سرطان‌های شایع در مردان مسن

دکتر محمدرضا صفیری جراح – متخصص ارولوژی

 

سرطان پروستات

شاید هیچ سرطانی به اندازه سرطان پروستات در نوع بشر شایع نباشد البته در بعضی جاها سرطان پروستات در رده دوم پس از سرطان پوست قرار می‌‌گیرد.

سرطان پروستات شایعترین سرطان در مردان است. امروزه برای بسیاری از بیماریها و سرطان‌ها مارکر (Marker)‌های دقیقی تشخیص داده شده‌اند که با اندازه‌گیری آنها می‌‌توان پی به وجود یک بیماری خاص یا سرطان برد.

اگر مارکر مربوط به سرطان باشد به آن تومور مارکر (Tumor Marker) گفته می‌‌شود. PSA تومور مارکر سرطان پروستات است، و در اینجا می‌‌خواهیم در مورد آن با شما خوانندگان گرامی صحبت کنیم.

در بدن برای بسیاری از سرطانها، مثل سرطان بیضه، سرطان تخمدان و سرطان دستگاه گوارش تومور مارکر وجود دارد، یعنی اگر ما میزان تومور مارکر مربوطه را در خون اندازه‌گیری کنیم و از یک میزان مشخصی بالاتر باشد، بیانگر وجود احتمالی یک سرطان بخصوص خواهد بود.

دقت تومور مارکرها در تشخیص سرطان متفاوت است، دقت تومور مارکر در تشخیص سرطان را با کلمه حساسیت مشخص می‌‌کنند، هر قدر میزان حساسیت (Sensitivity) یک تومور مارکر بیشتر باشد، دقت آن در تشخیص سرطان بیشتر است.

سرطان پروستات

سرطان پروستات شایعترین سرطان مردان است و پس از سرطان ریه شایعترین سرطانی است که مردها بعلت آن فوت می‌‌کنند. رشد سرطان پروستات در اکثر موارد بطئی است.

هر قدر سرطان پروستات زودتر تشخیص داده شود درمان آن مؤثرتر خواهد بود. متأسفانه در ایران اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات در مراحل پیشرفته بیماری تشخیص داده می‌‌شوند.

علائم سرطان پروستات همان علائم بزرگی خوش خیم پروستات هستند ولی چون سرطان پروستات به ناحیه ستون فقرات دست انداری می‌‌کند، یکی از علائم آن می‌‌تواند درد درناحیه کمر وستون فقرات باشد.

چون سرطان پروستات در مراحل ابتدائی هیچگونه علامتی ندارد، بنابراین تشخیص آن درمراحل ابتدائی که بهتر درمان می‌‌شود،خیلی مشکل است، مگر اینکه بیمار جهت چک آپ خود مراجعه کند.

اقدامات پیشگیری کننده از سرطان پروستات

بعد از 40 سالگی نسبت به آزمایش سرطان پروستات اقدام کنید.

رژیم غذائی سالم داشته باشید. بررسی‌ها نشان داده‌اندکه خوردن غذای پرچرب خطر سرطان پروستات (Cancer) را افزایش می‌‌دهد.

از طرف دیگر، مواد غذائی پر فیبر، میوه، سویا و گوجه فرنگی پخته شده خطر ابتلا به سرطان پروستات را کم می‌‌کنند.

مواظب وزن خود باشید. چاقی خطر تعدادی از سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات را زیاد می‌کند.

به طور مرتب ورزش کنید.

سیگار نکشید

با پزشک خود در مورد سایر اقدامات پیشگیری کننده مشورت کنید.

وسعت معضل سلامت و بهداشت در مردان

در سال 1920 طول عمر زنان فقط یک سال بیشتر از مردان بود ولی امروزه این تفاوت بیش از 5 سال است. چرا؟ برای اینکه مردان:

- در سنین پائین‌تر و بیش از زنان از بیماریهای قلبی عروقی، سرطان، دیابت، سکته و بسیاری دیگر از بیماری‌ها می‌‌میرند.

- همان‌قدرکه خانم‌ها مواظب‌ سلامتی خود هستند، مردان نیستند.

- بیشتر احتمال دارد که دارای رفتارهای غیر بهداشتی باشند.

