گیاه‌درمانی در ام اس

مسعود رضوانی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی

با وجود اینکه در جهان مدرن و پیشرفته امروزی تاکنون دارو وماده موثر‌ی جهت درمان کامل وقطعی بیماری ام اس کشف نشده است اماعلم پزشکی توانسته در شناخت و تولید داروها و مواد موثره مرتبط با کاهش روند پیشرفت این بیماری گامهای بلندی بر دارد.

اکثر روشهای درمانی توانسته اند به کاهش علائم این بیماری کمک کنند و به جهت همین نا امیدی از درمان قطعی این بیماری است که آمارها نشان داده اند که اکثر افراد مبتلا به بیماری ام اس در سراسر جهان به طب مکمل و جایگزین رو آورده‌اند.در این مقاله سعی بر آن داریم تا با معرفی چند گیاه دارویی بهبود گر در زمینه بیماری ام اس با آثار درمانی و نحوه مصرف آنها آشنا شویم.

لازم به ذکر است که همیشه پیش از استعمال این سری گیاهان دارویی قبل از قطع استفاده از دارو و یا اضافه کردن یک درمان جدید برای رژیم درمانی با پزشک خود مشورت کنید.

برخی از گیاهان دارویی، مکمل ها، و درمان‌های جایگزین هنگامی که در زمان و به روش صحیح مصرف نگردند و یا به تداخلات دارویی آنها توجهی نگردد می توانند عوارض شدید و غیر قابل برگشتی را به‌دنبال داشته باشند .

 گیاه غافث

در حال حاضر از این گیاه جهت درمان طیف وسیعی از بیماریها استفاده می‌گردد اما باید به این نکته توجه شود که دارای گونه های مختلفی بوده که هر کدام دارای خواص درمانی مستقلی هستند. مطالعات و تحقیقات اخیر در مورد گیاه غافث منجر به کشف خواص ضد ویروسی ، آنتی اکسیدانی ، خواص ضد التهابی و افزایش سوخت و ساز بدن شده است.

امروزه تحقیقات بشر در مورد این گیاه معطوف خواص درمانی مرتبط با بیماری MS شده است‌.هرچند که تحقیقات عملی بر روی انسانها امکان پذیر نبوده است اما نتایج کنونی تحقیقات انجام شده ،گویای کاهش علائم و نشانه های MS در افراد مبتلا به این بیماری است. 

مقدار و دستور مصرف:  3-6 گرم از گیاه را همراه با مقداری آب جوشانده ومصرف گردد. همچنین می توان از فرآورده های معادل این گیاه استفاده کرد.

احتیاط دارویی:  در صورت مصرف مقادیر زیاد این گیاه به علت وجود ترکیبات تانن دار، باعث اختلالات گوارشی و یبوست می گردد .  مقادیر بالای استعمال این گیاه دارای تداخل مصرف با داروهای بالا یا پایین آورنده فشار خون و داروهای ضد انعقاد خون است. در دوران بارداری و شیردهی در مقادیر زیاد مصرف نشود.

بوزیدان

 این گیاه دارویی به نامهای مختلفی شناخته می شود که از جمله رایج ترین این نامها می‌توان به جینسینگ هندی و آسانا اشاره کرد. نوع خاصی از گیاه توت می‌باشد.از ریشه و عصاره آن جهت درمان دردهای مزمن، رفع خستگی و التهاب‌، فرو نشاندن استرس و اضطراب استفاده می شود.

تحقیقات اخیر در مورد این گیاه پیرامون درمان بیماران عصبی و کاهش علائم بیماری MS نتایج بسیار امیدوار کننده ای به همراه داشته است.مهمترین اثری را که برای آن بر شمرده اند خاصیت ضد فراموشی این گیاه است. طبع بوزیدان گرم و خشک است و باید حتماً زیر نظر پزشک مصرف شود. 

در ایران به اشتباه به ریشه گیاه پنیر باد که در منطقه سیستان و بلوچستان می روید و از آن به عنوان مایه پنیر استفاده می کنند بوزیدان می گویند در حالیکه بوزیدان و پنیرباد دو گیاه کاملاً متفاوت و مستقل از یکدیگر می باشند.

مقدار و دستور مصرف : 5 گرم از ریشه خشک شده این گیاه را در یک لیوان آب جوشانده و همراه کمی عسل میل شود.داروهای فرآوری شده از این گیاه در بازار موجود می باشد که توصیه می شود جهت مصرف از آنها استفاده گردد.

احتیاط دارویی:  مصرف مداوم و زیاد ریشه این گیاه برای فعالیت بیضه ها مضر است. مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیر دهی توصیه نمی گردد.

ریشه و برگ گیاه قاصدک

در طب کره ای از قاصدک برای افزایش انرژی و حفظ سلامت عمومی بدن استفاده می کنند و این در حالی است که طب غربی ، همچنین طب عربی از آن برای درمان اختلالات گوارشی و بیماریهای پوستی استفاده می کنند. این گیاه به‌طور وحشی در چمنزار ‌ها، مزارع یونجه، اراضی مرطوب کنار نهرها مراتع و زمین‌های بایر در نواحی معتدل می‌روید.

گیاه قاصدک گیاهی است بی‌بو، خیلی کوچک و کوتاه‌تر از 40 سانتی‌متر که شیرابه یا مایع سفیدی ترشح می‌نماید. گاهی از گیاه قاصدک به عنوان علف هرز مزارع، چمن‌زارها و دشت‌های اطراف شهرها یاد می‌شود. ولی این شاید به معنی عدم‌آگاهی بشر از خواص مهم آن باشد.

