توانبخشی دربیماری ام‌اس

دکتر شهریار پروانه و  دکتر ستاره قهاری

علائم بیماری MSمعمولا در حدود سنی30 تا 45 سال بروز می‌کنند هرچند که ممکن است علائم در دوران کودکی و یا کهنسالی نیز دیده شوند. زنان 2 تا 3 برابر مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند وعلائم پیشرونده آن زندگی فردی واجتماعی فرد مبتلا را شدیداً تحت تاثیر قرار می‌دهد.

حدود 70 درصد مبتلایان، شغل خود را بدلیل بروز ناتوانیها از دست می‌دهند وبدون دریافت مشاوره و درمانهای مناسب، احتمال بازگشت آنان به کار کاهش می‌یابد.

علائم ام اس

از آنجاییکه بیماری ام اس بخش‌های مختلف سیستم عصبی را درگیر می‌کند می‌تواند علائم متعدد وگسترده‌ای نشان دهد.

شایع‌ترین علائم آن عبارتند از:

خستگی، ضعف عضلانی، مشکل در راه رفتن، مشکلات شناختی، مشکل در کنترل ادرار ومدفوع، سفتی عضلانی (اسپاستی سیتی)، مشکلات بینایی، مشکلات خواب و مشکلات گفتاری. هریک از این علائم به تنهایی و یا همراه با سایر علائم می‌توانند توانایی‌های فرد را برای داشتن یک زندگی مستقل به مخاطره اندازند.

شدت این علائم در افراد مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد ودر نتیجه بعضی افراد پس از چندین سال ابتلا به این بیماری همچنان زندگی مستقل و عادی خود را دنبال می‌کنند درحالیکه بعضی دیگر پس از چند سال نیازمند استفاده از صندلی چرخدار و کمک دیگران در بسیاری از امور زندگی می‌گردند.

اما به طور معمول اکثریت افراد مبتلا به ام اس وضعیتی مابین دو وضعیت فوق الذکر را تجربه می‌نمایند و با انجام به موقع درمان‌های موجود قادر به زندگی مولد و مستقل می‌باشند.

درمان ام اس

با توجه به نوع علامت یا علائم بروز یافته در فرد مبتلا به ام اس، درمان‌های دارویی وتوانبخشی متناسب با نیازهای فرد توسط تیم متخصص انجام می‌گردد . متاسفانه تاکنون درمان قطعی برای این بیماری شناخته نشده است و دارو درمانی موجود تنها شدت و دفعات بروز حمله‌های بیماری را کند می‌کند.

درمان‌های توانبخشی در به حداقل رساندن شدت ناتوانی و استفاده حداکثر از توانایی‌های موجود فرد نقش حیاتی دارند. این درمان‌ها توسط متخصصین توانبخشی شامل کار درمانگران، فیزیوتراپیست‌ها، گفتاردرمانگران ومتخصصین ارتوپد فنی انجام می‌گیرد.  

کاردرمانی در درمان ام اس

کاردرمانگران با هدف حفظ استقلال فردی و تسهیل روند بازگشت فرد به زندگی مولد و مستقل در جامعه، فرد را مورد ارزیابی دقیق جسمانی، روانی واجتماعی قرار می‌دهند. سپس بر اساس علائق، روش زندگی، امکانات و شرایط فرهنگی واجتماعی آنان به طراحی برنامه درمانی می‌پردازند.

برنامه درمانی جهت نیل به اهدافی طراحی می‌شود که زندگی مستقل فرد را تسهیل نمایند و کیفیت زندگی ایشان را بهبود بخشند. نمونه‌هایی از این برنامه‌ها در زیر آورده شده‌اند:

1- افزایش و حفظ قدرت وتحمل عضلانی جهت جلوگیری از بروز بد شکلی‌ها، افزایش دامنه حرکتی مفاصل، تسهیل انجام امور فردی (مانند لباس پوشیدن، حمام کردن و....) و پیشگیری از زمین خوردن ناشی از ضعف عضلانی و.... 2- جلوگیری از بروز خستگی وکاهش عوارض آن بر زندگی روزمره فرد 3- کاهش مشکلات تعادلی در وضعیت‌های مختلف در حین انجام فعالیت‌های روزمره زندگی 4- آموزش‌های شناختی خصوصاً بهبود حافظه، تمرکز و جهت‌یابی

5- کاهش سفتی عضلانی جهت تسهیل تحرک و انجام فعالیت‌های روزمره زندگی  6- اصلاح وضعیت بدنی فرد (پوسچر) جهت جلوگیری از بد شکلی‌ها و انحرافات ستون فقرات  7- جلوگیری از زخم فشاری از طریق تحرک، تصحیح وضعیت قرارگیری در صندلی چرخدار و تــخت، و آمــوزش بـــهــداشت پـــوست

8- بهبود وضعیت تنفس وقلبی- عروقی از طریق انجام تمرینات وفعالیت بدنی  9- تجویز وآموزش استفاده از وسایل کمک تحرکی نظیر صندلی چرخدار،  واکر و عصا 10-  گروه درمانی در جهت تسهیل تعاملات بین فردی و یادگیری روش‌های مختلف تطبیق با مشکلات ناشی از زندگی با بیماری ام اس  11- تسهیل انجام امور روزمره زندگی با توجه به سطح توانایی‌ها از طریق انجام امور فوق الذکرو تطبیق وسایل در منزل12-  مشاوره به فردشاغل جهت حفظ شغل، مشاوره و راهنمایی به کارفرما و فرد مبتلا به ام اس پیرامون توانمندی‌های فرد ونیازهای شغلی مورد لزوم جهت حفظ شغل فرد وحداکثر کارآیی فرد با بهره‌گیری از تطبیقات محیطی‌.

فیزیوتراپی در درمان ام اس

فیزیوتراپیست‌ها با دانش خود در زمینه بیماری‌های سیستم عصبی و عضلانی اسکلتی اهداف زیر را در توانبخشی افراد مبتلا به ام اس دنبال می‌کنند:

1- افزایش قدرت عضلانی و دامنه حرکتی

 2-  کاهش درد  3- کنترل اختلالات وضعیت بدنی  4- افزایش حجم تنفسی وبرون ده قلبی

5- افزایش تعادل حرکتی 6- تجویز وسایل کمک تحرکی و آموزش استفاده از آنها

گفتار درمانی در درمان ام اس

متخصصین اختلالات گفتاری ، با بهره‌گیری از تکنیک‌ها وروش‌های مختلف آموزشی برکاهش مشکلات گفتاری و بلع تمرکز دارند.

ارتوپد فنی در درمان ام اس

ساخت وسایل حمایت کننده حرکت و مفاصل از وظایف متخصصین ارتوپد فنی است. این متخصصین بسته به نیاز بیمار وسایل مورد نیاز را طراحی نموده و به ساخت آنها اقدام می‌کنند. آموزش نحوه پوشیدن و استفاده از این وسایل نیز بر عهده این گروه از متخصصین می‌باشد.

نتیجه‌گیری

هدف از توانبخشی افراد مبتلا به ام اس ، حفظ تواناییها ، به حداقل رساندن ناتوانایی‌ها در جهت حفظ استقلال وزندگی مولد در فرد است. این امر نه تنها به فرد کمک می‌نماید بلکه باعث می‌گردد تا افراد خانواده نیزاز شرایط زندگی بهتر وشادتری برخوردار باشند وجامعه نیز از وجود توانمندی‌ها وتخصص ایشان بهره گیرد.