- موقع نیاز به پزشک، کمتر مراجعه می‌کنند.

- کمتر از خانم‌ها به اقدامات پیشگیری کننده از بیماری‌ها پایبند هستند.

- احتمال داشتن مشاغل پرخطر در آنها بیشتر است.

- بیشتر در معرض تصادفات و حوادث می‌باشند.

پیشگیری، پیشگیری و باز هم پیشگیری

ورزش کنید، از غذاهای کم چرب و پر فیبر استفاده کنید، سیگار را ترک کنید، و بطور منظم بسته به سن خود چک آپهای دوره‌ای را انجام دهید.

مردان تقریباً نصف زنان جهت چک آپ به پزشک مراجعه می‌‌کنند (این رقم صرفنظر از مراجعه خانم‌ها به پزشک هنگام حاملگی است).

حتی وقتی یک مرد به پزشک مراجعه می‌‌کند، اکثراً نمی تواند تمام آن چیزی که لازم است با پزشک خود در میان بگذارد. چرا مردان کمتر به سلامتی خود می‌‌اندیشند؟

مقداری از آن مربوط به چگونگی بزرگ شدن مرد است. ما به پسر بچه می‌‌گوئیم که چون یک مرد است، گریه نکند، شکایت نکند و اظهار ضعف و ناتوانی نکند.

در دهه 20 مردان فکر می‌‌کنند که فنا ناپذیر هستند و فکر می‌‌کنند که مراجعه به پزشک پول و وقت تلف کردن است.

در دهه 30 زندگی مردان به شدت مشغول کار و گرفتار خانواده هستند، و در دهه 40 مردان دوست ندارند یک بیماری در آنها کشف شود و یا پروستات آنها معاینه شود.

در زندگی محکم و قوی بودن دارای مزایائی است ولی آن می‌‌تواند برای یک مرد کشنده باشد.

بسیاری از بیماری‌هائی که زندگی را به مخاطره می‌‌اندازند، مثل سرطان‌ها، بیماریهای قلبی و دیابت، اگر زود تشخیص و درمان شوند، ممکن است بطور کامل درمان شوند.

دو تا از علائم اولیه سکته قلبی درد سینه و تنفس کوتاه می‌‌باشد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که دو سوم مردانیکه دچار این دو علامت می‌‌شوند، به پزشک مراجعه نمی‌کنند.

اگر شما به خاطر نمی‌آورید که آخرین بار کی جهت بررسی به پزشک مراجعه کرده‌اید، تلفن را بردارید و از پزشک خود وقت ملاقات بگیرید، حتی اگر احساس می‌‌کنید که خیلی سالم هستید.

سرطان کلیه

کلیه‌ها دو عضو لوبیائی شکل هستند که در هر طرف در زیر دنده‌ها در ناحیه پهلوها قرار گرفته‌اند و مثل هر عضو دیگر بدن می‌‌توانند سرطانی شوند. کلیه‌ها مسئول دفع مواد زائد از بدن هستند.

سرطان کلیه (Kidney Cancer) جزو سرطان‌های با مشی بد محسوب می‌‌شود. سرطان کلیه 2 درصد سرطان‌های بدن را شامل می‌‌شود.

در آمریکای شمالی بیشترین میزان شیوع و در آسیا و آفریقا کمترین میزان شیوع را دارد.

در انگلستان سرطان کلیه (kidney Tumor) هشتمین سرطان شایع در مردان و نهمین سرطان شایع در زنان می‌‌باشد.

در سالهای اخیر به میزان شیوع سرطان کلیه در تمامی جوامع افزوده شده است.

من از وجود آمار سرطان کلیه در کشور خودمان اطلاعی ندارم ولی میزان بروز سرطان کلیه در 30 سال گذشته در انگلستان 2 برابر شده است.

مقداری از این افزایش، مربوط به پیشرفت در تکنیک‌های تشخیصی می‌‌باشد.

تعدادی از سرطان‌ها به آهستگی پیشرفت می‌‌کنند و تعدادی دیگر رشد سریع داشته و غیر قابل درمان هستند. هنوز شیمی درمانی مؤثر برای سرطان کلیه ابداع نشده است.

