به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، پروژه جنگنده کوثر در حقیقت ادامه یک مسیر طولانی در صنایع هواپیماسازی کشور به حساب می آید که از اعمال تغییراتی در هواپیمای اف 5 آمریکایی آغاز و امروز به یک پرنده کاملا متفاوت بدل شده است. هم مدل های اولیه هواپیمای اف 5 ملقب به جنگنده آزادی و هم گونه پیشرفته تر موسوم به ببر از جمله هواگردهای ارزان قیمتی بودند که توسط آمریکا در دوره جنگ سرد به متحدین این کشور پیشنهاد شد. ایران نیز به عنوان یکی از متحدان نزدیک واشنگتن، بحث خرید و به خدمت گیری تعداد قابل توجهی از حداقل 4 مدل رزمی جنگنده اف 5 را در دستور کار قرار داد.
بر این اساس، مدل های A، B، E و F این جنگنده در کنار برخی گونه های شناسایی وارد سازمان رزم کشور ما شدند. مدل های پیشرفته تر در حقیقت قرار بود یک گزینه موقت تا زمان ورود هواپیماهای اف 16 به ایران باشند که با وقوع انقلاب اسلامی و قطع روابط، این مسئله به بایگانی سپرده شد. با شروع دفاع مقدس، ناوگان اف 5 های نهاجا نقش سنگینی را در بحث دفاع هوایی نقطه ای، عملیات پشتیبانی نزدیک هوایی و حمله به اهداف عراقی در نزدیک مرز داشتند.
بیشتر بخوانید:
جنگنده های اف 5 نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
به صورت کلی پلتفرم جنگنده اف 5، یک سازه ساده در عین حال بسیار مانور پذیر است که همچنان در بسیاری از کشورها در نقش رزمی و آموزشی به کار رفته و خصوصا در سناریوهای شبیه سازی رزم هوایی در بسیاری از موارد، جنگنده های نسل 4 را از میدان به در کرده است. با توجه به تحریم های سنگین تسلیحاتی در دوره پس از انقلاب که تا به امروز نیز خصوصا در بخش جنگنده ها وجود داشته، صنایع دفاعی و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی، برنامه هایی برای ارتقاء و توسعه پرنده های جدید را آغاز کردند. اف 5 به دلیل سادگی در ساختار و آشنا بودن بیشتر پرسنل و سابقه بیشتر این پرنده در صنایع هوایی، برای کار جدی تر انتخاب شد.
هواپیمای صاعقه
هواپیمای جنگنده کوثر
با توجه به همین نقشه راه بود که پروژه هایی مثل صاعقه با تغییراتی در حوزه آیرودینامیکی برای این پرنده تعریف شد اما نیازهای میدان نبرد در قرن جدید، چیزی بیشتر را طلب می کرد.
کابین کوثر؛ اولین نشانه از تغییر جدی
اولین رونمایی از این هواپیما در سال 1397 انجام شد و در همان زمان با نشان داده شدن تصاویری از داخل کابین این جنگنده مشخص شد که بحث ارتقاء سیستم های الکترونیکی در دستور کار قرار گرفته است. استفاده از نمایشگرهای دیجیتالی باعث کاهش بار کاری خلبان شده و کمک می کند تا در فاصله زمانی کمتری به نسبت نمونه های قبلی از وضعیت آگاهی پیدا کند.
کابین جنگنده صاعقه
کابین جنگنده کوثر
از زمان رونمایی اولیه این هواپیما تا به امروز، چندین فروند از آن به نیروی هوایی ارتش تحویل و تصاویری هم از مراحل مختلف آزمایش های پروازی این پرنده نیز منتشر شده است. باید دقت داشت که این محصول شاید اولین تجربه ایرانی در این کلاس است که به معنی واقعی وارد بحث تولید انبوه شده و در حال تحویل است. اما در این میان توضیحات یکی از مقامات صنعت دفاعی کشور در خصوص این پرنده کاملا ایرانی، نشان دهنده زوایای جدیدی از برنامه های نهاجا برای کوثر است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
سه نوع بروز رسانی برای کوثرهای نهاجا
امیر خواجه فرد معاون وزیر دفاع در یکی از برنامه های اخیر تلویزیونی خود، توضیحاتی مهم و جدید از ارتقاء های مورد نظر روی جنگنده ایرانی کوثر را بر اساس سه محور توسعه جنگال و اویونیک، جنگ شبکه محور با پرنده های بدون سرنشین و نصب تسلیحات دور ایستا اعلام کرده است. اگر بخواهیم یک نگاه دقیق تر به این سه مورد داشته باشیم، در بحث جنگال و ارتقاء الکترونیک پروازی تقریبا با یک رویه استاندارد رو به رو هستیم که در کشورهای مختلف خصوصا در زمان ارتقاء یک پرنده یا توسعه مدل جدید انجام می گیرد. کوثر ایرانی در ظاهر برای یک بیننده عادی، همان اف 5 است ولی زمانی که وارد کابین این پرنده می شویم با دنیای متفاوتی رو به رو می شویم که از نصب سیستم های کنترل کننده دیجیتال آغاز شده و حالا به سیستم های جنگال رسیده که میزان بقاء پذیری یک پرنده رزمی را در میادین رزمی امروز افزایش می دهد.
