردم افغانستان در کنار پلیس بوده و از آن‌ها حمایت می‌کنند. نیروهای امنیتی افغانستان متشکل از تمامی مردم این کشور از هر قوم و مذهب است و مردم افغانستان از فرزندان خود در دفاع از کشور حمایت می‌کنند. همراهی مردم با دولت در دفاع از کشور در تاریخ افغانستان بی‌نظیر است. شما شاهد بودید که وقتی شهری تخلیه‌شده و نیروهای رقیب آمدند، فوراً مقاومت مردمی از تمامی اقوام و از تمامی نقاط در کنار پلیس قرارگرفته و آماده مقابله هستند. با هماهنگی مردم و نیروهای امنیتی به‌زودی نقاط تصرف‌شده را باز پس خواهیم گرفت.
طالبان همان طالبان دهه نود است
کبیر واثق درباره ادعای طالبان در تغییرات سیاسی و ایدئولوژیک گفت: طالبان با دهه نود هیچ تفاوتی نکرده است، این گروه همچنان متحجر و واپس‌گرا است؛ طالبان هرکجا را که اشغال کرده قوانین خشکی را اجرا کرده و این باعث بیزاری مردم از آن‌ها خواهد شد. در تمامی نقاطی که طالبان حضور دارد مردم به ستوه آمده‌اند. آن‌ها همان طالبان دهه نود هستند آن‌ها به هر شهری که می‌روند مدارس مدرن را خراب می‌کنند، مساجد را می‌سوزانند و مردم را مجبور به مهاجرت می‌کنند. طالبان آسیب‌های روانی به مردم می‌رساند، این گروه همان طالبان کلاسیک و خشک قدیمی است و مردم افغانستان حکومت آن‌ها را تحمل نخواهند کرد.
عضو شورای اجرایی ولایت پنجشیر افزود: دولت افغانستان بنا بر حسن نیت در صلح دارد، ما در هماهنگی با کشورهای منطقه و نیروهای بین‌المللی قرار داشته و بارها گفته‌ایم که جنگ راه‌حل افغانستان نیست. مردم افغانستان سال‌ها در آتش جنگ سوخته‌اند. این طالبان است که از صلح دوری کرده و علاقه برافزایش شدت جنگ دارد. تنها دستاورد طالبان در افغانستان جنگ است، اگر جنگ را از طالبان بگیرید آن‌ها تبدیل به یک حزب سیاسی بی‌اثر خواهند شد.
آمریکا و تنهایی افغانستان
کبیر واثق با اشاره به خروج نیروهای آمریکایی تا 11 سپتامبر از افغانستان گفت: آمریکایی‌ها در 20 سال گذشته همکاری‌های مشترکی با دولت افغانستان انجام داده است؛ آن‌ها نیروهای امنیتی ما را آموزش داده‌اند؛ در حال حاضر ما انتظار داشتیم آمریکایی‌ها در مبارزه با تروریسم در کنار مردم افغانستان قرار بگیرند. افغانستان در خط مقدم مبارزه با تروریسم است؛ ما انتظار داریم جهان با ما در این مبارزه متحد شود.
پاکستان حامی اصلی طالبان است
آقای واثق با اشاره به نقش پررنگ پاکستان در حمایت از طالبان گفت: پاکستانی‌ها حامی طالبان است، اسلام‌آباد باید دست از حمایت از طالبان بردارد. پاکستان باید در مراوده با افغانستان صداقت داشته باشد. برای ما مشخص است که اسلام‌آباد حاضر نیست طالبان را به سمت صلح تشویق کند. پاکستان به طالبان سرپناه داده و حمایت مالی از آن‌ها می‌کند. طالبان در پاکستان به‌راحتی تردد می‌کند؛ اطلاع داریم که در چند ماه گذشته زخمی‌های طالبان در بیمارستان‌های پاکستانی مداوا شده‌اند.
راه احمدشاه مسعود را ادامه می‌دهیم
آقای واثق با یادآوری مقاومت تاریخی پنجشیر در برابر اشغالگران گفت: ولایت پنجشیر دژ تسخیرناپذیری است که طالبان سال‌ها خواب دسترسی به آن را می‌بینند؛ ما با ضربات کوبنده مانع آن‌ها شدیم. قهرمان ملی مقاومت احمدشاه مسعود فرزند این ولایت است و امروز نیروهای دفاعی و مردم قهرمان پنجشیر آماده دفاع از وجب‌به‌وجب افغانستان به‌ویژه پنجشیر است؛ این ولایت آماده نبرد با طالبان است. احمدشاه مسعود آرزوی نظام دموکراتیک مبتنی بر آراء مردم را داشت؛ ازاین‌رو مردم پنجشیر از نظامی که حاصل خون هزاران مردم افغانستان است دفاع می‌کند.