سرطان کلیه اکثرا در افراد بالای 40 سال دیده می‌‌شود. هنوز علت این بیماری بخوبی مشخص نشده است، ‌ولی یک عده فاکتورهای خطر وجود دارند که فرد را مستعد ایجاد سرطان کلیه می‌‌کنند.

فاکتورهای خطر سرطان کلیه

- کشیدن سیگار: کشیدن سیگار خطر ایجاد سرطان کلیه را دو برابر می‌‌کند.

- چاقی: افراد چاق بیشتر از افراد عادی مبتلا به سرطان کلیه می‌‌شوند.

- فشارخون بالا

- دیالیز طولانی مدت

- شغل: افرادیکه با آسبستوز (لنت ترمز) و کادمیوم (صنایع تلویزیون سازی) سر وکار دارند، خطر ابتلاء به سرطان کلیه در آنها زیاد می‌‌شود.

ذرات پراکنده آسبستوز در فضا ناشی از خوردگی لنت ترمز سرطانزا است.

- جنس: مردان بیبشتر از زنان مبتلا به سرطان کلیه می‌‌شوند.

- سابقه فامیلی: کسانیکه در یکی از افراد خانواده سابقه سرطان کلیه دارند، شانس ایجاد سرطان کلیه در آنها بیشتر از افراد عادی است.

اینکه تمامی افراد مبتلا به سرطان کلیه دارای عوامل خطر فوق باشند، اینطور نیست، بسیاری از افراد مبتلا به سرطان کلیه، دارای هیچیک از فاکتورهای خطر فوق نیستند.

علائم و نشانه‌های سرطان کلیه (Kidney Cancer) کدام‌ها هستند؟

- شایعترین علامت وجود ادرار خونی (Hematuria) است.

- درد مبهم در پهلوها که مداوم است و از بین نمی رود.

- وجود توده (Mass) در پهلوها

- کاهش وزن

- تب

- خستگی، ضعف و بیحالی

ممکن است یک عفونت، کیست کلیه و سایر موارد نیز سبب علائم فوق شوند، ولی بیمار باید هوشیار باشد، که به موقع به پزشک مراجعه و بررسی شود.

تشخیص سرطان کلیه

پزشک ابتدا بیمار را معاینه می‌‌کند، اگر مشکوک به سرطان کلیه باشد، بهترین تست تشخیصی، CT اسکن است.

درمان

برای مشخص ساختن روش درمانی هر سرطانی باید ابتدا مشخص کرد که سرطان در کدام مرحله است (مراحل ابتدائی یا پیشرفته). سرطان کلیه دارای 4 مرحله است:

- مرحله یک: اندازه توده (Mass) سرطانی کوچکتر از 7 سانتیمتر و محدود به کلیه است.

- مرحله 2: اندازه توده سرطانی بزرگتر از 7 سانتیمتر و محدود به کلیه است.

- مرحله 3: توده سرطانی از کلیه عبور کرده و نواحی اطراف کلیه را گرفتار کرده است، ولی دست اندازی دور دست ندارد.

- مرحله 4: سرطان به نقاط دور دست مثل کبد و ریه دست اندازی کرده است.

متأسفانه سرطان کلیه شیمی درمانی مؤثر ندارد و در مقابل پرتودرمانی نیز مقاوم است، بنابراین درمان در هر مرحله‌ای جراحی است.

باید حداکثر سعی را کرد که تمام سرطان از بدن بیمار با جراحی خارج گردد.

در جراحی برای سرطان کلیه هر آنچه که در داخل فاسیای کلیه وجود دارد که شامل غده فوق کلیه نیز می‌‌شود، درآورده می‌‌شود.

پس از جراحی بیمار باید بطور دقیق تحت نظر باشد و دستورات پزشک را اجرا کند.

معمولاً  در ابتدا هرشش ماهCT اسکن، عکس سینه و آزمایشات خون انجام می‌‌شوند. شانس عود سرطان پس از جراحی بخصوص در مراحل 3 و 4 زیاد است.

اگر سرطان کلیه عود کرد باید مجددا جراحی شود. شایعترین محل عود، همان محل درآوردن کلیه می‌‌باشد.

