تحریریه زندگی آنلاین- گروه پزشک امروز
رانیتیدین هیدرو کلراید یک آنتاگونیست گیرنده H2 است که به طور وسیع و با ایمنی بالا در درمان اختلالات اسید معده استفاده شده و بیمار به خوبی آن را تحمل می‌کند.
احتیاط تجویز
از اثرات مهم ولی غیررایج شکل تزریقی رانیتیدین، به ویژه در مواردی که سرعت تزریق آن رعایت نشده و دارو سریع تزریق شود، تاثیر بر روی سیستم قلبی عروقی است. برادیکاردی و بلوک گره AV و ایست قلبی از جمله عوارضی است که در طول درمان با رانیتیدین تزریقی گزارش شده است.
عوارض جانبی رانیتیدین روی سیستم قلبی عروقی می‌تواند به دلیل اثرات آنتاگونیستی رسپتور H2 در ماهیچه صاف عروق کرونری یا انقباض عروقی و یا یک افزایش در سطح هیستامین پلاسما باشد. اثرات کولینرژیک و مهار آنزیم کولین استراز نیز از مکانیسم‌های مهم ایجاد این عوارض می‌باشد. بنابراین تزریق وریدی این دارو، به خصوص در بیماران قلبی عروقی، باید با احتیاط صورت گیرد.
یکی دیگر از عوارض جانبی نادر تزریق این دارو، واکنش‌های آنافیلاکتیک می‌باشد. چنین عارضه‌‌ای در مورد یک داروی معمولی مانند رانیتیدین، باعث تعجب پزشکان شده است.واکنش‌های آنافیلاکتیک به رانیتیدین به ندرت اتفاق می‌افتد و گاه منجر به مرگ می‌گردد.
بنابر گزارشی، یک خانم 51 ساله بدون هیچگونه سابقه آلرژیک بعد از تزریق وریدی یک ویال رانیتیدین 50 میلی‌گرمی با نام تجاری Zantac که معمولا جهت پیشگیری از زخم‌های گوارشی ناشی از استرس بعد از عمل جراحی استفاده می‌شود، به صورت کاملا ناگهانی فوت می‌کند.
در یک مورد دیگر خانم 56 ساله‌ای با بیماری پانکراتیت حاد و آلرژی شناخته شده به داروی مترونیدازول و بوسکوپان، چند دقیقه پس از تزریق رانیتیدین که به منظور تسکین درد اپی گاستر تزریق شده بود، واکنش آنافیلاکتیک نشان داد و دچار ایست قلبی تنفسی شد. این خانم در نهایت تحت درمان حمایتی تنفسی، هیدروکورتیزون و آدرنالین وریدی قرار گرفت و سلامتی خود را به دست آورد.
به نقل از مرکز ADR ایران، گزارش‌های متعددی مبنی بر بروز عوارض ناشی از تزریق وریدی داروی رانیتیدین دریافت شده و در میان گزارش‌ها موارد شدید و تهدیدکننده حیات نظیر ایست قلبی و واکنش‌های آنافیلاکسی نیز دیده شده است. در یک مورد دیگر بیمار خانم 61 ساله‌ای به علت زخم معده داروی رانیتیدین را به صورت وریدی دریافت کرد که پس از تزریق دچار درد قفسه سینه و دیسترس تنفسی شد و علی‌رغم انجام اقدامات احیا فوت کرد.
اگرچه بروز واکنش‌های آلرژیک به این دارو کم است و در مورد آنتاگونیست‌های گیرنده H2 و مهارکننده‌های پمپ پروتون رویهم رفته 0/3-0/7 درصد گزارش شده است، اما هنگام تزریق وریدی این دارو رعایت احتیاط لازم است.
به منظور پیشگیری از بروز عوارض دارویی رعایت سرعت و مدت زمان تزریق این فرآورده نیز ضروری است.
به منظور کاهش عوارض ناشی از تزریق وریدی این فرآورده، داروی رانیتیدین باید حتما قبل از تزریق وریدی با محلول‌های سازگار رقیق و همچنین از تزریق سریع وریدی این دارو اجتناب شود. تزریق سریع این فرآورده خطر بروز آریتمی قلبی و هیپوتانسیون را افزایش می‌دهد. این فرآورده باید در زمانی بیش از 5 دقیقه تزریق شود.به منظور کاهش عوارض، نحوه صحیح آماده‌سازی و سرعت تزریق رانیتیدین به شرح ذیل می‌باشد:
تزریق مستقیم وریدی: تزریق وریدی این فرآورده باید آهسته و در مدت زمان حداقل 5 دقیقه صورت گیرد و قبل از تزریق تا ایجاد غلظت 50 میلی‌گرم در 20 میلی‌لیتر با محلول‌های قابل تزریق سازگار رقیق شود.انفوزیون متناوب وریدی: آمپول‌های 50 میلی‌گرم در 2 میلی‌لیتر باید در 100 میلی‌لیتر محلول قابل تزریق سازگار رقیق شود و در مدت زمان 15 تا 20 دقیقه تزریق گردد.
انفوزیون مداوم وریدی: 150 میلی‌گرم از رانیتیدین هیدروکلراید باید در 250 میلی‌لیتر محلول وریدی سازگار رقیق و با سرعت 6/25 میلی‌گرم در ساعت برای 24 ساعت انفوزیون شود.
محلول‌های وریدی سازگار با این دارو سدیم کلراید 0/9 درصد و دکستروز 5 درصد و رینگر لاکتات می‌باشند.با توجه به موارد ذکر شده رعایت دستورالعمل صحیح تجویز وریدی این دارو ضروری است و برای پیشگیری از بروز این عوارض به مطالعات بیشتری نیاز است.