ویدئو اختصاصی از حملات متجاوزین آمریکایی به افغانستان
سردبیر بخش دری وب‌سایت الاماره: اشرف غنی باید برود
درست در ساعتی که جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا دستور حمله به مقر طالبان را صادر کرده است؛ انعام حبیب زاده سردبیر وب‌سایت الاماره (رسانه رسمی گروه طالبان) به «مشرق» می‌گوید: کار دولت تمام است و آن‌ها باید بروند. سردبیر رسانه طالبان در واکنش به آغاز عملیات این گروه در ولایت‌های قلعه‌نو، هرات و لشکرگاه پیش از خروج کامل آمریکایی‌ها (توافق دوحه) در شهریور امسال می‌گوید: نکته اساسی آن است که در هیچ بندی از توافق دوحه نیامده است که امارت اسلامی به شهرهای بزرگ حمله نکرده و آن‌ها را تصرف نکند، اما ما بر اساس حسن نیت و باور به صلح به‌صورت یک‌طرفه آزادسازی شهرها را به تأخیر انداختیم.
حبیب زاده ادامه داد: توافق دوحه تا زمانی معنا داشت که آمریکایی‌ها به آن پایبند بودند؛ گزارش‌های بی‌شماری از تخطی‌های آن‌ها وجود دارد. آن‌ها در بیش از 1000 مورد علیه توافق عمل کرده‌اند. ظرف 30 ماه گذشته قرار بر این بوده تا متجاوزین آمریکایی و ناتو از افغانستان خارج شوند؛ اما هنوز این خروج تکمیل‌نشده است.
سردبیر الاماره ادامه داد: هنوز زندانیان گروه طالبان به‌صورت کامل آزاد نشده‌اند. بسیاری از رهبران ما هنوز در لیست سیاه تروریستی قرار دارند، بر این اساس امارت اسلامی چرا باید به توافق دوحه پایبند باشد. دولت در کابل همواره از عملیات علیه ما گفته است. شما به یاد دارید پس از پایان آتش‌بس سه‌روزه در عید فطر توسط رهبر طالبان، این مقامات دولت در کابل بودند که عملیات علیه ما را در هلمند آغاز کردند. حبیب زاده افزود: رسیدن به دروازه شهرهای بزرگ واکنش ما به عملیات دشمن است.
ترکیه باید از افغانستان برود.
هرقدر دولت افغانستان «پاکستان» را مقصر افزایش توان طالبان معرفی می‌کند؛ در آن‌سوی ماجرا امارت اسلامی پای ترکیه را وسط کشیده است. حبیب زاده در واکنش به حضور نیروهای آنکارا در خاک افغانستان می‌گوید: در بیانیه چند روز قبل گفته‌ایم که خواهان رابطه حسنه با دولت ترکیه هستیم؛ ما مشترکات زیادی با آنکارا داریم؛ اما همه نیروهای خارجی باید از کشور ما بروند، آن‌ها هیچ تفاوتی با دیگر نیروهای خارجی در افغانستان نداشته و همه کشورهای مداخله‌گر باید خاک کشور ما را ترک کنند.
سردبیر الاماره ادامه داد: ترکیه بخشی از ناتو است و در این سال‌ها در اشغال خاک افغانستان با آن‌ها همکاری کرده است، ما رو چگونگی حضور نیروی نظامی ترکیه در افغانستان هیچ بحثی نداریم؛ ترکیه باید خاک افغانستان را ترک کند. مدیر پایگاه خبری طالبان گفت: ترکیه نباید مانع از فرصت طلایی در استقلال افغانستان شود؛ نظام اسلامی به همکاری به ترکیه در عرصه اقتصادی نیاز دارد، ازاین‌رو آن‌ها باید با جبران خطاهای گذشته خود فرصت برای بازسازی افغانستان را از دست ندهند.
نظام سیاسی افغانستان باید تغییر کند
مدیر وب‌سایت رسمی طالبان در واکنش به سخنان زلمای خلیل زاد در تشکیل دولت ائتلافی در افغانستان گفت: این سخنان برداشت شخصی نماینده آمریکا از آینده افغانستان است. حبیب زاده ادامه داد: طالبان به دنبال نظام همه‌شمول اسلامی است، باید توجه کرد بحث درباره تشکیل دولت نیست که هر گروه و جریانی چه نقش و سهمی خواهد داشت. بحث بر سر آن است که نظام افغانستان باید تغییر کند و نظام اسلامی روی کار آید. امارت اسلامی باور دارد که همه گروه‌ها باید در آینده افغانستان نقش داشته و همه‌شمول باشد.