روی همرفته 70 درصد بیماران مبتلا به سرطان کلیه 5 سال زنده می‌‌مانند ولی متأسفانه در مراحل پیشرفته از این میزان به مقدار زیادی کاسته می‌‌شود.

سرطان بیضه

سرطان بیضه (Testicular Cancer) یکی از سرطانهای نسبتاً شایع در مردان می‌‌باشد. از هر 250 نفر مرد یک نفر آن در طول زندگی مبتلا به سرطان بیضه می‌‌شود.

سرطان بیضه دارای اهمیت خیلی زیادی است. اکثراً مردان جوان را گرفتار می‌‌کند. حداکثر شیوع سنی آن ما بین 40-20 سالگی است، در حقیقت آن شایعترین سرطان در مردان 40-20 ساله است.

سرطان بیضه یک درصد کل سرطان‌های بدخیم در مردان را شامل می‌‌شود. در حدود 3-2 درصد موارد، سرطان بیضه دو طرفه است. سرطان بیضه اگر به موقع تشخیص داده نشود، بسرعت در بدن پخش می‌‌شود.

یک عده فاکتورهای خطر آفرین وجود دارند که سبب شیوع زیاد سرطان بیضه (TestisCancer) در افرادی می‌‌شوند که دارای این فاکتورهای خطر هستند.

سرطان بیضه بندرت قبل از 15 سالگی دیده می‌‌شود، ولی انواعی از سرطان بیضه وجود دارند که حتی در شیرخواران نیز دیده می‌‌شوند.

خوشبختانه سرطان بیضه از جمله سرطان‌هائی است که درمان‌های مؤثر برای آن وجود دارد. اگر به موقع تشخیص داده شود و درمان صحیح انجام شود، تا 90 درصد موارد را می‌‌توان با موفقیت درمان کرد.

حتی در مواردی که سرطان بیضه به سایر نقاط بدن دست‌اندازی کرده است، تا 80 درصد موارد قابل درمان است.

شایعترین علامت سرطان بیضه وجود یک توده بدون درد در داخل نسج بیضه می‌‌باشد، مثلاً بیمار یک توده سفتی به اندازه فندق در داخل نسج بیضه لمس می‌‌کند.

تقریباً 99 درصد توده‌های سفت در داخل نسج بیضه سرطان هستند، بنابراین هر توده داخل نسج بیضه سرطان است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بیمار نباید بعلت خجالت کشیدن، از مراجعه به پزشک خود داری نماید.

علائم سرطان بیضه به قرار زیر هستند

1- شایعترین علامت وجود یک توده بدون درد در داخل نسج بیضه است.

2- احساس درد حاد یا مبهم در کیسه بیضه یا قسمت تحتانی شکم

3- بزرگ شدن سینه‌ها، بعضی از تومورهای بیضه ماده‌ای ترشح می‌‌کنند که سبب بزرگ شدن سینه‌ها در مردان می‌‌شوند.

4- احساس درد در قسمت تحتانی کمر که بعلت دست اندازی تومور بیضه به ناحیه شکم می‌‌باشد و در مراحل پیشرفته بیماری دیده می‌‌شود.

5- یکی از محل‌های شایع دست‌اندازی سرطان بیضه ریه‌ها می‌‌باشند که در آن بیمار ممکن است دچار سرفه با خلط خونی شود، اگر این علامت ایجاد شود متاسفانه نشاندهنده مراحل بسیار پیشرفته بیماری خواهد بود.

درمان سرطان بیضه

در ابتدا برای درمان سرطان بیضه (Testicular Cancer)، باید بیضۀ همان طرف در آورده شود.

ولی آن همۀ درمان نمی‌باشد. نوع درمان بعدی پس از در آوردن بیضه، بستگی به تشخیص پاتولوژی و وسعت بیماری دارد.

بسته به شرایط بیمار می‌‌توان از پرتو درمانی، شیمی درمانی و جراحی استفاده کرد.

همانطور که در سطور بالا ذکر گردید، بعلت پیشرفت‌های درمانی، شانس زنده ماندن بیمار برای 5 سال در مراحل ابتدائی 95 درصد و در مراحل پیشرفته 80 دصد است.