اما بدون هیچ شک و شبهه ای، دو ارتقاء دیگر است که توانی بسیار متفاوت را به کوثر اعطاء می کند. اولین آن، شبکه سازی با پرنده های بدون سرنشین است. پیش از کوثر، هواپیماهای سوخو 22 سپاه نیز قابلیت دریافت و ارسال اطلاعات با پرنده های بدون سرنشین را به دست آورده بودند. این مسئله در بحث عملیات های مشترک، داشتن اطلاع از وضعیت میدان نبرد در مساحتی بسیار بیشتر و البته رصد تهدیدات و در صورت لزوم فدا کردن پلتفرم بدون سرنشین و حفظ پرنده سرنشین دار از جمله نکات مثبت این طرح به حساب می آید.
در عین حال دو پرنده می توانند در نقش معروف به " بکاو و بکش" در بحث شناسایی و هدف گیری و دیگری در بحث حمل و پرتاب مهمات به کار بروند و با پوشش دادن نقاط ضعف همدیگر، به یک زوج مخرب برای هر دشمنی در میدان نبرد بدل شوند. در سازمان نیروی هوایی ارتش به نظر پهپاد کمان 22 را بتوان گزینه ای مناسب برای انجام این ماموریت مشترک با کوثر در نظر گرفت.
پهپاد کمان 22
اما مسئله نهایی بحث تسلیحات دورایستا به حساب می آید. به طور کلی وقتی از سلاح های دورایستا صحبت می کنیم یعنی تسلیحاتی که پلتفرم پرتاب کننده را از گزنده سیستم های پدافندی یا موشک های هوا به هوای دشمن خارج می کند. در منطقه ما و به صورت کلی در دنیا، امروز داشتن یک سلاح هوا پرتاب با برد 200 الی 300 کیلومتر تقریبا برای یک هواپیمای سبک تاکتیکی یک گزینه مطلوب به حساب می آید. نباید فراموش کرد که ما همچنان درباره پلتفرمی بر اساس طراحی اف 5 صحبت می کنیم و اصولا انتظار داشتن برای حمل سلاحی از این کلاس بزرگتر و سنگین تر نیز غیر منطقی حساب می شود.
در اینجا مشخصا برای مخاطبان این سوال پیش بیاید که آیا اصولا پلتفرمی در شکل و اندازه های اف 5، توان حمل تسلیحات در همان برد های 200 یا 300 کیلومتری را دارد؟ باید بگوییم که پاسخ مثبت است و برای نمونه باید نگاهی به آن سوی کره زمین در سرزمین فوتبال پرور برزیل و اف 5 های ارتقاء یافته این کشور داشته باشیم. در کشور برزیل یک پروژه برای توسعه یک موشک کروز چند منظور برای استفاده نیروهای مسلح این کشور به نام AV-TM 300 در حال کار است که مدل هوا پرتاب آن که تقریبا تست های عملیاتی را با موفقیت پیش برده از هواپیمای اف 5 ارتقاء یافته نیروی هوایی این کشور حمل و شلیک می شود. این موشک 300 کیلومتر برد و 1140 کیلوگرم وزن کلی دارد و در جایگاه وسطی جنگنده های اف 5 نصب و حمل می شود. مدل هوا پرتاب موشک در این پروژه MICLA-BR نام دارد.
هواپیمای اف 5 نیروی هوایی برزیل مجهز به موشک کروز MICLA-BR
با توجه به تجربیات صنایع دفاعی کشور ما توسعه چنین موشکی نه یک چالش بلکه یک امر انجام شده و با سابقه به حساب می آید. گزینه مختلف ضد کشتی یا تغییر کاربری داده شده در نقش حمله به اهداف زمینی خصوصا با توجه به توانایی شبکه محوری و دریافت اطلاعات از پرنده های بدون سرنشین، این مسئله را کاملا برای پلتفرم کوثر میسر می کند. در عین حال گزینه ای همانند بمب های دورایستای سری یاسین هم که پیش از این روی سوخو 22 های سپاه و اف 7 و اف 4 های نهاجا نصب شده بودند می توانند از دیگر گزینه های قابل توجه در تحت عنوان تسلیحات دورایستا باشند. در هر صورت، این سه گام می تواند توانایی جنگنده های کاملا ایرانی کوثر را در حد قابل توجهی افزایش داده و پایه سازی لازم برای ارتقاء دیگر پلتفرم های پروازی و توسعه پرنده های جدید را در داخل کشور آسان تر کند.