رهبر ما تأکید کرده است ما نمی‌خواهیم قدرت را انحصاری کنیم؛ افغانستان خانه همه افغانی‌ها است، همه حق خدمت در آبادانی کشور رادارند. امارت اسلامی خود را نماینده واقعی مردم افغانستان می‌داند؛ ما بر ای باوریم که همه اقوام، اقشار و مذاهب باید در نظام همه‌شمول اسلامی مشارکت کنند.
جزییات نظام اسلامی با گفتگو مشخص می شود
مدیر بخش اطلاع‌رسانی طالبان با اشاره به آینده رهبران سیاسی افغانستان در کابل گفت: از روز اول باور داشتیم که دولتی که توسط اشغالگران روی کار آمده است دولتی دست‌نشانده با زور تانک و هواپیماهای آمریکایی است. این دولت باید برود. حبیب زاده ادامه داد: امارت اسلامی معتقد است باید در مذاکرات بین الافغانی روی قانون اساسی بحث شود، و قانونی که به دستور اشغالگران نوشته‌شده است؛ اعتبار ندارد و حتماً باید بازنگری شود.
سردبیر وب سایت طالبان ادامه داد: برخی می‌گویند طالبان روی نظام اسلامی پافشاری می‌کند؛ اما ساختار آن مبهم است دراین‌باره باید بگویم: نظام اسلامی اصل مسلم در شریعت اسلامی است، تعریف آن در فقه اسلامی بیان‌شده است. امارت اسلامی باور دارد پس از توافق طرف‌های بین الافغانی بر نظام اسلامی باید علما و دانشمندان کشور باید باهم گفتگو کرده و با توجه به وضعیت کنونی روی ساختار آن و نیز جزییات نظام بحث و توافق کنند. ما هرگز نمی‌خواهیم به‌صورت یک‌طرفه روی ساختار نظام تصمیم‌گیری کنیم. تنها مسئله آن است که هنوز طرف مقابل با تعیین خط قرمز از روی آوردن به‌نظام اسلامی گریز دارد؛ تنها مانع پیشرفت در مذاکرات همین نکته است. اگر در کف مذاکرات توافق کنیم که حکومت‌داری در افغانستان «نظام اسلامی» است، می‌توان در آینده پایه‌ای قوی برای گفتگوهایی پیرامون قانون اساسی و جزئیات دولت بحث کرد.
ویدئو اختصاصی از استقبال مردم از گروه طالبان
مروری بر جزئیات جنگ اخیر در افغانستان نشان می دهد که، آمریکا به دنبال آن بود که جنگ را برای نیروهای غربی تمام کرده و آتش آن را میان نیروهای افغانی روشن و به‌مرور شراره آن را به منطقه بکشد، ابتکار تهران در کنترل طرفین درگیر و کشاندن آن‌ها پای میز مذاکره بر اساس سهم و توان نیروها بردار را تغییر جهت داده و توازن قابل‌لمسی ایجاد کرده است.
پیام تجاوز بمب‌افکن‌های بی 52 به خاک افغانستان در روزهای اخیر آن است که توافق دوحه بدون هیچ دستاوردی دود شده و به هوا رفته است. از امروز طالبان برای رسیدن به دروازه‌های کابل از هیچ تلاشی فروگذاری نکرده و در آن‌سو نیروهای دولتی آخرین سد دفاعی را محکم‌تر خواهند کرد؛ برخورد این دو با یکدیگر طبیعتاً به کشتار غیرنظامیان ختم می‌شود.
دو روایت متفاوت از صحنه تحولات میدانی و دیپلماتیک در افغانستان نشان می‌دهد که پروسه صلح همچنان مبهم است. نکته مهم آن است که برای واشنگتن «بهترین توافق؛ نرسیدن به توافق است» دولت آمریکا چه در دوران جمهوری خواهان جنگ‌طلب و چه در دوران دموکرات‌های پای میز مذاکره بر قول و قرارهای خود با دولت‌ها و نیروهای مؤثر پایبند نبوده و زبانه گرفتن دوباره شعله‌های جنگ در افغانستان نشانه‌ای بر این ماجراست.