بطور خلاصه هیچ توده و بزرگ شدن بیضه را دست کم نگیرید و خجالت مانع مراجعۀ شما به پزشک نشود.

سرطان مثانه

سرطان مثانه یکی از سرطان‌های نسبتا شایع در مردان می‌‌باشد. این سرطان مخصوص سنین بالا است. از هر ده نفر مرد مبتلا به سرطان مثانه، 9 نفر آنها بالای 55 سال سن دارد.

سن متوسط تشخیص سرطان مثانه 73 سالگی است. یک دهم درصد سرطان مثانه در زیر20 سالگی و 0/4 درصد ما بین 34-20 سالگی تشخیص داده می‌‌شود.

مردان 3 برابر زنان مبتلا به سرطان مثانه می‌شوند. مهم‌ترین علامت سرطان مثانه ادرار خونی است. وجود خون به هر میزان در ادرار را باید مهم تلقی کرد.

علل سرطان مثانه

سرطان مثانه جزو سرطان‌هائی است که فاکتورهای خطر بسیار شناخته شده دارد و ما در زندگی خود می‌‌توانیم با تغییر این فاکتورها شانس ابتلا به سرطان مثانه را نیز تغییر دهیم.

عواملی که سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان مثانه می‌‌شوند به قرار زیر هستند:

- کشیدن سیگار: بزرگترین فاکتور خطر برای سرطان مثانه است. هر قدر مدت زمان مصرف سیگار بیشتر و تعداد آن زیادتر باشد، امکان ابتلا به سرطان مثانه بیشتر است.

دود سیگار حاوی مواد شیمیائی است که خاصیت سرطان‌زائی دارند. خطر ابتلا به سرطان مثانه در سیگاری‌ها 2/2 برابر جمعیت عادی است.

- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیائی: افرادی‌که بعلت ماهیت شغل خود با مواد شیمیائی و رنگی سروکار دارند (نساجی، رنگرزی، خشک شوئی، پلاستیک، لاستیک، قطران، قیر، ذغال و غیره) خطر ابتلا به سرطان مثانه در آنها بیشتر است. افرادی‌که با این مواد سر و کار دارند باید بطور دوره‌ای از نظر وجود احتمالی سرطان مثانه بررسی شوند.

- سن: سرطان مثانه در زیر سن 40 سالگی نادر است. چون مواد شیمیائی، سیگار و مواد سرطانزا نیاز به زمان دارند تا اثرات خود را ظاهر سازند. ولی سرطان مثانه در هر سنی قابل رویت است.

- جنس: سرطان مثانه در مردان خیلی شایعتر از زنان می‌‌باشد.

- عفونت: عفونت مکرر مثانه و سنگ مثانه فرد را مستعد ابتلا به سرطان مثانه می‌‌کند. منتهی معمولا نوع سرطان این افراد از نوع خطرناکتر می‌‌باشد.

- درمان‌های قبلی برای سرطان: اگر فردی بعلت یک سرطان دیگر تحت پرتودرمانی لگن قرار گیرد و یا با بعضی از داروها شیمی درمانی شود (مثل سیکلوفسفامید) خطر سرطان مثانه در آنها بیشتر می‌‌شود.

درمان سرطان مثانه چگونه است؟

درمان بستگی به وسعت بیماری دارد. اگر بیماری در مراحل ابتدائی تشخیص داده شود خیلی بهتر خواهد بود.

حدود 70 درصد سرطان‌های مثانه مشی بطئی دارند و سال‌ها بیمار خوب است و در 30 درصد موارد سرطان بسرعت پیشرفت می‌‌کند.

اگر سرطان مثانه در مراحل ابتدائی تشخیص داده شود یعنی هنوز سرطان محدود به مثانه باشد و از جدار مثانه عبور نکرده و به جاهای دیگر بدن دست‌اندازی نکرده است، درمان ساده‌تر است.

سن بیمار نیز در انتخاب نوع درمان تاثیر دارد. در بسیاری از موارد می‌‌توان با جراحی فقط توده سرطانی را برداشت.

گاها برای درمان، کل مثانه بیمار خارج و از روده‌های بیمار برای او مثانه ساخته می‌‌شود.