گیاه قاصدک، یک غذای مغذی است. در بهار برگ‌های جوان آن را مانند سبزی چیده و استفاده می‌کنند چون برگ‌ها تلخ است باید با ترشی آب‌لیمو و یا سرکه در سالاد مصرف شود. برگ‌های این گیاه حاوی مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های A, C, D و گروه B، همچنین آهن، منیزیم، روی، پتاسیم، منگنز، مس، کولین، کلسیم، بور و سیلیکون است.

ریشه این گیاه را در اواخر زمستان یا اوایل بهار از خاک بیرون آورده و خشک کرده، مصرف می‌نمایند. ریشه گیاه حاوی اینولین و اسانس روغنی فرار و اسیدهای چرب (میریستیک اسید)، کاروتنوئیدها، ویتامینA، موسیلاژ و پکتین است. در سراسر دنیا قاصدک برای درمان انواعی از بیماری‌های کبدی و کیسه صفرا استفاده می‌شده است.

از دیگر موارد مصرف سنتی ریشه و برگ گیاه، درمان بیماری‌های پستان، احتباس مایعات، اختلالات گوارشی، درد مفاصل، تب و بیماری‌های پوستی را می‌توان نام برد. امروزه به دلیل محتوی بالای مواد مغذی، ‌برگ‌های گیاه به طور گسترده‌ای به عنوان مکمل غذایی برای خانم‌های باردار توصیه می‌شود.

تحقیقات و آزمایشات اخیر بر روی این گیاه نشان داده اند که گیاه می تواند خستگی و ضعف بدنی را کاهش دهد و موجب بالا بردن سطح سیستم ایمنی بدن شود.این تحقیقات همچنین منجر به کشف خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی این گیاه شده است. قاصدک توانسته امروزه نظر متخصصین را در مورد کشف داروهایی جهت درمان و کاهش علائم بیماری MS را به خود جلب کند که دلیل آن را طیف وسیعی از مواد موثر گیاهی موجود در آن دانسته اند.

مقدار و دستور مصرف: ریشه‏های گیاه قاصدک می‏توانند به عنوان قهوه بدون کافئین مورد استفاده قرار گیرند. برای این‏کار باید آنها را خشک کنید، سپس آنها را آسیاب کرده و مثل قهوه از آن استفاده کنید. 2تا 8 گرم از ریشه خشک‌شده گیاه را سه بار در روز برای مدت 3 روز متوالی می توان استفاده و پس از آن یک هفته وقفه در مصرف این گیاه انداخته و مجداداً مصرف گردد. همچنین برگ‌های این گیاه  را می‌توان در سالاد و یا به صورت پخته شده استفاده کرد.

احتیاط دارویی:  ریشه و برگ‌های قاصدک کاملا بی‌خطر بوده، بدون هیچ‌گونه اثرات جانبی یا خطرهای احتمالی به‌جز واکنش‌های آلرژیک که به ندرت بروز می‌کنند. به هر حال با توجه به اثر ریشه قاصدک بر ترشح صفرا، کمیسیون مصرف دارو آلمان  مصرف این گیاه دارویی توسط کسانی که به انسداد مجاری صفراوی یا دیگر بیماری‌های خطرناک کیسه صفرا مبتلا هستند را ممنوع کرده است. و کسانی که سنگ کیسه صفرا دارند،‌ فقط تحت نظر پزشک می‌توانند از این گیاه استفاده کنند.

ریشه قاصدک می‌تواند باعث افزایش ترشح اسید و از این طریق تشدید درد ناشی از زخم گوارشی شود.  افراد با آلرژی شناخته شده به گیاهان خانواده کاسنی، مانند بابونه و بومادران باید این گیاه را با احتیاط مصرف کنند. تداخل دارویی شناخته شده‌ای با قاصدک وجود ندارد.

اما بر اساس ‌آن‌چه ما درباره اثرات ریشه گیاه می‌دانیم ممکن است وقتی همراه با داروهای دیورتیک، انسولین یا داروهای خوراکی پایین‌آورنده قند خون استفاده شود، تا حدی خطرناک باشد.

به علاوه در کسانی‌که داروی لیتیوم می‌گیرند، باید دیورتیک‌های گیاهی مانند برگ قاصدک را فقط زیر نظر پزشک مصرف کنند، زیرا با مصرف این دارو دهیدراتاسیون احتمالی، ممکن است خطرناک باشد. بی‌خطری گیاه در بچه‌های کم‌سن و سال، خانم‌های حامله یا شیرده و کسانی‌که بیماری‌ شدید کبدی یا کلیوی دارند ثابت نشده است.

بابونه

بابونه گیاهی است که قرن ها از آن به صورت استعمال خارجی و خوراکی جهت درمان بیماریهای پوستی ، بی خوابی و اضطراب ، ناراحتی های معده ، اسهال و... استفاده می شود. گیاه بابونه به عنوان یک گیاه آنتی اکسیدان و ضد‌باکتری و مطرح است .همچنین توانایی این گیاه در کند کردن رشد تومور های سرطانی نیز در حال تحقیق و بررسی است. 

در سالهای اخیر تحقیقات زیادی در مورد اثرات دارویی این گیاه برای درمان و کاهش علائم بیماری MS صورت گرفته است و نتایج امیدوار کننده‌ای نیز به همراه داشته است اما به هر حال باید پذیرفت از آنجا که انجام آزمایشات بالینی بر روی انسانها امکان پذیر نمی‌باشد روند این تحقیقات و آزمایشات زمانبر است.

مقدار و دستور مصرف: دم کرده این گیاه، 2 تا 3 بار در هفته میل گردد.

احتیاط دارویی:  از مصرف مداوم و زیاد دم کرده این گیاه پرهیز شود.قبل از مصرف حتماً با پزشک معالج مشورت گردد. مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌گردد.